Λατινική Αμερική – Δικαίωμα στη ζωή, αλλά και στο θάνατο

Στις 23 Ιουλίου, έξι χρόνια αφότου είχε νομιμοποιηθεί η ευθανασία στην Κολομβία, το Συνταγματικό Δικαστήριο της λατινοαμερικανικής χώρας επέκτεινε την εφαρμογή του νόμου και σε περιπτώσεις ασθενών που, αν και δεν βρίσκονται σε  καταληκτικό στάδιο θανατηφόρας νόσου, υποφέρουν από «έντονο σωματικό ή ψυχικό πόνο» λόγω ανίατου τραυματισμού ή ασθενείας.

Πολλοί τότε αντέδρασαν, κάνοντας λόγο για προώθηση της «κουλτούρας του θανάτου» σε μία χώρα, που ήδη θρηνεί εκατοντάδες νεκρούς από το οργανωμένο έγκλημα κάθε χρόνο.

Όμως στα μάτια της 51χρονης Μάρτα Σεπούλβεδα ήταν μία σωτηρία. Προ τριετίας, είχε διαγνωστεί με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS): μια ανίατη νευροεκφυλιστική πάθηση, που προκαλεί βαθμιαία μυϊκή ατροφία και καταλήγει σε παράλυση των άκρων, αδυναμία κατάποσης και αναπνευστική ανεπάρκεια. Το μέσο προσδόκιμο ζωής από την εμφάνιση της νόσου κυμαίνεται από 2 έως 10 έτη.

¡POLÉMICO! Cancelan eutanasia de Martha Sepúlveda, la primera persona con diagnostico no terminal que accedería al procedimiento en Colombia https://t.co/85PaAONfsH

— El Dólar Diario 🇻🇪 (@eldolardiario) October 21, 2021

Η ίδια, αν και περπατά με μεγάλη δυσκολία, δεν βρίσκεται στο τελικό στάδιο της νόσου. Παρ’ όλα αυτά, αποφάσισε να κάνει αίτηση ως η πρώτη στην Κολομβία ασθενής με ανίατη νόσο σε μη καταληκτικό στάδιο που θα έκανε χρήση των νέων διατάξεων του νόμου, βάζοντας υποβοηθούμενη τέλος στην ήδη δύσκολη, από πλευράς υγείας, ζωή της.

Πράγματι, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, υπέβαλε το αίτημά της. Περίπου μία εβδομάδα αργότερα, ήρθε η καταφατική απάντηση από την αρμόδια υπηρεσία.

Por esa sonrisa lo que sea. pic.twitter.com/uzPkWPqZdk

— Federico Redondo Sepulveda (@Fede0830) September 28, 2021

Μια αναπάντεχη τροπή

Όταν πληροφορήθηκε την απόφαση, το μοναχοπαίδι της, ο 22χρονος Φεντερίκο -φοιτητής στη Νομική- ξέσπασε σε κλάματα. Δεν ήταν δάκρυα απόγνωσης, ούτε βέβαια και χαράς.

Όμως όλους αυτούς τους τελευταίους μήνες που τη φρόντιζε νυχθημερόν, λέει, «μου έλεγε συνέχεια το ίδιο πράγμα: εφόσον την αγαπώ, πρέπει να τη στηρίξω στην επιλογή της».

Η Μάρτα κανόνισε τελικά το ραντεβού με τον θάνατό στις 7 το πρωί της 10ης Οκτωβρίου, ημέρα Κυριακή. Πιστή Καθολική, τη διάλεξε -είπε- γιατί «θέλω η διαδικασία, η αποτέφρωση και η Θεία Κοινωνία να γίνουν αυθημερόν».

«Ξέρω ότι ο Θεός είναι αυτός που ορίζει τη ζωή, όμως γνωρίζω επίσης ότι δεν θέλει να με δει να υποφέρω», δήλωσε η Μάρτα σε μία αποχαιρετιστήρια συνέντευξη, σε κολομβιανό τηλεοπτικό δίκτυο.

Στο ρεπορτάζ, που προβλήθηκε στις αρχές του μήνα,

εμφανίστηκε χαμογελαστή και ευδιάθετη, δείχνοντας ανακουφισμένη και σίγουρη για την επιλογή της.

Martha Sepúlveda sabe que se va a morir el próximo domingo y sonríe. Será la primera paciente con un diagnóstico no terminal en acceder a la eutanasia en Colombia. Mi reportaje de hoy.pic.twitter.com/O8nAbSO2O2

— Juan David Laverde (@jdlaverde9) October 4, 2021

Κατόπιν όμως και της αντίθεσης της Καθολικής Εκκλησίας, που κάλεσε δημόσια σε αναθεώρηση της απόφασης, η Διεπιστημονική Επιτροπή του αρμόδιου Κολομβιανού Ινστιτούτου Πόνου εξέδωσε -παραμονή της ευθανασίας, μόλις το απόγευμα της 9ης Οκτωβρίου- ανακοίνωση, με την οποία ακύρωσε την αρχική γνωμοδότηση για την περίπτωση της Μάρτα.

Δεν είναι «πάσχουσα σε τέτοιο βαθμό», αποφάνθηκαν, κρίνοντας εκ των υστέρων ότι η 51χρονη δεν πληροί τα κριτήρια.

Με τη στήριξη σύσσωμης της οικογένειάς της (έχει 11 αδέλφια),  η Μάρτα ετοιμάζεται τώρα να ασκήσει έφεση στην ακυρωτική απόφαση.

A PROPÓSITO DE LA EUTANASIA DE MARTHA SEPÚLVEDA https://t.co/MfYPHuoyDS a través de @lacoladerata

— matador (@Matador000) October 23, 2021

«Δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο»

Η περίπτωσή της έχει πυροδοτήσει τώρα δημόσια διαμάχη στην Κολομβία, μια χώρα ούτως ή άλλως μεγάλων αντιθέσεων.

Με το νέο Σύνταγμα του 1991, για παράδειγμα, έδωσε έμφαση στον «σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας» και υπογράμμισε τον διαχωρισμό μεταξύ κράτους και εκκλησίας, την ώρα που έδινε τότε λίγο-πολύ «συγχωροχάρτι» στα πανίσχυρα καρτέλ ναρκωτικών, απαγορεύοντας τότε την έκδοση Κολομβιανών στο εξωτερικό, ενόσω αυτά αποδεκάτιζαν πολλαπλώς τον πληθυσμό της.

Κατά τον Εντουάρντο Ντίθ Αμάδο, διευθυντή του Ινστιτούτου Βιοηθικής στο Παπικό Πανεπιστήμιο στη Μπογκοτά, είναι  απόρροια αυτών των συνταγματικών αντιφάσεων που τελικά η Κολομβία νομιμοποίησε πρώτη στη Λατινική Αμερική την ευθανασία, το 2015, για ασθενείς ανίατων νόσων με έως έξι μήνες προσδόκιμο ζωής.

Μέχρι σήμερα, 157 επιλέξιμα άτομα έχουν κάνει αυτή την επιλογή, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ενώ δημοσκόπηση της Invamer δείχνει ότι το 72% των Κολομβιανών συμφωνούν με τον νόμο περί ευθανασίας.

Ταυτόχρονα, ωστόσο, υπό την βαθιά επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας, οι κολομβιανές αρχές επέβαλαν αυστηρές προϋποθέσεις στις αμβλώσεις.

#MorirEnColombia La cancelación de la eutanasia de Martha Sepúlveda ha generado un fuerte debate respecto a las libertades individuales y el acceso al derecho a la muerte digna en Colombia. Hablamos con su abogada https://t.co/z0neIoo7rd pic.twitter.com/8Iqnfa74pJ

— 070 (@cerosetenta) October 19, 2021

Αφήνοντας κατά μέρος τις έντονες αυτές κολομβιανές αντιθέσεις, οι φωνές υπέρ της ευθανασίας εντείνονται τώρα στη Λατινική Αμερική.

Σχετικά νομοσχέδια είναι ήδη υπό εξέταση στην Ουρουγουάη, στη Χιλή και στην Αργεντινή (στις δύο τελευταίες ο νόμος ήδη  επιτρέπει σε ασθενείς κατακλητικού σταδίου να αρνούνται οποιαδήποτε διαδικασία μηχανικής παράτασης ζωής).

Στο Περού, ομοσπονδιακό δικαστήριο επέτρεψε κατ’ εξαίρεση τον Μάρτιο την ευθανασία σε πάσχουσα με πολυμυοσίτιδα, παρακάμπτοντας έτσι την ποινή τριετούς φυλάκισης για όσους θα την υποβοηθούσαν στη διαδικασία.

Αμφιλεγόμενη ως ζήτημα, η ευθανασία είναι ήδη νόμιμη στην Ολλανδία (η πρώτη χώρα που την αποποινικοποίησε, το 2002), στο Βέλγιο, στον Καναδά, στο Λουξεμβούργο, στη Νέα Ζηλανδία και εσχάτως, από τον περασμένο Ιούνιο, στην Ισπανία.

Στις ΗΠΑ, επιτρέπεται για ασθενείς σε καταληκτικό στάδιο σε δέκα πολιτείες. Η τελευταία προσθήκη σε αυτή τη λίστα ήταν, τον περασμένο Απρίλιο, το Νέο Μεξικό.