Μιχαήλ Στασινόπουλος – Η κύμανση της ψυχής

[…]

Τον κ. Μιχ. Στασινόπουλον εύλογα διεκδικούν και τα νεοελληνικά Γράμματα. Είναι πρώτα ποιητής αξιολογώτατος. Στα 1949 μάς έδωσε τη συλλογή του «Ποιήματα», που είναι καρπός μακροχρόνιας παραγωγής, ταξινομημένης σε τέσσερες ενότητες. Η συλλογή αυτή αποτελεί μια χαρακτηριστική ποιητική αυτοβιογραφία. Ο ποιητής συνδέεται με την ποιητική παράδοση. Ξέρει να εισδύει στο βάθος των ανθρώπινων αισθημάτων. Εικόνες, αναμνήσεις, πρόσωπα, τοπία, όλα αποτελούν ουσία με «εναρμόνιον συμπλοκήν». Παντού διακρίνεται η κύμανση της ψυχής και κάθε ποίημα είναι ένα αυτόνομο γεγονός. […] Στον κ. Στασινόπουλο υπάρχει η επίδραση του γαλλικού συμβολισμού, τον οποίο έχει μελετήσει βαθύτατα, αλλά ως ποιητής κινείται μέσα στα πλαίσιά του άνετα, ποτέ δουλικά. Θα υπογραμμίσω και τον συνειδητά συγκρατημένο τόνο στα ποιήματα του κ. Στασινόπουλου, τη λεπτότητα που τα διακρίνει, το στερεώτατο γλωσσικό αίσθημα, την αυθορμησία τους, που δεν παραβιάζεται και στις στιγμές ακόμα που δίνει σε κάποιους στίχους του τη σφραγίδα της γνωμικής ποιήσεως. […] Στα 1956 ο κ. Στασινόπουλος εξέδωσε τη συλλογή «Αρμονία», που κινείται στη γοητευτική ατμόσφαιρα της παιδικής ζωής, με αδρά ευγενικούς τόνους. Η ομόφωνη αναγνώριση των ποιημάτων αυτών, που πολλά τραγουδήθηκαν και τραγουδιώνται χρόνια τώρα απ’ όλα τα ελληνόπουλα, τα κατέταξε στο επίπεδο της ανάλογης προσφοράς του Αλεξ. Πάλλη και του Ζαχ. Παπαντωνίου.

[…]

Από τα πεζογραφήματα του κ. Μ. Δ. Στασινόπουλου θ’ αναφέρουμε φυσικά πρώτες τις θαυμάσιες ταξιδιωτικές εντυπώσεις του από την Ελβετία, με τον τίτλο «Η χώρα με τις γαλανές λίμνες» (1949). Έχουμε, σ’ ένα ολόκληρο βιβλίο, από την αρχή έως το τέλος, μιαν αφήγηση θελκτική, με την ώριμη παρατηρητικότητα του γνήσιου πνευματικού ανθρώπου, με γλωσσικό ύφος υποδειγματικά κομψό, σελίδες γόνιμες σε ιδέες και εμπνεύσεις, γραμμένες με δύναμη και επίνοια. Η ροή του πεζογραφικού λόγου στο βιβλίο αυτό είναι υποβλητική και ταυτόχρονα η ποιητική διάθεση είναι αμείωτη. Ένα λεπταίσθητο μίγμα πολλαπλών αποχρώσεων αποτυπώνεται στην επίμονη περιγραφή του ξένου τοπίου. Στο αισθητικό αυτό παρουσίασμα αφθονεί η λυρική ενατένιση της φύσεως. Επίσης ο κ. Στασινόπουλος έχει γράψει διηγήματα, που χαρακτηρίζονται για την επιγραμματική συντομία τους, όπως «Ένας άλλος μολυβένιος στρατιώτης» κ.λ.π.

Πολυάριθμα είναι τα κριτικά άρθρα του κ. Μ. Δ. Στασινόπουλου, δημοσιευμένα ιδίως στη «Νέα Εστία» και σε άλλα λογοτεχνικά περιοδικά, στα οποία συνεργάστηκε. […] Έχει γράψει επίσης ο κ. Στασινόπουλος για διάφορα πρόσωπα και κείμενα της λογοτεχνίας μας. Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούν οι «Μετακαβαφικές σκέψεις», όπου επισημαίνει, στα 1933, τον κίνδυνο της μιμήσεως του Καβάφη, τον οποίο όμως εξαίρει ως αυστηρά προσωπικό ποιητή. Τον κίνδυνο άλλωστε αυτόν τον διαπιστώσαμε, σε κατοπινές εκδηλώσεις της ποιήσεως νέων, επαληθευόμενον. […]

Τα λογοτεχνικά δοκίμια του κ. Μ. Δ. Στασινόπουλου χαρακτηρίζει κριτική διάθεση, εσωτερική συνοχή και ειλικρινής αισθητική συγκίνηση. Η οξυδέρκεια έχει μετατραπεί σε εμβάθυνση, σε κάθε θέμα του. Πουθενά δεν υπάρχει το αναφομοίωτο εράνισμα. Κάθε υποτύπωση έχει την αναλογία της. Οι συγκρίσεις, όπου υπάρχουν, έχουν πλήρη στερεότητα. Τα κριτήρια πάντοτε αντικειμενικά. […]

Εκτός από τις μεταφράσεις των ξένων ποιητών […], ο κ. Μ. Δ. Στασινόπουλος παρουσίασε αριστοτεχνικές μεταφράσεις από την αρχαία, τη μεσαιωνική και την ξένη λογοτεχνία. […]

Αξιοσημείωτος είναι και ο κύκλος των μελετών του κ. Στασινόπουλου στον τομέα της πολιτικής ιστορίας της νέας Ελλάδας. […]

Τελευταία, θα εξομολογηθώ κι΄ένα τόλμημά μου, που δεν ξέρω πώς μπορεί να το χαρακτηρίσει ένας ανεπιεικής κριτής. Θα επιχειρήσω να τονίσω ότι ο λογοτέχνης Στασινόπουλος πολλά έχει προσφέρει από την άποψη του ύφους στον νομικό συγγραφέα Στασινόπουλο. Θα ισχυριστώ, λοιπόν, εύλογα, όπως τολμώ να πιστεύω, ότι η αισθητική παιδεία, η γενικώτερη πνευματική καλλιέργεια και οι λογοτεχνικές επιδόσεις του νέου Ακαδημαϊκού έχουν επιθέσει έντονη τη σφραγίδα τους και στις καθαρά νομικές συγγραφές του. Φυσικά, ο μη νομικός —όπως εγώ— δεν μπορεί να σταθμίσει και ν’ αξιολογήσει όπως πρέπει την επιστημονική αξία των σκέψεων και αναπτύξεων που περιέχονται στις συγγραφές αυτές. Αλλά εξ ίσου δεν μπορεί να μη χαρεί τη διαφάνεια και τη διαύγεια στη διατύπωση, τέτοια που αληθινά να χειραγωγεί και τον αμύητο αναγνώστη στην προσέγγιση προς τις εκτιθέμενες ιδέες του νομικού συγγραφέα. Το ύφος, νομίζω, είναι και στις νομικές συγγραφές του κ. Στασινόπουλου αβίαστα κομψό, αλλά με την πειθαρχία και τη λιτότητα που επιβάλλει ο επιστημονικός στοχασμός. Επομένως, και ο μη νομικός είναι ίσως σε θέση, όταν διαβάζει νομικά κείμενα του κ. Στασινόπουλου, να ξεχωρίσει τη σαφήνεια στα περιγράμματα των εννοιών, που η εμφάνισή τους προβαίνει αρμονικά. Τη νομική αυστηρότητα απαλύνει όσο πρέπει συχνά η δροσιά της γενικώτερης πνευματικής θεωρήσεως. Και στα σημεία εκείνα όπου η πνευματική αυτή θεώρηση παίρνει την υπεροχή, το κείμενο, αποδίνοντας πιστά όλες τις λεπτότητες της πνευματικής συνθέσεως, γίνεται αληθινό μνημείο της τέχνης του επιστημονικού λόγου.

*Αποσπάσματα από κείμενο που είχε συντάξει ο ηλείος ποιητής, μελετητής και δοκιμιογράφος Θεόδωρος Ξύδης και είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέα Εστία» (τχ 983, σελ. 821-823, Ιούνιος 1968) με αφορμή την εκλογή του αειμνήστου Μιχαήλ Στασινόπουλου ως ακαδημαϊκού στις 23 Μαΐου 1968.

Ο μεσσήνιος νομικός, πανεπιστημιακός καθηγητής και λογοτέχνης Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλος άσκησε ως εκλεγμένος προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας τα καθήκοντα αρχηγού του ελληνικού κράτους από τη 18η Δεκεμβρίου 1974 μέχρι την 20ή Ιουνίου 1975.

Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος πέθανε στις 31 Οκτωβρίου 2002.