Ξαναδιαβάζοντας την Ιστορία

Μια παράξενη έκπληξη με περίμενε τις προάλλες όταν επισκέφθηκα το ατελιέ του εικαστικού Πέτρου Ζουμπουλάκη, που τυγχάνει συγγενής μου. Σε μια γωνιά του στούντιο ο… Θόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος, φορώντας αθλητικά παπούτσια στη θέση των τσαρουχιών και καπελάκι τζόκεϊ στη θέση της περικεφαλαίας, καθόταν σε καρέκλα γραφείου με ροδάκια κρατώντας ένα τηλεκοντρόλ. Ο Γέρος του Μωριά κοιτούσε απέναντί του, την οθόνη μιας τηλεόρασης στην οποία βρισκόταν ο… Ιωάννης Καποδίστριας.

Αναφέρομαι σε πίνακα βέβαια, για το τελευταίο έργο του Π. Ζουμπουλάκη. Τίτλος του «Τηλεδιάσκεψη». Μέσω αυτού του έργου, ο εικαστικός αποπειράθηκε κάτι σαν μείξη σύγχρονης και παλιάς εποχής καθώς η ιδέα είναι ότι ο Κολοκοτρώνης συνομιλεί μέσω skype ή zoom με τον Καποδίστρια.

Κάτι σαν αναπαράσταση, με άλλα λόγια, της συνάντησης που έγινε στην πραγματικότητα το 1828, όταν ο σπουδαίος πολιτικός πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στο Ναύπλιο. Ο Γέρος του Μωριά υποδέχτηκε με αγκαλιές και ασπασμούς τον Καποδίστρια που ερχόταν ως Μεσσίας της χώρας μας, αλλά του είπε – όπως καταγράφηκε από τον Φώτιο Χρυσανθόπουλο, γνωστό ως Φωτάκο, γραμματικό και απομνημονευματογράφο του Κολοκοτρώνη – «Κόντε μου, ο τόπος είναι καλός, αλλά πατά στη βρωμιά». Οπως είναι γνωστό, προκειμένου να αναλάβει καθήκοντα ως κυβερνήτης της Ελλάδας και να πετύχει τους στόχους του, ο Καποδίστριας είχε βάλει ως όρο την αναστολή των άρθρων του Συντάγματος της Τροιζήνας (1822) και την αντικατάστασή τους με ένα είδος αυταρχικής δημοκρατίας.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά…

Η ιστορία της δημιουργίας αυτού του πίνακα έχει ενδιαφέρον αλλά και επικαιρότητα: πριν από μερικές ημέρες, στην Πάτρα, ολοκληρώθηκε μια έκθεση που διοργάνωσε το Επιμελητήριο Εικαστικών Ελλάδας με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η «νοστιμιά» της βρίσκεται στη φιλοσοφία της, την οποία θα αποκαλούσες διαφορετική, αν όχι «αιρετική»: μια νέα ανάγνωση της Ιστορίας.

Στην έκθεση αυτή που σε λίγο καιρό θα φιλοξενηθεί και στην Αθήνα (στον χώρο Μελίνα Μερκούρη, στο Παλαιό Πιλοποιείο απέναντι από την Τεχνόπολη στο Γκάζι), κλήθηκαν να λάβουν μέρος όσοι από τους σύγχρονους εικαστικούς επιθυμούσαν να καταθέσουν την άποψή τους επί του θέματος με ένα έργο. Λόγω προσωπικών θεμάτων, ο Πέτρος Ζουμπουλάκης δεν πρόλαβε να λάβει μέρος στην έκθεση στην Πάτρα, όμως ζωγράφισε το παραπάνω έργο και τώρα, στην Αθήνα, θα λάβει μέρος τιμής ένεκεν, «ως βετεράνος, εκτός συναγωνισμού» όπως ο ίδιος λέει.

Ανεξαρτήτως αποτελέσματος είναι πολύ ωραίο να πέφτουν στο τραπέζι και να υλοποιούνται τέτοιες αλλιώτικες ιδέες, οι οποίες ξεφεύγουν από τη «συνταγή» των επετείων. Πέρα δηλαδή από τις ένδοξες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας, πέρα από τις νίκες των Ελλήνων και τους θριάμβους τους στον πόλεμο κατά των Τούρκων, πέρα από τις παρελάσεις και τους ύμνους περί Ρωμιοσύνης, τι θα μπορούσε να προκύψει από μια μοντέρνα, φρέσκια ματιά πάνω στην Ιστορία εκείνης της περιόδου, μα και των χρόνων που ακολούθησαν την Επανάσταση; Τι θα μπορούσε να βρίσκεται κρυμμένο στις σκιές, που ίσως κάποτε να ήταν γνωστό, αλλά που με τα χρόνια λησμονήθηκε; Μήπως σε μια zoom τηλεδιάσκεψη σήμερα, ο Γέρος του Μωριά θα έλεγε στον Καποδίστρια «αμ σ’ τα ‘λεγα, κόντε μου, δεν σ’ τα ‘λεγα;»

Ενα δεύτερο έργο του Π. Ζουμπουλάκη πάνω στην ίδια ιδέα, τη νέα ανάγνωση της Ιστορίας, είναι ένα γλυπτό όπου βλέπουμε να υψώνεται από ένα βάθρο ένα γύψινο χέρι που κρατά ένα σπαθί. Τίτλος του, «Το πρώτο μνημόνιο, ο πρώτος εμφύλιος». Οκτακόσιες χιλιάδες στερλίνες ήταν το ποσό που ο υπουργός της Βρετανίας Τζορτζ Κάνινγκ (πορτρέτο του οποίου υπάρχει στο γλυπτό) είχε καταφέρει να συγκεντρώσει μέσω τραπεζιτών προκειμένου να χορηγηθεί ο Αγώνας των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Με ισχυρό βεβαίως επιτόκιο, καθότι το ρίσκο ήταν τεράστιο. Αυτά τα χρήματα ήταν πράγματι το πρώτο μνημόνιο καθώς μόλις πριν από μερικά χρόνια εξοφλήθηκαν. Ομως ήταν και η αφορμή για τον πρώτο ελληνικό διχασμό μετά την Επανάσταση του 1821, διότι στη διαδρομή τους προς τη χώρα μας, τα χρήματα αυτά κατασπαράχτηκαν από διάφορους επιτήδειους Ελληνες της εποχής με αποτέλεσμα μόλις το 1/3 τους να καταλήξει στο ταμείο για τις ανάγκες του Αγώνα…