COP26 – Περιβαλλοντικά μαθήματα για «μεγάλους» από τις συρρικνούμενες Μαλδίβες

Για τα πιο ευάλωτα κράτη στην κλιματική αλλαγή, όπως οι Μαλδίβες, η επιτυχία της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26), στη Γλασκώβη, είναι λίγο-πολύ κυριολεκτικά ζήτημα ζωής και θανάτου.

Εφόσον η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν συγκρατηθεί στους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015 και τα πιο απαισιόδοξα σενάρια επιβεβαιωθούν στο μέλλον, με αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2-3 βαθμούς Κελσίου συγκριτικά με τα προβιομηχανικά επίπεδα, τότε η νησιωτική χώρα του Ινδικού Ωκεανού  κινδυνεύει σε έναν αιώνα να εξαφανιστεί από προσώπου Γης, βυθισμένη κάτω από τη θάλασσα, η στάθμης της οποίας ολοένα και ανεβαίνει.

Η περίπτωση των Μαλδιβών θεωρείται πλέον εμβληματική της πρόκλησης, με την οποία βρίσκονται δυνητικά αντιμέτωπες όλες οι παράκτιες ζώνες του πλανήτη.

Οι κάτοικοί τους «πληρώνουμε με τις ζωές μας για τον άνθρακα, που εκπέμπουν κάποιοι άλλοι», σχολίασε δηκτικά για τον ρόλο και τη στάση των ανεπτυγμένων κρατών ο πρώην πρόεδρος των Μαλδιβών, Μοχάμεντ Νασίντ, μιλώντας πρόσφατα εξ ονόματος των σχεδόν 50 πλέον ευάλωτων χωρών.

Μοιραία, οι ανισότητες αυτές αναμένεται να βρεθούν στο επίκεντρο της COP26.

Ενόσω όμως αναζητούνται λύσεις και φόρμουλες συνεργασιών μεταξύ πλούσιων και φτωχότερων κρατών, προκύπτουν νέα προβλήματα και εντείνονται υφιστάμενα, και δη περιβαλλοντικά πιο πιεστικά.

Τα περισσότερα σχετίζονται με την έως τώρα διαχείριση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και πιο ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον, όπως καταγράφει πρόσφατη έρευνα ειδικά για τις Μαλδίβες.

Μία… πολυεπίπεδη διάβρωση

Οι Μαλδίβες αποτελούνται από 1.190 μικροσκοπικά νησιά, αρκετά εκ των οποίων είναι ακατοίκητα και άλλα πολυτελή θέρετρα, που κατακλύζονται από ορδές τουριστών σε ετήσια βάση.

Πλέον, το 80% από αυτά τα νησάκια βρίσκεται μόλις ένα μέτρο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, καθιστώντας κρίσιμο κάθε εκατοστό ανόδου.

Ήδη, η διάβρωση των ακτών χαρακτηρίζεται επίσημα από την κυβέρνηση «σοβαρή», εκτεταμένη και ταχεία.

Σε μία αυτοεκπληρούμενη ωστόσο προφητεία, το επιτείνουν οι προσπάθειες διαχείρισης του προβλήματος, παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας.

Στην παρούσα φάση, αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό από ειδικούς στην ενίσχυση της τοπικής τουριστικής βιομηχανίας -σπανίως με αειφορία- και στις όλο και περισσότερες νέες κατασκευές, συμπεριλαμβανομένων νέων λιμένων.

Αν και ακόμη πιο κρίσιμοι σήμερα για τη σύνδεση μεταξύ των βυθιζόμενων νησιών, οι τελευταίοι επηρεάζουν την κίνηση της άμμου και τελικά συμβάλλουν στη διάβρωση των ακτών.

Παράλληλα, η αυξημένη κατασκευαστική δραστηριότητα των τελευταίων ετών στον τουριστικό τομέα -σε βάρος μάλιστα άλλων, κρίσιμων για τον πληθυσμό υποδομών- είχε μοιραία ως αποτέλεσμα την κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων άμμου και υπόγειων υδάτων, ενόσω τα νέα κτίρια καταπίνουν κι άλλο τμήμα της ξηράς.

Το αποτέλεσμα είναι ήδη ορατό. Οι πλημμύρες στις Μαλδίβες γίνονται συχνότερες και πιο καταστροφικές.

Μεσοβέζικες λύσεις

Με τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους που διαθέτουν, αρχές και κάτοικοι στη νησιωτική χώρα επιχειρούν  να βρουν λύσεις σε μία εντεινόμενη και αλληλοτροφοδοτούμενη κρίση.

Μία από αυτές είναι η κατασκευή τειχών κοντά στην ακτογραμμή, που αποδεικνύονται όμως αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και δαπανηρά.

Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και με τις προσπάθειες άντλησης τεράστιων ποσοτήτων άμμων από τον βυθό, προς ενίσχυση της όλο και πιο συρρικνούμενης ακτογραμμής.

Μια μέθοδος βραχύβιας αποτελεσματικότητας, που απειλεί με μακροπρόθεσμες συνέπειες τις λεπτές ισορροπίες στο οικοσύστημα του βυθού.

Αυτό, δε, ήδη αντιμετωπίζει πρόσθετη επιβάρυνση από τα «βουνά» στερεών αποβλήτων που συγκεντρώνονται σε καθημερινή βάση στις Μαλδίβες.

Υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τους 850 τόνους ημερησίως. Το 21% εκτιμάται ότι προέρχεται από την εγχώρια τουριστική βιομηχανία.

Το μεγαλύτερο μέρος τους καταστρέφεται με καύση, διαδικασία ιδιαίτερα επιβαρυντική για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

Παρ’ όλα αυτά, πολλά πλαστικά απορρίμματα -από μπουκάλια και σακούλες, έως δίχτυα αλιευτικών στόλων στον Ινδικό- καταλήγουν στις θάλασσες των Μαλδίβων, «πνίγοντας» τα οικοσυστήματά τους με συνθετικές ίνες και τοξικές χημικές ουσίες.

Υπό αυτό το πρίσμα, για τις Μαλδίβες -όπως και για άλλες άμεσα απειλούμενες από τη κλιματική αλλαγή χώρες- η μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και η ανάσχεση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας δεν είναι παρά μία μόνο παράμετρος των περιβαλλοντικών προκλήσεων, που χρήζουν άμεσης λύσης και βοήθειας.

Παραμένει ωστόσο αμφίβολο εάν στην COP26 θα βρουν ευήκοα ώτα μεταξύ των ανεπτυγμένων κρατών. Οι πιο απαισιόδοξοι στη νησιωτική χώρα του Ινδικού χαρακτηρίζουν τις επόμενες δεκαετίες «κύκνειο άσμα».