Μητσοτάκης – Μέρκελ – Το «τέλος» μιας δύσκολης σχέσης

Το μπουκέτο με τις μυρωδάτες ορτανσίες και η ευχετήρια κάρτα προς τη γερμανίδα καγκελάριο, υπογεγραμμένη από τον έλληνα Πρωθυπουργό, αποτύπωναν μία από τις καλές – ανθρώπινη, κυρίως – στιγμές. Τα απογευματινά SMS με ευσύνοπτο, αυστηρό ύφος και από τις δύο πλευρές έδειχναν κάτι διαφορετικό: ένα οριακό σημείο, την ανοιχτή δυσαρέσκεια στη μία άκρη της γραμμής απέναντι στην επιφυλακτικότητα της άλλης.

Από το πρώτο ραντεβού στο ηλιόλουστο μπαλκόνι της καγκελαρίας, τέλος καλοκαιριού του 2019, το στάτους της σχέσης διαμορφώθηκε στα δύο χρόνια μέσα από αρκετά τετ α τετ – πότε αμήχανα και πότε πιο «ζεστά» – σε Βερολίνο, Βρυξέλλες ή στην οθόνη τηλεδιασκέψεων – και μέσα από τηλεφωνήματα που είτε έμεναν στους τέσσερις τοίχους του Μαξίμου και της καγκελαρίας είτε διέρρεαν μόνο με λακωνικές ανακοινώσεις τριών προτάσεων, οι οποίες σίγουρα δεν έλυναν απορίες ούτε για το περιεχόμενο ούτε για το ύφος των συνομιλιών. Κάπως έτσι, ανάμεσα σε… λουλούδια και αγκάθια δηλαδή, με περισσότερη τυπικότητα και λιγότερο χαλαρό παρασκήνιο αλλά και χωρίς να κλείσουν ούτε στιγμή οι δίαυλοι επικοινωνίας, σκιαγραφείται η πολιτική σχέση του Κυριάκου Μητσοτάκη με την Ανγκελα Μέρκελ, η οποία θα δει τους πρώτους τίτλους τέλους στην Αθήνα την ερχόμενη Παρασκευή.

Ενας δεσμός, στον οποίο δεν υπήρξε εξαρχής – κατά τους γνωρίζοντες – εκείνο το σημαντικό συστατικό της «χημείας», παρά την κοινή ευρωπαϊκή οικογένειά των δύο ηγετών (το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα) και παρά την ταύτιση απόψεων σε επιμέρους ατζέντες, με πρώτη τη μεταρρυθμιστική. Κι όμως η Αθήνα, λένε οι ίδιες πηγές, δεν προσδοκούσε και πολύ σε γενναίες «εκπτώσεις» από το Βερολίνο.

«Η Ανγκελα είδε τον Κυριάκο με διστακτικότητα από την αρχή. Εκείνος το κατάλαβε πολύ καλά. Και αποφάσισε να είναι άμεμπτος απέναντί της, σίγουρα να μην αφήσει αυτή τη σχέση εκεί. Να τη δουλέψει βήμα βήμα, αλλά και χωρίς υπερβολές» περιγράφει χαρακτηριστικά πρόσωπο με γνώση κάθε… σκαμπανεβάσματος στις ελληνογερμανικές σχέσεις κατά την τελευταία διετία. Το ίδιο πρόσωπο εκτιμά πάντως ότι «δουλειά έγινε και οι δυο τους κατάφεραν τελικά να φτάσουν στο σημείο του αμοιβαίου σεβασμού». Περίπου αυτό αποτυπώνουν άλλωστε και οι πρόσφατες – οπωσδήποτε μετριοπαθείς και για ορισμένους αποστασιοποιημένες – τοποθετήσεις του Πρωθυπουργού για την απερχόμενη καγκελάριο. «Δεν έχουμε συμφωνήσει σε όλα, είχαμε κάποιες έντονες συζητήσεις», έχει πει ο Μητσοτάκης στη γερμανική «Bild», χαρακτηρίζοντας τη Μέρκελ «φωνή λογικής», αλλά και επιφυλάσσοντας το σχόλιο ότι «καμία Δημοκρατία δεν εξαρτάται από ένα και μόνο πρόσωπο» και «κάποια στιγμή, όλες οι πολιτικές καριέρες φτάνουν στο τέλος τους». Αργότερα, από τη Νέα Υόρκη, ο ίδιος μιλούσε για «ειλικρινή σχέση» με την καγκελάριο, παρά τις διαφωνίες που «είχαμε και ενδεχομένως να έχουμε».

«Αλλαγή σελίδας»

Το πρωθυπουργικό «σε περιμένω στην Αθήνα…» προς τη Μέρκελ διατυπώθηκε στη Σλοβενία στο σύντομο τετ α τετ στο περιθώριο της συνόδου κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων. Η αποδοχή τής απευθείας, επίσημης πρόσκλησης ήταν άμεση και η ακριβής ημερομηνία οριστικοποιήθηκε λίγα 24ωρα μετά με τους διπλωματικούς διαύλους. Κι αν μια νέα φάση στο ελληνογερμανικό «παιχνίδι» είχε ανοίξει στο μπαλκόνι της καγκελαρίας το 2019, αυτή θα κλείσει στη σάλα του Μαξίμου (εκτός απροόπτου) την επομένη της επετείου της 28ης Οκτωβρίου.

Η ελληνική πλευρά ποντάρει (και) στους συμβολισμούς από το επικείμενο «αντίο» στην κατεύθυνση η αποχώρηση Μέρκελ να σηματοδοτεί μια αλλαγή σελίδας όχι μόνο για την ευρωπαϊκή οικογένεια και τη διαμόρφωση ισορροπιών εντός ΕΕ, αλλά και για την Ελλάδα. Με τη χώρα μας άλλωστε συνδέθηκε η σταδιοδρομία της γερμανίδας καγκελαρίου, με την ίδια να χαρακτηρίζει ως την πιο δύσκολη στιγμή της όταν ζήτησε «τόσο πολλά από τους Ελληνες».

Η συνάντηση Μητσοτάκη – Μέρκελ έρχεται σε μια συγκυρία και πάλι κρίσεων (ενεργειακή και πανδημική), αλλά και την ίδια στιγμή που το Μαξίμου θέλει να εκπέμπει ολοένα αυξανόμενα σινιάλα για την επιδιωκόμενη φυγή προς τα εμπρός, την κανονικότητα σε όλους τους τομείς, την ανάκαμψη της οικονομίας, το «μέρισμα ανάπτυξης» για όλους τους πολίτες. «Η Ελλάδα του 2021 δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του 2015 ή του 2010. Είναι μια διαφορετική χώρα», όπως έλεγε ο Πρωθυπουργός με νόημα σε γερμανικά μέσα την περασμένη άνοιξη.

Η επόμενη μέρα

Στο πρωθυπουργικό επιτελείο κρατούν δύο «σταθμούς» που αποτυπώνουν, όπως λένε, τα σκαμπανεβάσματα στις σχέσεις των δύο ηγετών. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός αναγνωρίζει στη Μέρκελ την ευελιξία να «αλλάζει τη γνώμη της», αναφερόμενος προφανώς στις δύσκολες συζητήσεις στην Ευρώπη για το Ταμείο Ανάκαμψης, ωστόσο συνεργάτες του θυμούνται και το Νταβός, τον χειμώνα του 2020.

Τότε, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η ελληνική πλευρά κατέγραφε στα πηγαδάκια των συμμετεχόντων συνολικά ένα έντονο ενδιαφέρον για την Ελλάδα – «θα το αξιοποιήσουμε και γεωπολιτικά και οικονομικά» έλεγε ο Πρωθυπουργός στους συνεργάτες του. Κατέγραψε επίσης και το ζενίθ στις σχέσεις καγκελαρίας – Μαξίμου με ευθέως θετικές αναφορές της Μέρκελ για τον Μητσοτάκη ως ένας Πρωθυπουργός «ο οποίος εφαρμόζει πραγματικά εντατικές μεταρρυθμίσεις». Πολλούς μήνες αργότερα καταγράφηκε και το… ναδίρ, όταν το Βερολίνο για δεύτερη φορά είχε αποκλείσει την Αθήνα (όχι όμως και την Αγκυρα) από διάσκεψη για το μέλλον της Λιβύης, χωρίς καν πειστική, κατά την ελληνική πλευρά, δικαιολογία.

Με τη Μέρκελ να παραμένει κεντρικός παίκτης, εν αναμονή και του σχηματισμού της νέας κυβέρνησης στη Γερμανία, η Αθήνα εστιάζει αποκλειστικά στην επόμενη μέρα, μεταξύ άλλων έχοντας ήδη δεθεί στο όχημα Μακρόν – μια διαφορετική σχέση, κατά τους γνωρίζοντες, και με προσωπικά χαρακτηριστικά και «χημεία». Οι εκτιμήσεις για το τι μπορεί να φέρει η επόμενη μέρα συνεχίζονται στο Μαξίμου.

«Μπορεί να μη φέρει και τίποτα. Μπορεί να φέρει σημειακές αλλαγές» λένε αρμόδιες πηγές, αναγνωρίζοντας πάντως ότι «η Γερμανία είναι Γερμανία» και άρα ο βασικός πυρήνας στην προσέγγιση διάφορων θεμάτων δεν είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει δραματικά. Εξού και η Αθήνα επιχειρεί να χτίζει έγκαιρα συμμαχίες με χώρες (Ιταλία, Γαλλία κ.λπ.) που φαίνεται να έχουν ίδια «ανάγνωση» μπροστά σε επικείμενες εξελίξεις: στην αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και στην ιδέα για μόνιμο μηχανισμό του Ταμείου Ανάκαμψης, στην πράσινη ατζέντα, στην Τουρκία και στο Μεταναστευτικό.