Νίκος Εγγονόπουλος – Ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος

ΠΟΙΗΣΗ 1948

τούτη η εποχή

του εμφυλίου σπαραγμού

δεν είναι εποχή

για ποίηση

κι’ άλλα παρόμοια:

σαν πάει κάτι

να

γραφή

είναι

ως αν

να γράφονταν

από την άλλη μεριά

αγγελτηρίων

θανάτου

γι’ αυτό και

τα ποιήματά μου

είν’ τόσο πικραμένα

(και πότε ― άλλωστε ― δεν είσαν;)

κι’ είναι

― προ πάντων ―

και

τόσο

λίγα

(Πηγή: Επίσημος διαδικτυακός τόπος Νίκου Εγγονόπουλου/engonopoulos.gr)

Ο ζωγράφος και ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1907 και απεβίωσε στις 31 Οκτωβρίου 1985.

Η λογοτέχνιδα και ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου έγραψε για τον Εγγονόπουλο («Νίκος Εγγονόπουλος. Η ποίηση στον καιρό του τραβήγματος της ψηλής σκάλας», Στιγμή, Αθήνα 1987, 41-43, πηγή: greek-language.gr) τα εξής:

Τα «τραγούδια» του Νίκου Εγγονόπουλου —η ποιητική του— στοιχειοθετούν μιαν απάντηση στο αίτημα της «ταπεινής τέχνης», μ’ έναν τρόπο άκρως επαναστατικό: καταργούν τον ενιαίο τόνο κι εγκαθιδρύουν ένα παιγνίδι ανάμεσα σε διαφορετικές τονικότητες: ο τόνος της διθυραμβικής έκρηξης σβήνει μέσα στο χαμηλόφωνο λυρισμό· η ρητορικότητα, ο στόμφος εναλλάσσονται με πεζολογία· η άκρατη μελαγχολία ανακόπτεται από την πιο αιχμηρή διακωμώδηση, η ζοφερή διάθεση από ιλαρότητα· τόνοι χαμηλοί εναλλάσσονται με τόνους υψηλούς, χαρμόσυνους, μέσα σε μια συνεχή σχέση αλληλοαναίρεσης, που επιβάλλει την πολυεπίπεδη ανάγνωση και διεγείρει συγκινώντας, συγκινεί τέρποντας και τέρπει δραστηριοποιώντας διανοητικά τον αναγνώστη.

[…] Κανένα θέμα δεν κρατά την αποκλειστικότητα, όπως θα ’θελε η παραδοσιακή ποίηση: θέματα πατριωτικά ή ερωτικά κινούνται και αναπτύσσονται σε τόσο διαφορετικά επίπεδα και τόνους, ώστε ο αρχικός πυρήνας τους να μεταβάλλεται καθ’ οδόν.

Στην ποίηση του Εγγονόπουλου η συνεχής εναλλαγή ανάμεσα στα βασικά είδη και τις ιδιότητες του ύφους, σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό τους, ισοδυναμεί με την προσωπική του εκδοχή για την «ταπεινή τέχνη χωρίς ύφος», τορπιλίζει την επίσημη και καταξιωμένη αντίληψη για το ωραίο ως συνώνυμο του υψηλού, αντίληψη που εξακολουθούσε να ισχύει στην τρίτη δεκαετία του αιώνα μας.