Πόσο άλλαξε το κλίμα σε 20.000 χρόνια; Οι αρχαίοι πολιτισμοί δίνουν τις απαντήσεις

Οι κλιματικές και περιβαλλοντικές αλλαγές των τελευταίων 20.000 χρόνων και οι επιδράσεις τους στη ζωή των αρχαίων και προϊστορικών κοινωνιών του Νότιου Αιγαίου, βρέθηκαν στο επίκεντρο των θαλάσσιων ερευνών που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα στο Μυρτώο Πέλαγος και στον Αργολικό κόλπο. Οι έρευνες διεξήχθηκαν από πολυεθνική ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων στο πλαίσιο του προγράμματος EUROFLEETS και με τη βοήθεια του ωκεανογραφικού σκάφους ΑΙΓΑΙΟ του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

Την εμπειρία του από τις δεκαήμερες θαλάσσιες έρευνες μοιράζεται μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ. Δημήτρης Σακελλαρίου, αρχηγός της αποστολής και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του ΕΛΚΕΘΕ. «Τις πρώτες μέρες της αποστολής στο Νότιο Αιγαίο έπνεαν άνεμοι έντασης 7 μποφόρ, οι οποίοι δεν επέτρεπαν να γίνουν εργασίες στο Μυρτώο Πέλαγος. Κατευθυνθήκαμε στον Αργολικό Κόλπο, όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν καλές και ερευνήσαμε συστηματικά όλη την περιοχή μεταξύ της δυτικής ακτής Αργολίδας (Ναύπλιο, Τολό, Ίρια, Κοιλάδα, Πορτοχέλι, Σπέτσες) και της ανατολικής ακτής της Αρκαδίας (Άστρος, Τυρός, Λεωνίδιο). Η περιοχή έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί περιλαμβάνει σημαντικά πολιτιστικά κέντρα της αρχαιότητας και της προϊστορικής εποχής (Μυκήνες, Τύρινθα, Σπήλαιο Φράχθι κλπ.)», αναφέρει ως προς το πρώτο μισό μέρος της αποστολής που περιλάμβανε περιοχές στον Αργολικό Κόλπο.

«Το δεύτερο μισό επικεντρώθηκε στο Μυρτώο Πέλαγος, στην περιοχή μεταξύ Σπετσών και Ύδρας δυτικά και Σίφνου, Μήλου ανατολικά. Στη διάρκεια της αποστολής έγινε βυθομετρική και μορφολογική αποτύπωση δύο περιοχών συνολικής έκτασης 1.000 τετρ. χιλιομέτρων περίπου, καταγράφηκαν σεισμικές τομές συνολικού μήκους 850 χλμ. και συλλέχθηκαν 7 πυρήνες ιζημάτων για εργαστηριακές αναλύσεις. Οι περιοχές του Αργολικού και του Μυρτώου δεν είχαν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας μέχρι τώρα. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στην αποστολή θα μας δώσουν μια πολύ καλή εικόνα της δομής και της εξέλιξής τους. Από τις αναλύσεις που θα γίνουν, αναμένουμε να έχουμε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα για το παλαιο-περιβάλλον των τελευταίων χιλιάδων χρόνων αλλά και για την αλληλεπίδραση των αρχαίων και προϊστορικών πολιτισμών της περιοχής με το περιβάλλον», συμπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δ. Σακελλαρίου.

Αλλά γιατί στις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές; «Οι περιοχές που περιβάλουν τον Αργολικό κόλπο και το Μυρτώο Πέλαγος, δηλαδή η ανατολική Πελοπόννησος, η Αργολίδα, η Αττική και οι Δυτικές Κυκλάδες, έχουν συνεχή κατοίκηση από τουλάχιστον την Ανώτερη Παλαιολιθική, Μεσολιθική και Νεολιθική περίοδο και βρίσκονταν στο κέντρο του Κυκλαδικού, του Μυκηναϊκού και του κλασικού ελληνικού πολιτισμού. Συλλέξαμε πυρήνες ιζημάτων και από τις δύο περιοχές έρευνας με σκοπό να γίνουν οι κατάλληλες εργαστηριακές αναλύσεις που θα δώσουν νέα στοιχεία για τις περιβαλλοντικές αλλαγές οι οποίες προκλήθηκαν από τις κλιματικές αλλαγές και τις γεωλογικές και τεκτονικές κινήσεις», απαντά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Από τις ιζηματολογικές, μικροπαλαιοντολογικές και άλλες αναλύσεις στους πυρήνες ιζήματος που συλλέχθηκαν στις περιοχές έρευνας αναμένονται πολύτιμες πληροφορίες για την εξέλιξη των χερσαίων οικοσυστημάτων στις περιοχές που περιβάλουν το Μυρτώο Πέλαγος και τον Αργολικό Κόλπο τα τελευταία 20.000 χρόνια, καθώς και για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή των πρώιμων πολιτισμών στην περιοχή του Νότιου Αιγαίου. Επίσης, η ανάλυση των βυθομετρικών δεδομένων και των σεισμικών τομών θα δώσουν σημαντικά στοιχεία για τη δράση ενεργών υποθαλάσσιων ρηγμάτων, αλλά και για σεισμούς και τσουνάμι του παρελθόντος. Υπήρξε συσχετισμός με παλαιοντολογικές, αρχαιολογικές, γεωλογικές ή άλλες έρευνες που έχουν υλοποιηθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη στις περιοχές αυτές; «Για τον σχεδιασμό της αποστολής, λήφθηκαν υπόψη όλα τα διαθέσιμα αρχαιολογικά, παλαιοντολογικά, γεωλογικά και περιβαλλοντικά/κλιματικά στοιχεία και δεδομένα που έχουν προκύψει για την ευρύτερη περιοχή από διάφορες ελληνικές και διεθνείς ερευνητικές ομάδες. Η επεξεργασία των νέων δεδομένων και η ανάλυση και σύνθεση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν θα αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης στην ευρύτερη επιστημονική κοινότητα με σκοπό να δημιουργήσουν νέα δυναμική για περισσότερες ερευνητικές προσπάθειες τόσο στη συγκεκριμένη περιοχή όσο και σε ολόκληρο το Αιγαίο», υπογραμμίζει ο Δ. Σακελλαρίου.

Τέλος, όσον αφορά τη σύνδεση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν με τους στόχους του προγράμματος EUROFLEETS οι οποίοι αφορούν, μεταξύ άλλων, τη βιωσιμότητα των ωκεανών και την καινοτομία, ο ίδιος επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Ο σκοπός της αποστολής ήταν να συλλέξουμε στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις αλλαγές στο παλαιο-περιβάλλον από τις κλιματικές μεταβολής των τελευταίων 10-20 χιλιάδων χρόνων αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι και προϊστορικοί πολιτισμοί των γειτονικών περιοχών αλληλεπιδρούσαν με αυτό. Η αποστολή εντάσσεται σε έναν από τους βασικούς στόχους του προγράμματος EUROFLEETS+ που αφορά στην κατανόηση των διαχρονικών κλιματικών και περιβαλλοντικών αλλαγών και τον ρόλο τους στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού».

Η αποστολή χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα EUROFLEETS+ (www.eurofleets.eu ) και υλοποιήθηκε με τον επιστημονικό συντονισμό του Δρ. Ανδρέα Κουτσοδένδρη και της ερευνητικής ομάδας του Ινστιτούτου Επιστημών της Γης του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, σε συνεργασία με ομάδα επιστημόνων από την Αυστρία, τη Γαλλία και την ερευνητική ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (www.hcmr.gr ) με αρχηγό αποστολής τον Δρ. Δημήτρη Σακελλαρίου.