Κλιματική αλλαγή – Πλαστικά, «ο νέος άνθρακας»

Εν μέσω πανδημίας, το 2020, στις ΗΠΑ, η βιομηχανία πλαστικών -το 99% των οποίων παράγεται μέχρι σήμερα από την επεξεργασία ορυκτών καυσίμων- υπολογίζεται ότι ήταν υπεύθυνη για τη συνολική εκπομπή τουλάχιστον 232 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμων διοξειδίου του άνθρακα (CO2e): συμπεριλαμβανομένων δηλαδή, εκτός του CO2, και άλλων αερίων του θερμοκηπίου.

Ο όγκος αυτός «αντιστοιχεί με τις μέσες εκπομπές 116 σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσου μεγέθους (500 MW), με καύση άνθρακα», αναφέρει έκθεση του προγράμματος Beyond Plastics του Κολεγίου Μπένινγκτον στις ΗΠΑ.

Κι αυτή η σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος – υπογραμμίζουν οι συντάκτες της- έγινε σε μεγάλο βαθμό για την παραγωγή πλαστικών μιας χρήσης: από μάσκες προσώπου και σακούλες, έως μπουκάλια, ποτήρια καφέ και μεμβράνες φαγητού.

Η ήδη ανησυχητική αυτή κατάσταση βαίνει με σταθερούς και γρήγορους ρυθμούς προς επιδείνωση, τονίζουν.

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του διανύουμε, εκτιμούν, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη βιομηχανία πλαστικών θα ξεπεράσουν στις ΗΠΑ ακόμη και αυτές των -υπό περιορισμό πια- ρυπογόνων μονάδων παραγωγής ενέργειας με χρήση ορυκτών καυσίμων.

Εξ ου και χαρακτηρίζουν τα πλαστικά τον «νέο άνθρακα».

Περιβαλλοντική επιβάρυνση, με κοινωνικές ανισότητες

Σήμερα, σύμφωνα με την έκθεση, το 90% των καταγεγραμμένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την αμερικανική βιομηχανία πλαστικών εστιάζεται σε μόλις 18 κοινότητες, όπου οι κάτοικοι κερδίζουν 28% λιγότερα από το μέσο εισόδημα στις ΗΠΑ και είναι 67% πιο πιθανό να είναι κοινότητες μειονοτήτων.

Εξίσου, δε, επιβαρυντικές για την υγεία τους και μάλιστα πιο άμεσα θεωρούνται οι εκπομπές τεράστιων ποσοτήτων σωματιδίων και τοξικών χημικών ουσιών στην ατμόσφαιρα, κατά τα διάφορα στάδια παραγωγής των πλαστικών.

Σταθερά τους τελευταίους μήνες, εν τω μεταξύ, οι εγκαταστάσεις παραγωγής τους αυξάνονται επί αμερικανικού εδάφους.

Από το 2019, οι νέες μονάδες πλαστικών άγγιξαν σε αριθμό τις 42. Εξ αυτών, 12 είναι σήμερα υπό κατασκευή. Άλλες 15 βρίσκονται στο στάδιο της αδειοδότησης.

Αν όλες αυτές γίνουν πλήρως λειτουργικές, υπολογίζεται ότι, έως το 2025, θα απελευθερώνουν επιπλέον 55 εκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου ετησίως.

Όσο δηλαδή -υπογραμμίζεται στην έκθεση- θα παρήγαγαν  μέσα στο ίδιο διάστημα, με καύση άνθρακα, 27 σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής δυναμικότητας  500 MW.

«Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων χάνει χρήματα από τις παραδοσιακές της αγορές στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στις μεταφορές», εξηγεί η Τζούντιθ Ενκ, επικεφαλής της Beyond Plastics και πρώην στέλεχος της αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα.

Κι έτσι τώρα «κατασκευάζουν νέες εγκαταστάσεις πλαστικών με συγκλονιστικούς ρυθμούς, ώστε να αδειάζουν στα πλαστικά τα πετροχημικά τους».

Όμως αυτό «ακυρώνει άλλες παγκόσμιες προσπάθειες επιβράδυνσης της κλιματική αλλαγή», επισημαίνει, ενόσω τα πλαστικά ήδη μολύνουν το νερό, τον αέρα και τα εδάφη, απειλώντας τη δημόσια υγεία και την άγρια φύση.

Προβλήματα και προτάσεις

Από τα μεμονωμένα στάδια παραγωγής, χρήσης και απόρριψης πλαστικών, η Beyond Plastic ξεχωρίζει δέκα ως τα πλέον ρυπογόνα, τονίζοντας ότι είναι αυτά στα οποία θα πρέπει  να επικεντρωθεί η βιομηχανία πλαστικών για να μειώσει τους όγκους εκπομπών της.

Μεταξύ αυτών, εστιάζει κυρίως στη διαδεδομένη πιο μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking), ένα από τα υποπροϊόντα της οποίας, το αιθυλένιο, είναι πρώτη ύλη για ορισμένα πλαστικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων αυτών μιας χρήσης.

Σε όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασία, επισημαίνει -από το fracking έως τη μεταφορά και επεξεργασία των παραγόμενων αερίων- εκλύονται σημαντικές ποσότητες μεθανίου: από τα ισχυρότερα αέρια του θερμοκηπίου.

Έτερο στάδιο που το πρόγραμμα Beyond Plastic μνημονεύει ως παράγοντα ανησυχίας είναι η ανακύκλωση των πλαστικών.

Αν και η αμερικανική βιομηχανία τη διαφημίζει εδώ και καιρό, αναφέρει η έκθεση, «στην πραγματικότητα, λιγότερο από το 9% των πλαστικών ανακυκλώνεται και οι νέες προτάσεις για “χημική ανακύκλωση” ή “ανακύκλωση προηγμένης τεχνολογίας” έχουν επί της ουσίας πολλά κοινά με την καύση: σημαντική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ατμοσφαιρικών ρύπων».

«Καμπανάκι» ενόψει της COP26

«Η κλίμακα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη  βιομηχανία πλαστικών είναι τεράστια, όμως εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ελάχιστοι στην αμερικανική  κυβέρνηση ή στην επιχειρηματική κοινότητα μιλούν γι’ αυτό», υπογραμμίζει η Ενκ.

«Αυτό πρέπει να αλλάξει γρήγορα, αν ευελπιστούμε να παραμείνουμε εντός των ορίων αύξησης της παγκόσμιας μέσης  θερμοκρασίας κατά 1,5°C, που οι επιστήμονες έχουν καθορίσει ως κρίσιμο για την αποφυγή των πιο καταστροφικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής», προειδοποιεί, παραμονές της Διεθνούς Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26), στη Γλασκώβη.

Το πρόβλημα, άλλωστε, σαφώς και δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση Plastic Waste Makers Index, η παγκόσμια παραγωγή παρθένων πολυμερών για πλαστικά μιας χρήσης αναμένεται να αυξηθεί κατά 30% μέσα στην επόμενη πενταετία.

Στο μεσοδιάστημα, αποκαλύπτει, το 60% των επενδύσεων στη βιομηχανία πλαστικών προέρχεται από 20 μεγάλες τράπεζες, ενώ πίσω από το 55% των απορριμμάτων πλαστικών μιας χρήσης, παγκοσμίως, βρίσκονται μόλις 20 επιχειρήσεις στον πλανήτη.

Πρόκειται κυρίως για ενεργειακούς και χημικούς κολοσσούς, αναφέρεται στην έκθεση: ιδιωτικούς, αλλά και κρατικούς.

Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων «βλέπουν τα πλαστικά ως Plan B», τόνισε χαρακτηριστικά η Τζούντιθ Ενκ σε συνέντευξη Τύπου, ζητώντας -όπως και πολλοί άλλοι- την άμεση λήψη μέτρων.

«Για εμάς τους υπόλοιπους δεν υπάρχει σχέδιο Β», τόνισε. «Είμαστε σε κλιματική κρίση».