Η Ελλάδα παίρνει θέση στο «τραπέζι του Λιβυκού» – Οι… τρικλοποδιές της Τουρκίας

Μετά από μία «καυτή» περίοδο, εντός της οποίας ολοκληρώθηκαν η συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας με τη Γαλλία και η αναθεώρηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Διμερούς Συνεργασίας (MDCA) με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Αθήνα στρέφει και πάλι το βλέμμα της στη Βόρεια Αφρική και στην Ανατολική Μεσόγειο. Και μπορεί η τριμερής συνάντηση Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου (αλλά και η υπογραφή μνημονίου κατασκευής καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από την Αίγυπτο στην Κρήτη που θα περνά από την οριοθετημένη ΑΟΖ των δύο χωρών) πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα να προκάλεσε την οργή της Αγκυρας, εξαιτίας των αναφορών της σε θέματα που την ενοχλούν όπως η ενέργεια και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά η ελληνική πλευρά δίνει πλέον ιδιαίτερη έμφαση στην επόμενη ημέρα της Λιβύης. Στο πλαίσιο αυτό, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να μεταβεί στις 12 Νοεμβρίου στο Παρίσι ώστε να μετάσχει σε Διάσκεψη για το Λιβυκό την οποία συγκαλεί ο Εμανουέλ Μακρόν. Οι δύο άνδρες συζήτησαν εκτενώς επί του θέματος κατά την πρόσφατη συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον γάλλο πρόεδρο στο Μέγαρο των Ηλυσίων.

Η δυσφορία της Αθήνας με το Βερολίνο

Ο αποκλεισμός της Ελλάδας από τις προηγούμενες διασκέψεις στο πλαίσιο της Διαδικασίας του Βερολίνου για τη Λιβύη ήταν – ιδιαίτερα κατά τη δεύτερη Διάσκεψη – μία λανθασμένη κίνηση που, επιπλέον, επιβάρυνε άσκοπα τις ελληνογερμανικές σχέσεις. Υπενθυμίζεται ότι την τελευταία φορά, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας (ο οποίος έχει καταβάλει, τους τελευταίους μήνες, μεγάλη προσπάθεια για την «επαναφορά» της χώρας στο Λιβυκό, κάτι που αναγνωρίζεται από πολλές πλευρές) είχε εκφράσει την εντονότατη δυσφορία της Αθήνας προς τον γερμανό ομόλογό του Χάικο Μάας. Ανάλογες επισημάνσεις είχε κάνει ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης προς την καγκελάριο της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα είναι χώρα γειτονική της Λιβύης και δεν μπορεί παρά να έχει ενδιαφέρον για το σύνολο των εξελίξεων εκεί, καθώς υπάρχουν και αμοιβαία συμφέροντα. Ωστόσο, ο τουρκικός παράγοντας υπήρξε βασικός στην εν λόγω περιπλοκή.

Η επίσκεψη Δένδια, Φραγκογιάννη

Την περασμένη Πέμπτη, ο κ. Δένδιας (συνοδευόμενος από τον υφυπουργό Εξωτερικών με αρμοδιότητα την οικονομική διπλωματία Κώστα Φραγκογιάννη που επίσης πρόσφατα βρέθηκε στη χώρα) πραγματοποίησε άλλη μία επίσκεψη στη Λιβύη για να μετάσχει σε μία συνάντηση (Libya Stabilization Initiative) – στο πλαίσιο της ευρύτερης Διαδικασίας του Βερολίνου – η οποία διοργανώθηκε από την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) και ειδικότερα από την υπουργό Εξωτερικών Νάιλα Μανγκούς. Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών έχει καλλιεργήσει προσωπική σχέση με την κυρία Μανγκούς (ήταν ο κ. Δένδιας που την προσκάλεσε σε πρόγευμα κατά το πρόσφατο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ στις Βρυξέλλες), για την οποία έχει διαμορφωθεί καλή άποψη σε πολλές δυτικές χώρες. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα συμμετείχε σε μία συνάντηση για τη Λιβύη (προσκλήθηκαν και άλλες χώρες για πρώτη φορά, όπως η Μάλτα, η Ισπανία, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Τσαντ και ο Νίγηρας).

Τα προβλήματα με τους Τούρκους

Η συνάντηση της Τρίπολης, στην οποία συμμετείχε και η Τουρκία μέσω της παρουσίας του υφυπουργού Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ, είχε επίσης σκοπό να στείλει το μήνυμα ότι οι ίδιοι οι Λίβυοι επιδεικνύουν «ιδιοκτησία» της προσπάθειας να σταθεί και πάλι η βορειοαφρικανική χώρα στα πόδια της. Η συνάντηση της Τρίπολης είχε δύο πυλώνες. Ο πρώτος αφορούσε θέματα ασφαλείας με σκοπό την εμπέδωση της εκεχειρίας και την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων και ο δεύτερος την αναθέρμανση της λιβυκής οικονομίας. Ωστόσο, δεν έλειψαν και πάλι τα προβλήματα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η τουρκική πλευρά επέμεινε να μη συμπεριληφθούν αναφορές περί αποχώρησης των ξένων δυνάμεων και εκλογών στη Δήλωση που θα ακολουθούσε τη συνάντηση. Τελικώς, η Αίγυπτος παρενέβη με δικό της προσχέδιο που περιελάμβανε αυτές τις αναφορές. Αλγεινή εντύπωση, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, προκάλεσε το γεγονός ότι η γερμανική πλευρά δεν ήθελε αρχικώς να συνδεθεί η εν λόγω πρωτοβουλία με τη Διαδικασία του Βερολίνου.

Η απόσυρση των ξένων δυνάμεων

Τα δύο κομβικά ζητήματα που απασχολούν όχι μόνο την Αθήνα αλλά γενικότερα τον διεθνή παράγοντα, είναι η πραγματοποίηση των εκλογών και η αποχώρηση των ξένων δυνάμεων. Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ζήτημα, η νεότερη εξέλιξη ήταν η πρόσφατη συμφωνία επί ενός Σχεδίου Δράσης στην Επιτροπή 5+5 (στην οποία μετέχουν πέντε στρατιωτικά στελέχη από τη Δυτική και πέντε από την Ανατολική Λιβύη), υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, για τη σταδιακή απόσυρση των ξένων δυνάμεων. Το σχέδιο έχει τρεις φάσεις. Οι δύο πρώτες αφορούν την απομάκρυνση των ξένων μαχητών (foreign fighters) και των μισθοφόρων (mercenaries). Αν και δεν έχει τεθεί σαφές χρονοδιάγραμμα, η άτυπη συμφωνία είναι αυτές οι φάσεις να έχουν ολοκληρωθεί πριν από την πραγματοποίηση των εκλογών. Η τρίτη φάση, για την οποία αναμφίβολα η Αθήνα θα ήθελε κάτι πιο φιλόδοξο, αφορά την απόσυρση ξένων δυνάμεων (foreign forces), στις οποίες περιλαμβάνονται και τακτικές δυνάμεις της Τουρκίας. Ωστόσο, η τρίτη φάση μάλλον μετατίθεται μετά τις εκλογές, ώστε η επόμενη ηγεσία της χώρας να διαθέτει την απαραίτητη νομιμοποίηση να προχωρήσει σε αυτές τις κινήσεις.

Οι κάλπες και το παρασκήνιο με τους υποψηφίους

Η ημερομηνία πραγματοποίησης των εκλογών αποτελεί το δεύτερο μεγάλο ζητούμενο. Δημοσίως, όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες ομνύουν στη δέσμευση οι κάλπες να στηθούν στις 24 Δεκεμβρίου, όπως προέβλεπε ο αρχικός οδικός χάρτης επί του οποίου συστάθηκε και η GNU. Διπλωματικές πηγές με άριστη γνώση των εξελίξεων σημείωναν προς «Το Βήμα» ότι η διεξαγωγή εκλογών ακριβώς στις 24 Δεκεμβρίου μοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη και δεν απέκλειαν μία «τεχνική» αναβολή, ίσως δύο ή τριών εβδομάδων, ώστε οι κάλπες να στηθούν περί τις 20 Ιανουαρίου 2022. Για την Αθήνα, η διεξαγωγή των εκλογών στην ώρα τους συνιστά μία κρίσιμη συνθήκη τόσο για το ζήτημα αποχώρησης των τουρκικών δυνάμεων όσο και για να υπάρξει μία κυβέρνηση με λαϊκή νομιμοποίηση που να έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί με το τουρκολιβυκό Μνημόνιο αλλά και να προχωρήσει σε συνομιλίες για μία οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Λιβύης.

Ο εκλογικός νόμος που έχει ψηφιστεί προβλέπει ότι πρέπει να προηγηθούν οι προεδρικές εκλογές και να ακολουθήσουν, έναν μήνα αργότερα, οι βουλευτικές. Ωστόσο, ένα σενάριο που συζητείται ευρέως είναι να διεξαχθεί αρχικά ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών και στη συνέχεια οι βουλευτικές εκλογές να διενεργηθούν την ίδια ημέρα με τον δεύτερο γύρο των προεδρικών. Οι απόψεις πάντως αρκετών εμπλεκομένων χωρών αποκλίνουν για το τι πρέπει να γίνει. Η Γαλλία εμφανίζεται π.χ. πιο ευέλικτη, ενώ η Ιταλία φέρεται να επιμένει στον αρχικό σχεδιασμό. Βαθύ παρασκήνιο επικρατεί για τους υποψηφίους. Ολοι κρατούν ανοιχτά τα χαρτιά τους. Είναι ενδεικτικό ότι ούτε ο Χαλίφα Χαφτάρ έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να κατέλθει υποψήφιος, ενώ ο Αγκίλα Σάλεχ έχει λάβει… άδεια από τα καθήκοντα του προέδρου της Βουλής για να πληροί το κριτήριο της μη κατοχής δημοσίου αξιώματος για 90 ημέρες πριν τις εκλογές.