Η «ενιαία» ευρωπαϊκή αμυντική και εξωτερική πολιτική

Η Ελλάδα ενετάχθη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα τον Μάιο του 1979 με το σκεπτικό ότι, ως μέλος μιας ισχυρής κοινότητας κρατών, θα θωράκιζε εις το διηνεκές τη γεωπολιτική της υπόσταση. Και πράγματι, την εποχή εκείνη, τα κράτη – μέλη της ΕΚ μπορούσαν να θεωρηθούν παγκόσμιες δυνάμεις. Η Γαλλία του Ντ’ Εστέν είχε πυρηνικά και ευρεία πολιτιστική επιρροή. Η Μεγάλη Βρετανία της Θάτσερ ήταν επίσης πυρηνική δύναμη και άλλωστε ήταν εις θέσιν να συντρίψει στρατιωτικά την Αργεντινή στα νησιά Φόκλαντ. Η Γερμανία δεν είχε στρατιωτική διάσταση, ως συνέπεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ήταν μια ευημερούσα δημοκρατική κοινωνία με κύρος και εξελιγμένο κοινωνικό κράτος. Και οι άλλες χώρες – μέλη της ΕΚ ήταν ταχύτατα αναπτυσσόμενες κοινωνίες, με διεθνή επιρροή. Παράλληλα, η διασύνδεση της ΕΚ με το ΝΑΤΟ, υποχρεωτική λόγω του Ψυχρού Πολέμου, επηύξανε την ασπίδα προστασίας της Ελλάδας, αφού η ΕΚ κατά κάποιον τρόπο λειτουργούσε παραπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ, ακόμα και αν η Γαλλία είχε αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του.

Δεν ήταν τόσο το τέλος του Ψυχρού Πολέμου που μετέβαλε το τοπίο, αλλά η ίδια η εσωτερική εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Εχασαν την οικονομική πρωτοκαθεδρία αλλά και την πολιτισμική ηγεμονία, έπαυσαν να λειτουργούν ως υποδείγματα, αποχριστιανοποιήθηκαν, άρα έχασαν τον θεμελιώδη οντολογικό κοινό τους παρονομαστή, κατέρρευσαν δημογραφικά, η κοινωνική τους συνοχή διερράγη λόγω της μαζικής εισέλευσης αφρικανικών και ασιατικών πληθυσμών, ανέδειξαν ακροδεξιά πολιτικά κινήματα, ενώ κυρίαρχη σκέψη κατέστη ο αυτοενοχικός και παραλυτικός ιδεολογικός πολτός της πολυπολιτισμικότητας και της πολιτικής ορθότητας. Μετά τη μεγάλη γενιά των ευρωπαίων ηγετών, όπως ο Ντε Γκολ και ο Μιτεράν, ο Αντενάουερ και ο Σμιτ, ο ΜακΜίλαν και η Θάτσερ, ανήλθαν στην εξουσία πρόσωπα μεσαίου διαμετρήματος, χωρίς ικανότητα σύλληψης και μετάδοσης οράματος.

Η μετατροπή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σε Ευρωπαϊκή Ενωση, η αλόγιστη διεύρυνσή της με νέα κράτη – μέλη, η μετεξέλιξή της σε νομισματική ένωση και κυρίως η δημιουργία μιας αυτοαναφορικής γραφειοκρατίας χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση, αντί να οδηγήσουν σε κάποιας μορφής ομοσπονδιοποίηση, δρομολόγησαν αντιθέτως φυγόκεντρες τάσεις. Χαρακτηριστικό της αποδυνάμωσης της ΕΕ είναι η πλήρης αποτυχία κοινής γεωπολιτικής αντίληψης, η περιχαράκωση των κρατών – μελών στα στενώς εννοούμενα εθνικά τους συμφέροντα και η λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών όχι ως διαμορφωτών κοινής πολιτικής αλλά ως πεδίου αντιπαράθεσης και προώθησης επιμέρους εθνικών συμφερόντων.

Και χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτυχίας αυτής είναι οι ευρωτουρκικές σχέσεις, όπου επί δεκαετίες εξελισσόταν μια αδιανόητη, αυτοακυρωτική για την ίδια την υπόσταση της Ενωσης «ενταξιακή διαδικασία» με ένα αυταρχικό, τριτοκοσμικό, ασιατικό κράτος, το οποίο δεν έκρυβε καν τη βούλησή του να ενταχθεί στην ΕΕ όχι για να προσαρμοστεί στα ευρωπαϊκά κεκτημένα αλλά για να προσδιορίσει αυτό την πορεία και το μέλλον της. Αποκορύφωση της αποτυχίας αυτής είναι η στάση της Γερμανίας έναντι της τουρκικής επιθετικότητας προς την Ελλάδα, στάση που προσδιορίζεται αποκλειστικά από τα στενά εθνικά της συμφέροντα, τις εμπορικές της σχέσεις με την Τουρκία και την εκλογική συμπεριφορά των εκατομμυρίων τουρκικής καταγωγής πολιτών που ζουν επί γερμανικού εδάφους. Αυτή είναι η ωμή αλήθεια και όχι οι αναπαραγόμενες εκτός τόπου και χρόνου ιδεοληψίες περί «κοινής ευρωπαϊκής άμυνας» κ.λπ.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το βιβλίο του «Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός, ο διανοούμενος και η εποχή του»