Χειραγώγηση

Κάθε τόσο, με ποικίλες υπαρκτές ή ανύπαρκτες αφορμές, επανέρχεται στη δημόσια σκηνή, με τρόπο ρητό ή άρρητο, εκείνο το αιώνιο ερώτημα: ποιος έχει τα πρωτεία του λόγου;

Με αφορμή την παραίτηση Κουρτς, η συζήτηση για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, την επιρροή τους, την απόπειρα ελέγχου τους από την εξουσία, αναζωπυρώθηκε και διεκδικεί μια θέση στην κοινοβουλευτική διαδικασία. Εξεταστική Επιτροπή προτείνει η Αξιωματική Αντιπολίτευση.

Το κόμμα αυτό διαθέτει σχετική εμπειρία. Από τα πρώτα βήματά του στην κυβέρνηση ανέπτυξε ένα σχέδιο ελέγχου του τηλεοπτικού τοπίου. Κατά το πρότυπο των 4 εφημερίδων του Ναπολέοντα, εμπνεύσθηκε τους 4 τηλεοπτικούς σταθμούς της Φλωρεντίας. Το σχέδιο κατέπεσε. Θα ήταν αυτό μια γραφικότητα του παρελθόντος, αν η πρόταση για Εξεταστική Επιτροπή δεν επανέφερε ένα ζήτημα που μόνο προσχηματικά έρχεται προς διερεύνηση.

Θεμελιώδες αξίωμα και συστατικό στοιχείο της δημοκρατικής λειτουργίας είναι η ελευθερία του λόγου. Το ανεμπόδιστο δικαίωμα στον λόγο. Οταν αυτό δεν υπάρχει, ούτε πολιτική υπάρχει. Μόνο εξουσία. Είναι γνωστό ότι για κάθε ολοκληρωτική αντίληψη, πέρα από ιδεολογική αφετηρία, το πρώτο βήμα καταστολής είναι η απαγόρευση της ελευθερίας του λόγου. Γύρω από τον λόγο και διά του λόγου, το πυρομαχικό αυτό της πολιτικής σύγκρουσης, εξελίσσεται η πολιτική λειτουργία. Είναι σύμφυτος και ο αγώνας για τη διεκδίκησή του, ο αγώνας για τα πρωτεία του λόγου.

Ενα επιχείρημα που ακούγεται στη διαμάχη αυτή είναι η εξαγορά των ΜΜΕ, μέσα από οικονομική στήριξη και συναλλαγές, ώστε αυτά να καταστούν χειραγωγημένα όργανα στην υπηρεσία ενός πολιτικού σχεδίου ή μιας κυβέρνησης εναντίον των αντιπάλων της. Ηχεί πιθανό. Και είναι. Ηχεί πραγματικό. Δεν μπορεί να είναι.

Εκεί που στο δημοκρατικό πλαίσιο διατυπώνεται μια πολιτική πρόταση αντίστοιχη με τις ανάγκες, με πειστικότητα και συνοχή, σε συνάντηση με την εποχή και τα αιτήματά της, το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο, μέσα από την ποικιλία έκφρασης και τον ανταγωνισμό, εγγυάται τη διάδοσή της. Δεν υπάρχει δύναμη να ανακόψει την ορμή μιας πολιτικής, όταν αυτή συνομιλεί με τους ανθρώπους της εποχής. Οταν πάσχει η πολιτική, πάσχει και η επικοινωνιακή της διείσδυση.

Ο διαδεδομένος μύθος περί παντοδυναμίας των ΜΜΕ εμπεριέχει την αποδοχή ότι οι άνθρωποι είναι άβουλα όντα, εύκολα και καθολικά χειραγωγήσιμα από τους ισχυρούς του χρήματος και του μιντιακού συστήματος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη.

Η εμπειρία των ανθρώπων διατηρεί τον τελευταίο λόγο. Αυτή βαραίνει καθοριστικά στην πολιτική συμπεριφορά. Οποιος, κυβέρνηση ή αντιπολίτευση, στο πλαίσιο του αγώνα για τα πρωτεία του λόγου, βλέπει μόνο χειραγώγηση και δεν αποδέχεται το αυτονόητο αυτής της σύγκρουσης, στόχο έχει μια νέα, στην υπηρεσία του, χειραγώγηση.  Μάταιος πάντα ο στόχος.

Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.