Ο Μάνος Λοΐζος, μουσικοσυνθέτης με σπουδαία προσφορά στο έντεχνο ελληνικό λαϊκό τραγούδι, άφησε το στίγμα του στον χώρο της μουσικής, αγωνίστηκε κατά του φασισμού και επηρέασε όσο λίγοι με την παρουσία του και τις συνθέσεις του τον ελληνικό λαό. Άναψε τη φλόγα στις καρδιές των Ελλήνων και άνοιξε δρόμους όχι μόνο στην ποίηση και τη μουσική αλλά και στην παράδοση.
Τα παιδικά χρόνια και η αναζήτηση της καριέρας του
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 22 Οκτωβρίου, το 1937. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, ενώ άλλες πληροφορίες θέλουν να γεννήθηκε στη Λάρνακα στο χωριό Άγιοι Βαβατσινιάς και να μετανάστευσε αργότερα με την οικογένεια του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όταν ο ίδιος ήταν επτά ετών.
Ο πατέρας του Ανδρέας Λοΐζος ήταν παντοπώλης και η μητέρα του Δέσποινα Μανάκη ήταν κόρη γεωπόνου και είχε καταγωγή από τη Ρόδο.
Ήδη από τα μαθητικά του χρόνια ο νεαρός Μάνος επέλεξε να ασχοληθεί με τη μουσική, αφού γράφτηκε σε Ωδείο της περιοχής και ξεκίνησε να μαθαίνει βιολί.
Λίγο αργότερα αποφάσισε να αλλάξει μουσικό όργανο και καταπιάστηκε με την κιθάρα.
Ο Μάνος Λοΐζος, αφού αποφοίτησε από το Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας το 1955 μεταφέρθηκε στην Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του.
Στην αρχή γράφτηκε στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως στις αρχές του 1956 εγκατέλειψε τη σχολή και ξεκίνησε τη φοίτηση του στην ΑΣΟΕΕ.
Ο Μάνος Λοΐζος, ανήσυχο πνεύμα, υπήρξε για σύντομο χρονικό διάστημα φοιτητής στην Σχολή Βακαλό με σκοπό να σπουδάσει ζωγραφική.
Το 1958 μετακόμισε από την περιοχή της Κυψέλη που κατοικούσε, στη Νέα Σμύρνη και ήταν η εποχή που ξεκίνησε να ανακαλύπτει το νέο μουσικό κύμα με τις παρεμβάσεις του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και την αποδοχή που είχε το ρεμπέτικο.
Στις αρχές του 1960 ο Λοΐζος κάνει την μεγάλη στροφή στην ζωή του με τον ίδιο να εγκαταλείπει τις σπουδές για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μουσική.
Προκειμένου να ακολουθήσει τον καλλιτεχνικό χώρο αναγκάστηκε να κάνει διάφορες δουλειές για να επιβιώσει. Δούλευε ως γκαρσόνι σε ταβέρνα στην Κω, ύστερα γραφίστας και στην πορεία διακοσμητής.
Τον Απρίλιο του 1962 έγινε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος στο Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής (ΣΦΕΜ), με στόχο τη στήριξη του έργου του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και την προβολή νέων δημιουργών. Στις τάξεις του συλλόγου βρέθηκαν πολύ γρήγορα ο Χρήστος Λεοντής, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Μαρία Φαραντούρη, ο Νότης Μαυρουδής, ο Φώντας Λάδης, ο Μάνος Ελευθερίου και πολλοί άλλοι.
Με Μίμη Πλέσσα
Εκείνη ήταν και η εποχή που ο Μάνος Λοΐζος φιλοξενείτο σε μια φίλη που εργαζόταν στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας και η ίδια ήταν που τον σύστησε στον Μίμη Πλέσσα. Ο Πλέσσας μεσολάβησε στη «Φίλιπς» για την ηχογράφηση του πρώτου τραγουδιού του Λοΐζου. Είναι το «Τραγούδι του δρόμου», ελληνική απόδοση του Νίκου Γκάτσου σ’ ένα ποίημα του Λόρκα με ερμηνευτή τον Γιώργο Μούτσιο.
Ο Μάνος Λοΐζος ανέλαβε τη διεύθυνση της χορωδίας του ΣΦΕΜ και με αυτή συμμετέχει το καλοκαίρι στις παραστάσεις της μουσικής επιθεώρησης του Μίκη Θεοδωράκη «Όμορφη Πόλη» που ανεβαίνει με μεγάλη επιτυχία στο Θέατρο Παρκ.
Εκεί γνώρισε τη Μάρω Λημνιού, γνωστή συγγραφέα παιδικών βιβλίων, με την οποία παντρεύτηκε το 1965. Ένα χρόνο αργότερα τον Αύγουστο, ο Μάνος και η Μάρω έφεραν στον κόσμο την κόρη τους Μυρσίνη η οποία έγινε πηγή έμπνευσης για τον Λοΐζο.
Τα επόμενα χρόνια ήταν αρκετά δημιουργικά για τον συνθέτη με μια δημιουργική πορεία να ξεκινά για εκείνον.
Το 1964 εμφανιζόταν στην μπουάτ Στοά, στο Κολωνάκι, με τη Μαρία Φαραντούρη και το Γιώργο Ζωγράφο. Εκεί, κάποιο βράδυ, ένα νεαρό κορίτσι η Κωστούλα Μητροπούλου του έδωσε δυο στίχους που έπαιξαν βασικό ρόλο στην κατοπινή πορεία του. Οι στίχοι προορίζονταν για τα τραγούδια «Ο δρόμος» και «Ο στρατιώτης». Επίσης έγραψε «το Ακορντεόν» και τον «Γ΄ Παγκόσμιο» τραγούδια που θα αποτέλεσαν σύμβολο των αγώνων του Ελληνικού λαού.
Ο αγώνας κατά του φασισμού
Το 1967, το πραξικόπημα έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή του ίδιου, της Ελλάδας και του καλλιτεχνικού κόσμου.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας μπήκε πολλές φορές στο στόχαστρο των αρχών για τις αριστερές πολιτικές του πεποιθήσεις. Ο Μάνος Λοΐζος κατέφυγε στην Αγγλία προκειμένου να γλυτώσει τη σύλληψη και επέστρεψε στην Ελλάδα 6 μήνες αργότερα.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος είναι ο άνθρωπος που του έδωσε καταφύγιο γεγονός το οποίο έγινε αφορμή για να βρεθούν οι δύο άνδρες καλλιτεχνικά. Σε σύντομο διάστημα θα κυκλοφορούσαν έναν σπουδαίο δίσκο που ονομάστηκε «Ο Σταθμός» από τον οποίο ξεχώρισαν, εκτός από το ομώνυμο τραγούδι, το «Παλιό Ρολόι» και το «Δελφίνι Δελφινάκι».
Το 1971, ο Μάνος Λοΐζος έγραψε μουσική για την ταινία του Αλέξη Δαμιανού «Ευδοκία», ενώ ηχογραφήθηκε και το τραγούδι του «Αχ χελιδόνι μου» με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα.
Την ημέρα που βραβεύτηκε η ταινία Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στην Αθήνα κηδευόταν ο Γιώργος Σεφέρης. Το καθεστώς της δικτατορίας δεν άφηνε καμία καλλιτεχνική εκδήλωση χωρίς να περάσει από αυστηρή λογοκρισία.
Το επεισόδιο με την Αστυνομία
Η μαρτυρία του συγγραφέα Νίκου Γκροσδάνη στη Μηχανή του Χρόνου, κάνει λόγο για μια αξέχαστη στιγμή την ημέρα των βραβεύσεων, όταν η παρουσία των αστυνομικών στην αίθουσα ήταν αισθητή.
Μόλις τελείωσε η ταινία όλοι πήγαν απέναντι στο Ντορέ και τα σκαλιά της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών. Εκεί μαζεύτηκαν γύρω στους 20-30 φοιτητές και συζητούσαν για την «Ευδοκία»
«Στην Αθήνα σήμερα έγινε χαμός. Ήταν η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, κατέβηκε όλη η Αθήνα και για πρώτη φορά ακούστηκε δημοσίως η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη», είπε ένα από τα παιδιά.
Ξαφνικά ένα κορίτσι ξεκινά και τραγουδά «στο περιγιάλι το κρυφό» για να τιμήσει τον Έλληνα που έφυγε. Έτσι ξεκινά μια περίεργη χορωδία παιδιών.
Από απέναντι, όσο τα παιδία τραγουδούσαν, περνά ο Λοΐζος συγκινημένος με τον Δαμιανό και άλλους.
Εκείνη τη στιγμή έρχεται η αστυνομία.
«Τι κάνετε εδώ;» λέει ένας αστυνομικός.
«Αποχαιρετούμε έναν που έφυγε σήμερα», απαντά ο Λοΐζος.
«Πέθανε;», «Συγγενής σας ήταν;», συνεχίζει ο αστυνομικός,
«Ήταν Έλληνας, να σας πω το όνομα του; Γιώργος Σεφέρης, τον γνωρίζετε;»,
Ο αστυνόμος κοιτά τον διπλανό του και δεν λένε τίποτα. Γυρίζει, τότε προς τα παιδιά ο Λοΐζος και λέει:
«Παιδιά εδώ και μια εβδομάδα το BBC μεταδίδει τα τραγούδια του Μίκη από τον Σεφέρη και ένα από αυτά είναι πάρα πολύ γνωστό «Λίγο ακόμα θα δούμε τις αμυγδαλιές να ανθίζουν».. Το ξέρετε;»
«Λοιπόν πάμε..» είπε ο Λοΐζος και σήκωσε τα χέρια σαν να διευθύνει χορωδία και όλοι αρχίζουν να τραγουδούν τον απαγορευμένο για την εποχή Μίκη.
Στις 17 Νοεμβρίου του 1973, μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου ο Μάνος Λοΐζος συλλαμβάνεται. Οι χωροφύλακες του τμήματος της Νέας Ιωνίας, δεν δίστασαν να τον σύρουν μπροστά στην κόρη του και να τον οδηγήσουν στη φυλακή. Εννέα μέρες μετά αφέθηκε ελεύθερος.
Το 1974 η Χούντα πέφτει. Ο Μάνος Λοΐζος ήταν πλέον ελεύθερος να ηχογραφήσει τα τραγούδια που του είχε απαγορεύσει η λογοκρισία της χούντας, και έτσι κυκλοφόρησε στο τέλος του χρόνου το δίσκο «Τα Τραγούδια του Δρόμου». Τον Απρίλιο είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος «Καλημέρα Ήλιε» σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου.
Ένα χρόνο αργότερα κυκλοφόρησαν «Τα Νέγρικα» σε στίχους του Γ. Νεγρεπόντη. Ήταν το ίδιο διάστημα που ο Φ. Λάδης έδωσε στον Μάνο Λοΐζο στίχους που μιλάνε για συνδικάτα και απεργίες. Ο Λοΐζος τα μελοποίησε και έβγαλε το δίσκο «Τα Τραγούδια Μας» μαζί με τον Γιώργο Νταλάρα. Όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος, όταν είχε κέφια μπορούσε να μελοποιήσει μέχρι και τον τηλεφωνικό κατάλογο.
«Γνωριστήκαμε με τον αξέχαστο Μάνο το 1978. Ήταν ένας από τους πιο εγκάρδιους ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή. Με κείνο το υπέροχο χαμόγελο, με το χιούμορ του, με τις διεισδυτικές παρατηρήσεις πάνω στην μουσική αλλά και γενικότερα σε πλήθος ανθρωπινά προβλήματα, σε γοήτευε από την πρώτη στιγμή», έλεγε ο Τάσος Λειβαδίτης.
Το 1978 ανέλαβε την προεδρία της Ένωσης Μουσικοσυνθετών Ελλάδας και πρωτοστάτησε στη δημιουργία φορέα είσπραξης των πνευματικών δικαιωμάτων. Τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την ηθοποιό Δώρα Σιτζάνη.
Τα τραγούδια του, γεμάτα λυρισμό και τρυφερότητα, ερμήνευσαν μεγάλα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού, όπως ο Γιάννης Καλατζής, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Χάρις Αλεξίου, ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Γιάννης Πάριος, η Μαρία Φαραντούρη, ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Δήμητρα Γαλάνη.
Τον Οκτώβριο του 1981 ο Μάνος Λοΐζος εισήχθη στο Γενικό Κρατικό με περικαρδίτιδα, νεφρική ανεπάρκεια και πίεση. Βγήκε από το νοσοκομείο με την υγεία του κλονισμένη. Παρέμεινε όρθιος για να βγάλει στις αρχές του επόμενου χρόνου τον τελευταίο δίσκο του τα «Γράμματα στην Αγαπημένη» σε στίχους του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ με απόδοση στα ελληνικά του Γιάννη Ρίτσου.
Στις 8 Ιουνίου του 1982 οδηγείται ξανά στο νοσοκομείο με εγκεφαλικό επεισόδιο όπου νοσηλεύτηκε για ένα μήνα. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ταξίδεψε για νοσηλεία στη Μόσχα, όπου στις 7 Σεπτεμβρίου υπέστη δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο Μάνος Λοΐζος έφυγε από τη ζωή δέκα ημέρες αργότερα στις 17 Σεπτεμβρίου του 1982.
«Ο Μάνος ήταν μια πλαγιά πολύχρωμα λουλούδια που έλαμπαν καθώς τα χτυπούσε ο ήλιος. Και θα λάμπουν για πάντα και πιο πολύ όσο θα υπάρχει και θα λάμπει στον κόσμο αυτός ο μοναδικός ήλιος: Η καρδιά του Ανθρώπου…», σχολίασε ο Μίκης Θεοδωράκης για τον Μάνο Λοΐζο.
Ερωτηθείς εάν πιστεύει ότι αυτό αποτελεί μεμονωμένο παράδειγμα ή εισερχόμαστε σε μια φάση κρίσης του κομματικού φαινομένου, ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας απάντησε «και τα δύο»
Στο εργοτάξιο του μετρό των Εξαρχείων βρέθηκαν τα συνεργεία που εφαρμόζουν την απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών για την απομάκρυνση των λαμαρινών της οδού Θεμιστοκλέους.
Για να φτιάξουν τα κοστούμια της νέας ταινίας «Wicked», οι δημιουργοί της ταινίας απευθύνθηκαν σε έναν νικητή του Tony Award που ήδη γνώριζε τον κόσμο του Οζ.
Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη υποστήριξε ότι το γεγονός ότι τα όπλα που εντοπίστηκαν στο Παγκράτι ήταν καλά διατηρημένα, δείχνει ότι οι κάτοχοί τους επισκέπτονταν συχνά το χώρο.
