Ο Ερντογάν απέκτησε αντιπολίτευση κι έπιασε τα… καροτσάκια

Πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πήγε στο σουπερμάρκετ. Πήρε ένα καρότσι και άρχισε να περιδιαβαίνει τους διαδρόμους του καταστήματος που ανήκει στην Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών της Τουρκίας και το γέμισε με προϊόντα. Ολα αυτά έγιναν φυσικά μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και είχαν ως αποδέκτη τον μέσο τούρκο πολίτη που, λόγω του υψηλού πληθωρισμού και της ραγδαίας αύξησης των τιμών, δεν μπορεί να γεμίσει το δικό του καρότσι.

Ο πληθωρισμός τραβάει την ανηφόρα, σε αντίθεση με την πορεία της λίρας που έχει καταρρεύσει, όπως και τα δημοσκοπικά ποσοστά του Ερντογάν – τόσο χαμηλά δεν έχει ξαναδεί τις δύο δεκαετίες που βρίσκεται στην εξουσία. Η καθημερινότητα των πολιτών, που δυσκολεύονται τόσο πολύ να τα βγάλουν πέρα, φαίνεται ότι αποτελεί αυτή τη στιγμή τον μεγαλύτερο εχθρό του τούρκου προέδρου. Ακόμα και κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά αποτελούν την εκλογική του βάση δείχνουν να εξεγείρονται.

Το γεγονός αυτό φαίνεται να αποτελεί τον συνδετικό ιστό για μια σειρά κομμάτων της αντιπολίτευσης που έχουν διαφορές στα άλλα θέματα. Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας που μοιάζει να διαμορφώνεται ένα καλά οργανωμένο μέτωπο της αντιπολίτευσης, το οποίο πιέζει για διεξαγωγή πρόωρων εκλογών την επόμενη χρονιά, ώστε να τεθεί τέλος στη 19χρονη παραμονή του στην εξουσία. Καθώς διαπραγματεύονται μια ευρεία συνεργασία, οι ηγέτες έξι κομμάτων της τουρκικής αντιπολίτευσης δείχνουν να έχουν συμφωνήσει να μετατρέψουν τις επόμενες εκλογές σε ένα είδος δημοψηφίσματος για το προεδρικό σύστημα που καθιέρωσε ο Ερντογάν πριν από τέσσερα χρόνια και θεωρεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του. Οι επικριτές του όμως βλέπουν πως το σύστημα αυτό επέτρεψε στον Ερντογάν να συγκεντρώσει πολύ μεγάλες εξουσίες στα χέρια του – υποδαυλίζοντας τη διαφθορά και επιτρέποντάς του να καθορίζει τη νομισματική πολιτική, να ελέγχει τα δικαστήρια και να στέλνει στις φυλακές χιλιάδες πολιτικούς αντιπάλους.

«Συστημικό πρόβλημα»

«Σήμερα η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα συστημικό πρόβλημα. Δεν μπορεί να το λύσει μόνο ένα πρόσωπο» λέει ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πρώην πρωθυπουργός και άλλοτε στενός συνεργάτης του Ερντογάν, που πλέον έχει ιδρύσει το δικό του κόμμα. «Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι: Πώς αντιμετωπίζουμε αυτόν τον συστημικό σεισμό και πώς μπορούμε να αποκαταστήσουμε τις δημοκρατικές αρχές βασισμένες στα ανθρώπινα δικαιώματα;».

Ο Ερντογάν προετοιμάζει εδώ και καιρό μια σειρά εορτασμών για το 2023, οπότε και θα συμπληρωθουν 100 χρόνια από την ίδρυση του τουρκικού κράτους το 1923 από τις στάχτες της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι πολιτικοί αναλυτές θεωρούν όχι μόνο ότι είναι αποφασισμένος να εξασφαλίσει άλλη μια προεδρική θητεία στις εκλογές που πρέπει να γίνουν πριν από τον Ιούνιο του 2023, αλλά να γίνει ο μακροβιότερος ηγέτης της σύγχρονης Τουρκίας αφήνοντας πίσω τον ιδρυτή της Μουσταφά Κεμάλ.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας καυχάται συχνά πως δεν έχει χάσει ποτέ εκλογές. Ομως πλέον η δημοτικότητά του πέφτει διαρκώς στις δημοσκοπήσεις, όχι μόνο λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και λόγω των πολλών σκανδάλων και, κυρίως, μιας νέας γενιάς που διψά για αλλαγές. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια η πλειοψηφία εκείνων που πήραν μέρος σε δημοσκοπήσεις θεωρεί πως ο Ερντογάν θα χάσει στις επόμενες εκλογές, παρατηρεί ο Οζέρ Σενκάρ, επικεφαλής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Metropoll, μιας από τις πιο έγκυρες στη χώρα.

«Η αντιπολίτευση δείχνει να έχει τη δυναμική με την πλευρά της» λέει η Ασλί Αϊντιντασμπάς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων. «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν πείσει ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας ότι ο Ερντογάν δεν θα είναι ισόβιος πρόεδρος και μπορεί να αποχωρήσει από την εξουσία το 2023. Το γεγονός ότι οι Τούρκοι πλέον συζητούν την πιθανότητα μιας Τουρκίας μετά τον Ερντογάν είναι από μόνο του πολύ σημαντικό γεγονός».

Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να διαγράψει τόσο εύκολα τον 67χρονο πολιτικό. Παραμένει δημοφιλής και ελέγχει όλο τον κρατικό και κομματικό μηχανισμό. Μια βελτίωση της οικονομίας και μια μανούβρα που θα διχάσει την αντιπολίτευση μπορεί να του είναι αρκετά για να παραμείνει στην εξουσία. Προς το παρόν απορρίπτει τις δημοσκοπήσεις ως «ψέματα» και συνεχίζει να κάνει εκείνο που ξέρει καλύτερα: περιοδεία σε διάφορες πόλεις αλλά και σε χώρες του εξωτερικού για να ενισχύσει το διεθνές προφίλ του, συναντήσεις με αξιωματούχους και πύρινες ομιλίες που του δίνουν μεγάλη τηλεοπτική προβολή καθημερινά. Στο πλαίσιο αυτό έγινε και η επίσκεψη στο σουπερμάρκετ με τις πιο χαμηλές τιμές, όπου υποσχέθηκε πως θα ανοίξουν πολλά ακόμα τέτοια καταστήματα σε όλη την Τουρκία.

Οι αντίπαλοι

Την ίδια ώρα, όμως, οργανώνονται και οι αντίπαλοί του. Μεταξύ των πολιτικών που συνασπίζονται απέναντι στον Ερντογάν είναι ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου και ο πρώην υπουργός Οικονομικών Αλί Μπαμπατζάν, πρώην στενοί συνεργάτες του Ερντογάν που αποχώρησαν από το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, οι οποίοι έφτιαξαν δικά τους κόμματα. Μαζί τους είναι το κεντροδεξιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και το εθνικιστικό Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ. Στη συμμαχία δεν συμμετέχει το μεγαλύτερο φιλοκουρδικό κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών – HDP, ο ηγέτης του οποίου Σελαχατίν Ντεμιρτάς βρίσκεται στη φυλακή. Ολα τα κόμματα έχουν έναν κοινό στόχο: να προσφέρουν στο εκλογικό σώμα μια εναλλακτική απέναντι στον Ερντογάν στις επόμενες εκλογές.