Τουρκία – Η επιθετική διπλωματία του «Παντισάχ»

29 Οκτωβρίου 1923. Η μέρα που ο Κεμάλ Ατατούρκ ανακήρυξε την Τουρκική Δημοκρατία και έβαλε τέλος στην παρακμάζουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. 98 χρόνια μετά, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ως φιλόδοξος «Παντισάχ» κοιτάζει προς το 2023 αναζητώντας τρόπο αναβίωσης του «αυτοκρατορικού μεγαλείου», με το κουστούμι της Τουρκικής Δημοκρατίας να τον στενεύει πιο πολύ από ποτέ. Η δυσφορία του «Παντισάχ» που θέλει να δείξει το μέγεθός του είναι ξεκάθαρη και στους συνομιλητές του στη διεθνή κοινότητα. Που επίσης στριμώχνονται από τις επεκτατικές του τάσεις, αλλά δεν είναι ακόμα σίγουροι πως θέλουν να τον αντιμετωπίσουν. Ο Ερντογάν στον μεγαλοϊδεατισμό του, διατηρεί τις τουρκικές διεκδικήσεις, επιχειρώντας επιθετική «διπλωματία», που η άσκησή της διασπάται ανάμεσα σε Τσαβούσογλου, Ακάρ και Καλίν, με κάθε «πασά» να έχει διαφορετικό ρόλο και προσέγγιση των ζητημάτων και να χρησιμοποιείται κατά περίσταση.

Ο Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας και μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στην εξουσία, αντιμετωπίζει έντονη κριτική και αμφισβήτηση από την αντιπολίτευση, η οποία συμπίπτει με την οικονομική κατάρρευση της χώρας, που επί σειρά ετών βυθίζεται σε μία μη αναστρέψιμη κρίση, στα συντρίμμια του «οικονομικού θαύματος» της πρώτης περιόδου. Ετσι αναζητά πιο εμφατικά τον ρόλο της περιφερειακή δύναμης, με τις αλλαγές στις συμμαχίες της περιοχής να εντείνουν κατά περίπτωση τον εκνευρισμό του. Παράλληλα δε επιχειρεί να  τονίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις υφιστάμενες συμμαχίες της Τουρκίας με χώρες – «δορυφόρους».

Εκβιασμός στις ΗΠΑ

Οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας, με όχημα τους S-400, είναι το «χαρτί» με το οποίο ο Ερντογάν θέλει να εκβιάσει τις ΗΠΑ. Η άνοδος Μπάιντεν στην εξουσία και η θέση των ΗΠΑ ότι οι σχέσεις με την Αγκυρα πρέπει να οριοθετηθούν με σαφείς όρους και κανόνες προκαλεί νευρικότητα στην τουρκική πλευρά, με τον Ερντογάν να θέλει να εμφανιστεί «ασυμβίβαστος». Τα μηνύματα από την Ουάσιγκτον αποστέλλονται μέσω προειδοποιήσεων, με ισχυρότερη – μέχρι στιγμής – την άρνηση Μπάιντεν για τετ α τετ με τον Ερντογάν, ήδη από τη ΓΣ του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, αλλά και στη Σύνοδο των G20 στη Ρώμη, κάνουν τον τούρκο πρόεδρο να ζητά αποζημίωση για τα F-35, διεκδικώντας επιστροφή των χρημάτων του με αγορά F-16. Ενώ την ίδια στιγμή βάζει ξανά στο τραπέζι την απειλή η Τουρκία να γίνει η ρωγμή στο ΝΑΤΟ που επιδιώκει η Ρωσία.

Την ίδια στιγμή η Αγκυρα εξακολουθεί να προβάλλει τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην περιοχή, σε ζητήματα όπως το Αφγανιστάν, ενώ εξακολουθεί να τραβάει το σκοινί σε σχέση με τις επιδιώξεις της στη Λιβύη.

Διπλωματικές πηγές που συνομιλούν με την αμερικανική πλευρά, εκτιμούν ότι για την Ουάσιγκτον η εποχή Ερντογάν βαδίζει στο τέλος της, με τις ΗΠΑ να παρακολουθούν τον νευρικό επίλογο του «Παντισάχ», με προειδοποιήσεις και καταδίκες. Αποφεύγοντας επί της ουσίας μία αποφασιστική ρήξη, που θα μπορούσε να προκαλέσει μία κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο ή οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το Κυπριακό

Ο Ερντογάν στην περιοχή δεν δείχνει πρόθυμος να απειλήσει με ένα «θερμό επεισόδιο» επί του πεδίου, ωστόσο ανεβάζει τους τόνους στο Κυπριακό, μέσω Βαρωσίων, καθώς εκτιμά ότι είναι το πιο «ακίνδυνο πεδίο», που επί της ουσίας δεν έχουν διάθεση να αγγίξουν ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η ΕΕ, μετά το Σχέδιο Ανάν.

Οι επιθέσεις στην Ελλάδα συνεχίζονται στο διπλωματικό πεδίο, με τον Ερντογάν να επιδιώκει – προς το παρόν ανεπιτυχώς – αναθέρμανση των σχέσεών του με τον αραβικό κόσμο και το Ισραήλ. Η απειλή της επανεμφάνισης τουρκικών γεωτρύπανων στο Αιγαίο, παραμένει σε επίπεδο ρητορικής, αλλά την ίδια στιγμή οι δίαυλοι επικοινωνίας δείχνουν να παραμένουν ανοιχτοί. Το γεγονός δε ότι ο EastMed δεν υπήρχε στον Στρατηγικό Διάλογο Ελλάδας – ΗΠΑ, παρά την αναφορά στη συνεργασία 3+1 (Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ + ΗΠΑ) με αμερικανικές διπλωματικές πηγές να χαρακτηρίζουν το έργο – σχεδόν ανοιχτά –  ως «σχέδιο επί χάρτου» και ασύμφορο να πραγματοποιηθεί, να βοηθούν τις τουρκικές στοχεύσεις.

Στο πλαίσιο των απειλών ο Ερντογάν χρησιμοποιεί και το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό, ως ένα ισχυρό χαρτί απέναντι στην ΕΕ, προκειμένου να προωθήσει τις τουρκικές διεκδικήσεις. Με τις Βρυξέλλες να έχουν επανειλημμένα αποδείξει ότι «πνίγουν» τις αντιδράσεις τους σε έναν ωκεανό προειδοποιήσεων προς την Τουρκία από το 2020 και μετά, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Ο Καβάλα και οι πρέσβεις

Η υπόθεση του επιχειρηματία Οσμάν Καβάλα και οι απειλές Ερντογάν για απέλαση 10 δυτικών πρεσβευτών που πήραν εντολή να αντιδράσουν στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έρχεται σε μία περίοδο που ο τούρκος πρόεδρος αναζητά νέες ισορροπίες, επιχειρώντας να διατηρήσει την εικόνα της «μεγάλης και ισχυρής Τουρκίας». Η «απειλή παραίτησης» Τσαβούσογλου ενάντια στην απέλαση των 10 πρεσβευτών, έδωσε τροφή στα σενάρια που αμφισβητούν την ταύτιση και αφοσίωση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών στον Ερντογάν. Την είδηση έσπευσε να διαψεύσει ο διευθυντής επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας, Φαχρετίν Αλτούν, δημιουργώντας νέα ερωτηματικά. Ποιος ο ρόλος των αντίθετων φωνών στην «αυλή του σουλτάνου», πόσο ισχυρές είναι, πόσο δύσκολο είναι να πνιγούν και κατά πόσο τελικά εξυπηρετούν το Ακσαράι. Η κρίση ξεπεράστηκε, με ένα διπλωματικό τέχνασμα, αποδεικνύοντας ότι η Δύση δεν είναι έτοιμη να εγκαταλείψει την Τουρκία, έστω και αν την απομονώνει. Αλλά και την Αγκυρα να επιβεβαιώνει ότι δεν είναι πρόθυμη να αποχωρήσει, ακόμα…