Η κλιματική αλλαγή, το μεθάνιο, οι δορυφόροι και ο… νέος Ψυχρός Πόλεμος

Το μεθάνιο αποτελεί ένα από τα «αέρια του θερμοκηπίου», δηλαδή τα αέρια που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Μάλιστα είναι 80 φορές πιο ικανό να εγκλωβίζει θερμότητα στην ατμόσφαιρα της Γης σε σύγκριση με το διοξείδιο του άνθρακα.

Το μεγαλύτερο μέρος του μεθανίου που εκλύεται στην ατμόσφαιρα προέρχεται από τη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία που συμβάλλει έως και 31% των εκπομπών μεθανίου. Ένα σημαντικό ποσοστό προέρχεται από χωματερές ορυχεία, ριζοχώραφα και εργοστάσια βιολογικού καθαρισμού. Μεθάνιο εκλύεται επίσης εξαιτίας της ίδιας της κλιματικής αλλαγής καθώς θερμαίνονται τα τμήματα του εδάφους σε περιοχές όπως η Σιβηρία που μέχρι τώρα ήταν παγωμένα (permafrost) και αυτό απελευθερώνει εγκλωβισμένες ποσότητες μεθανίου.

Όμως, το 26% του μεθανίου που εκλύεται στην ατμόσφαιρα προέρχεται από την ίδια την εξόρυξη και μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου. Άλλωστε, το μεθάνιο είναι βασικό συστατικό του φυσικού αερίου.

Οι διαρροές προκύπτουν σε διάφορα σημεία. Σε κάποια το μεθάνιο που δεν μπορεί να τύχει επεξεργασίας αναφλέγεται (κάτι που παράγει διοξείδιο του άνθρακα), σε άλλα απλώς εκλύεται στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας στο πρόβλημα.

Η χρήση δορυφόρων αλλάζει τα δεδομένα στην καταγραφή

Μέχρι τώρα οι διαρροές μεθανίου μετριούνταν με διάφορους τρόπους, αλλά δεν ήταν πάντα εύκολο να εντοπιστούν και να καταγραφούν. Οι εκτιμήσεις γίνονταν κυρίως με βάση τα δεδομένα που συλλέγονταν από την ίδια τη βιομηχανία και από τους επίγειους μηχανισμούς παρακολούθηση; τυχόν διαρροών. Όμως, υπήρχε μια απόσταση ανάμεσα σε αυτά τα δεδομένα και την εκτίμηση των επιστημόνων για τις πραγματικές ποσότητες μεθανίου στην ατμόσφαιρα.

Πλέον, υπάρχει η δυνατότητα της χρήσης δορυφόρων όπως ο Copernicus Sentinel-5P της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας που μπορούν να εντοπίζουν τις διαρροές και να προσφέρουν εκτίμηση των ποσοτήτων μεθανίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα.

Οι χώρες που παράγουν μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου παράγουν και μεγάλες ποσότητες μεθανίου

Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή το φυσικό αέριο θεωρείται παγκοσμίως το ιδανικό «μεταβατικό καύσιμο» εντός της «Πράσινης Μετάβασης», γιατί έχει μικρότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από άλλα ορυκτά καύσιμα και κυρίως τον γαιάνθρακα.

Αυτό εξηγεί γιατί εξακολουθούν να γίνονται επενδύσεις στο φυσικό αέριο, στη μεταφορά του και στη χρήση του για την παραγωγή ενέργειας, ιδίως σε χώρες που εγκαταλείπουν τον γαιάνθρακα.

Η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή φυσικού αερίου στον κόσμο είναι το Κατάρ, που μάλιστα έχει σε εξέλιξη το μεγαλύτερο έργο παγκοσμίως σε σχέση με την υγροποίηση του φυσικού αερίου σε μια προσπάθεια να αυξηθεί η παραγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου του Κατάρ από τους 77 εκατομμύρια τόνους ετησίως στους 126.

Μόνο που στη διαδικασία υγροποίησης – που είναι η εναλλακτική για τα μεταφορά απέναντι στους αγωγούς – επίσης υπάρχει σημαντική έκλυση μεθανίου στην ατμόσφαιρα. Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ ανάμεσα στο 1990 και το 2012 οι εκπομπές μεθανίου αυξήθηκαν παγκοσμίως κατά 20%, στο Κατάρ αυξήθηκαν κατά 835%.

Τι ακριβώς συμβαίνει με τις ρωσικές εκπομπές μεθανίου;

Η Ρωσία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός φυσικού αερίου παγκοσμίως. Το κέντρο της παραγωγής της βρίσκεται στη χερσόνησο Γιαμάλ στη Σιβηρία, όπου υπάρχουν 18 κοιτάσματα που ανήκουν στην κρατική Gazprom και παρήγαγαν πέρσι 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, δηλαδή το 2,5% της παγκόσμιας παραγωγής.

Τα επίσημα στοιχεία για τις εκπομπές μεθανίου από τη βιομηχανίας του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στη Ρωσία, αποτυπώνουν σημαντικές αναθεωρήσεις προς τα κάτω.

Όμως, όπως φάνηκε και από ένα πρόσφατο δημοσίευμα της Washington Post αρκετοί υποστηρίζουν ότι οι Ρωσικές αρχές συνειδητά υποεκτιμούν τις εκπομπές μεθανίου και ότι μπορούμε να δούμε τα πραγματικά μεγέθη από τα δεδομένα που μπορούμε να συγκεντρώσουμε από τους δορυφόρους.

Υποστηρίζουν ότι έτσι οι πραγματικές εκπομπές είναι τουλάχιστον διπλάσιες και ασκούν κριτική στις ρωσικές αρχές γιατί δεν έχουν εξηγήσει τη διόρθωση προς τα κάτω των εκτιμήσεών τους για τις εκπομπές μεθανίου.

Όμως, την ίδια στιγμή η βιομηχανία του φυσικού αερίου της Ρωσίας καλύπτεται από ένα ορισμένο πέπλο μυστικότητας που δεν επιτρέπει εύκολα τη σαφή εκτίμηση.

Το φυσικό αέριο και o «Νέος Ψυχρός Πόλεμος»

Όμως, όλα αυτά δεν είναι άσχετα και από γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Το φυσικό αέριο δεν είναι απλώς ένα από τα βασικά εξαγώγιμα προϊόντα της Ρωσίας. Είναι ταυτόχρονα και μια βασική ενεργειακή πηγή για τη Δυτική Ευρώπη που σε μεγάλο βαθμό είναι εξαρτημένη από το φυσικό αέριο (και κατ’ επέκταση το ρωσικό φυσικό αέριο), ιδίως από τη στιγμή που κλείνουν τα εργοστάσια ενέργειας από γαιάνθρακα και λιγνίτη.

Είναι επίσης και ένα σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν της Ρωσίας και προς άλλες κατευθύνσεις, π.χ. προς την Κίνα, προς την οποία μάλιστα υπάρχει σχεδιασμός για αύξηση των εξαγωγών.

Η πρόσφατη αντιπαράθεση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Γερμανία σε σχέση με τον αγωγό Nord Stream 2 που θα αυξήσει την μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου, είναι από αυτή την άποψη ενδεικτική, έστω και εάν στο τέλος οι ΗΠΑ επέλεξαν να μην κλιμακώσουν την αντιπαράθεση.

Είναι σαφές ότι μια από τις πλευρές του εν εξελίξει «Νέου Ψυχρού Πολέμου» αφορά και την ενέργεια και άρα και τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον. Και αυτό μπορεί να εξηγήσει και το timing της ανακίνησης των διαφόρων ζητημάτων.

Χωρίς φυσικά αυτό να παραβλέπει ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και ότι στην πραγματικότητα ακόμη και ένα «μεταβατικό καύσιμο» όπως το φυσικό αέριο δεν έρχεται δίχως το περιβαλλοντικό του κόστος.