Αμερικανική «εισβολή» στα πνευματικά δικαιώματα Ελλήνων συνθετών και στιχουργών;

Πριν από λίγες ημέρες, ένα θηριώδες αμερικανικό μεταγωγικό έκανε την εμφάνισή του στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, προκαλώντας τον θαυμασμό του κόσμου.

Πολλοί μίλησαν για «αμερικανική απόβαση» και θυμήθηκαν παλιά αντιαμερικανικά συνθήματα.

Όμως, επειδή ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου, κι επειδή οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία είναι κάκιστες, η «αμερικανική απόβαση» στη συγκεκριμένη περίπτωση, μόνο ως καλός οιωνός για τη χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν μια «αμερικανική απόβαση» γίνεται εν κρυπτώ και παραβύστω; Και τι συμβαίνει όταν το θέμα αφορά τον πολύπαθο κλάδο των πνευματικών δικαιωμάτων των Ελλήνων συνθετών και στιχουργών;

Ένα κλάδο που τόσο έχει ταλαιπωρηθεί με την περιπέτεια της ΑΕΠΙ αλλά και με την προσπάθεια κάποιων να προσποριστούν οικονομικά (και πολιτικά πολλές φορές) οφέλη, στις πλάτες των δημιουργών;

Μιλήσαμε με δημιουργούς. Με ανθρώπους που επιθυμούν μια κανονικότητα στην είσπραξη του κόπου τους, που ζητούν καθαρές κουβέντες και διαφάνεια στον τρόπο είσπραξης των πνευματικών δικαιωμάτων.

Κι αυτό που είπαν όλοι ήταν ότι η διαχείριση των δικαιωμάτων των μουσικών τους έργων δεν μπορεί να γίνεται χωρίς οι ίδιοι να γνωρίζουν.

Δεν μπορεί να γίνεται με «αφανείς»… σωτήρες ή με ανθρώπους που θέλουν να χτίσουν πολιτικές καριέρες. Και κυρίως δεν μπορεί να γίνεται με την «εισβολή» κι όχι «απόβαση» ξένων συμφερόντων που ελάχιστα θα ενδιαφερθούν για τα συμφέροντα τα δικά τους.

Το ρεπορτάζ της μουσικής βιομηχανία και των δικαιωμάτων ίσως να μην είναι τόσο «ελκυστικό». Αφορά όμως χιλιάδες ανθρώπους που ζουν από τα πνευματικά δικαιώματα των έργων τους.

Και στο ρεπορτάζ που κάναμε διαπιστώσαμε ότι έχουν αρχίσει να δημιουργούνται πολλές «σκιές» αναφορικά με υπόγειες κινήσεις που γίνονται τελευταία.

Όπως περιγράφουν άνθρωποι του χώρου, μια εταιρεία, που πρόσφατα βραβεύτηκε στη Θεσσαλονίκη, η Orfium, η οποία παρουσιάζεται ως η ελληνική startup που «θα φέρει την επανάσταση στη μουσική βιομηχανία» είναι στην πραγματικότητα η νέα αμερικανική ΑΕΠΙ που έρχεται να μπει στον πολύπαθο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων των Ελλήνων συνθετών και στιχουργών, με αμφίβολα (προς το παρόν) αποτελέσματα για τα συμφέροντα, τα έσοδά τους και το μέλλον τους.

Ενώ μέχρι τώρα διαφήμιζε τις τεχνολογικές καινοτομίες της, όσον αφορά τα δικαιώματα από τις επιγραμμικές (online) χρήσεις και μόνο, η Orfium τώρα ετοιμάζεται να εισέλθει σε όλο το πνευματικό δικαίωμα, ήτοι στην είσπραξη πνευματικών δικαιωμάτων από τα καταστήματα υγειονομικού και μη ενδιαφέροντος, δηλαδή το λιανεμπόριο, την εστίαση, τα ξενοδοχεία, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο. Ένα πεδίο, το οποίο καλύπτεται ήδη από τους δύο υφιστάμενους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, την ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ και την ΕΔΕΜ.

Ειδικότερα, και σύμφωνα με τις πληροφορίες: Η Orfium ετοιμάζεται να μπει κι εκείνη στο παιχνίδι τώρα, διεκδικώντας μερίδιο από την πίτα. Οπως ακούγεται, ενδεχομένως να υποβάλει χαρτιά για λειτουργία ως Ανεξάρτητη Οντότητα Διαχείρισης (ΑΟΔ) -όπως προβλέπει ο νόμος 4481/17 για τις κερδοσκοπικές εταιρίες- στον ΟΠΙ, όσον αφορά την ελληνική επικράτεια. Αν τελικά δραστηριοποιηθεί στον συγκεκριμένο τομέα.

Στη χώρα λειτουργούν ήδη η ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ που έχει πλέον κυρίαρχη θέση με πάνω από 70% μερίδιο αγοράς, εκπροσωπώντας ένα τεράστιο ελληνικό και  ξένο ρεπερτόριο 25,5 μουσικών έργων, καθώς και η ΕΔΕΜ που εκπροσωπεί κυρίως μέρος του ελληνικού ρεπερτορίου, ειδικά μετά την πρόσφατη αποχώρηση των δύο μεγάλων εκδοτών μουσικής, της Universal και της Warner.

Η Orfium προβάλλει συνεχώς ότι έχει ως μεγάλους πελάτες εκδότες μουσικής, χωρίς, όμως, να διευκρινίζει –όπως λέγεται- ότι αυτοί οι μουσικοί εκδότες έχουν αναθέσει μόνο τα δικαιώματα επιγραμμικών (online) χρήσεων στην Orfium και όχι συνολικά το γενικό εκτελεστικό δικαίωμα, για το οποίο ακόμα δεν έχει άδεια να εισπράττει (π.χ. είσπραξη για τη δημόσια εκτέλεση από εστίαση, τουρισμό, τηλεόραση, ραδιόφωνο κλπ.) και το οποίο, ειδικά στην περίπτωση της Sony Music Publishing, έχει προ πολλού ανατεθεί στην ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την κατάρρευση της ΑΕΠΙ, η σκανδαλώδης περιπέτεια της οποίας καταβαράθρωσε τον θεσμό  του Πνευματικού Δικαιώματος στη χώρα μας, πλήττοντας το κύρος του και καθιστώντας τους χρήστες εξαιρετικά δύσπιστους και επιφυλακτικούς στο να συνεχίσουν να πληρώνουν δικαιώματα στους οργανισμούς που προσπάθησαν να αναλάβουν τα ηνία, άλλη μία εταιρεία, εγχώρια, δοκίμασε να λειτουργήσει ως ΑΟΔ, η «IP HUB ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ» με διακριτικό τίτλο- «IP HUB Α.Ε.», η οποία τελικά δεν έλαβε έγκριση για να δραστηριοποιηθεί μετά από καταγγελίες που εξετάστηκαν για μη επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για τη βιώσιμη λειτουργία της ως Ανεξάρτητη Οντότητα Διαχείρισης.

Ερωτήματα, επομένως, γεννώνται για το πώς ακριβώς σκοπεύει η Orfium “να αλλάξει τον κόσμο της μουσικής”, τη στιγμή που λειτουργούν ήδη δύο Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης στη χώρα, σε μία μικρή ομολογουμένως αγορά, γεγονός που θα επιφέρει πάλι σοβαρούς κλυδωνισμούς στην ομαλή λειτουργία της.

Ποια είναι η Orfium

Η Orfium είναι θυγατρική της αμερικανικής εταιρίας Hexacorp Ltd. στο Delaware. Τα κεντρικά γραφεία της Orfium είναι στο Μαλιμπού του Λος Άντζελες στην Καλιφόρνια και το Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D), δηλαδή το βασικό υποκατάστημα, βρίσκεται στην Αθήνα. Η Orfium αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι διαθέτει και ένα μικρό παράρτημα στο Λονδίνο και «κάποια παρουσία» (;) στο Βερολίνο και το Βιετνάμ.

Το Γραφείο της Orfium στην Αθήνα, σε σύνολο 110 υπαλλήλων συνολικά διεθνώς, απασχολεί πάνω από 60 υπαλλήλους, κυρίως μηχανικούς, επιστήμονες δεδομένων και προγραμματιστές ανάπτυξης λογισμικού. Εχει επιδείξει εξαιρετική δουλειά κι έχει μάλιστα «γιγαντωθεί» σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το Γραφείο της Orfium στην Αθήνα κατέστη πρόσφατα και έδρα των εμπορικών δραστηριοτήτων της εταιρίας σε όλη την περιοχή ΕΜΕΑ (Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική).

Στο πελατολόγιό της συμπεριλαμβάνονται μουσικοί εκδότες, όπως η Warner Chappell Music και η Sony Music Publishing, καθώς και δισκογραφικές εταιρίες, όπως η Kobalt, η Red Bull Records και άλλες.

Διευθύνων Σύμβουλος (CEO) από το 2017 είναι ο Αμερικανός Rob Wells, ο οποίος έχει εργαστεί επί 25 χρόνια στην BMG και στη Universal Music Group, στη Βρετανία και τις ΗΠΑ.

Συνιδρυτής και Επιχειρησιακός Διευθυντής (COO) είναι ο επίσης Αμερικανός Drew Delis, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί στη διαχείριση των ψηφιακών πνευματικών δικαιωμάτων μουσικής και της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Άλλος συνιδρυτής είναι ο Αμερικανός Chris Moloney (CPO).

Ο Μιχάλης Πετυχάκης, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών, ο οποίος εκείνος μόνο κυρίως βγαίνει στις συνεντεύξεις, είναι ο Γενικός Διευθυντής Τεχνολογίας (CTO) και ο επικεφαλής του ελληνικού υποκαταστήματος της Orfium στην Αθήνα.

Το 25% του μετοχικού κεφαλαίου της Orfium ανήκει στους εργαζομένους.

Το υπόλοιπο στους δύο εκ των τεσσάρων συνιδρυτών συνολικά, στον CEO Rob Wells και στον CTO Μιχάλη Πετυχάκη

Πριν από μερικά χρόνια στο μετοχολόγιο μετέχει και η εταιρία venture capital Big Pi Ventures.

Τι ακριβώς κάνει η Orfium:

Η Orfium ξεκίνησε ως B2B εταιρία τεχνολογίας και καινοτομίας, δηλαδή παροχή υπηρεσιών σε άλλες επιχειρήσεις. Είναι πλατφόρμα διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων μουσικής που προσφέρει τεχνολογικές λύσεις στους κατόχους δικαιωμάτων. Ειδικότερα, η εταιρία, με τη βοήθεια αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης που έχει αναπτύξει, εντοπίζει παραβιάσεις δικαιωμάτων στο διαδίκτυο, δηλαδή διαφυγόντα κέρδη από την πειρατεία, αλλά και άλλες χρήσεις που δεν εντοπίζονται εύκολα σε κοινωνικά δίκτυα, όπως το YouTube και το TikTok, και έτσι δημιουργεί επιπλέον έσοδα (over claim)  από τη χρήση του περιεχομένου για παραγωγούς, εκδότες και δισκογραφικές εταιρίες που παραχωρούν το δικαίωμα χρήσης σε διάφορα κανάλια ψηφιακής διανομής, όπως είναι το YouTube.

Σε πρόσφατη συνέντευξη, δήλωσαν ότι “το 2019 τα έσοδα από διαφυγόντα πνευματικά δικαιώματα που κατάφερε να αποδώσει στους πελάτες της η Orfium έφτασαν τα 100 εκατ. ευρώ. Αυτό οδήγησε την εταιρία σε έναν κύκλο εργασιών 10 εκατ. ευρώ.”

Πρόσφατα η Orfium επελέγη ως start-up στο πλαίσιο του 2ου Διαδικτυακού Πάνελ Επιλογής (ISP) επιχειρηματιών της Endeavor Greece.

Η Endeavor Greece ξεκίνησε τη λειτουργία της το 2012 και αποτελεί μέρος του διεθνούς δικτύου της Endeavor. Είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός που επιλέγει και στηρίζει ταχέως αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο, με την υποστήριξη κορυφαίων επιχειρηματιών και επενδυτών παγκοσμίως. Αναζητά εταιρίες που «έχουν την προοπτική να κατακτήσουν τις διεθνείς αγορές», παρέχοντας υποστήριξη, καθοδήγηση, αλλά και πρόσβαση σε ένα διεθνές δίκτυο επιχειρηματιών που επεκτείνεται σε 37 χώρες. Ειδικότερα, επικεντρώνονται σε μικρομεσαίες εταιρίες που ήδη διαθέτουν σημαντικό τζίρο, άνω του 1 εκατ. ευρώ και αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς.

Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι στο Διοικητικό Συμβούλιο της Endeavor Greece συμμετέχει, μεταξύ άλλων, και η Εθνική Τράπεζα, δια εκπροσώπου της.

Δεν μπορούμε, επίσης, να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η κα. Λούκα Κατσέλη, εκτός από Γενική Διευθύντρια της Ένωσης Δικαιούχων Έργων Μουσικής (ΕΔΕΜ), είναι Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας Κύπρου, ενώ υπήρξε Πρόεδρος και της Εθνικής Τράπεζας από τον Μάρτιο του 2015 έως τον Νοέμβριο του 2016. Μάλιστα, κάποιοι δημιουργοί τονίζουν ότι οι σχέσεις της κας. Κατσέλη με την Orfium είναι εξαιρετικές και υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ των δύο μερών όλο αυτό το διάστημα.

Τα τελευταία χρόνια η Endeavor, εκτός από επιχειρηματική υποστήριξη προσφέρει και χρηματοδότηση μέσω της Endeavor Catalyst Funds. Σήμερα λειτουργεί το τρίτο fund ύψους 150 εκατ. ευρώ, στο οποίο συμμετέχουν επενδυτές του δικτύου της Endeavor απ’ όλο τον κόσμο. Μεταξύ τους βρίσκονται και Έλληνες επενδυτές, έχοντας τοποθετήσει περί τα 3 εκατ. ευρώ. Το Endeavor Catalyst επενδύει μέχρι τα 2 εκατ. ευρώ μαζί με άλλους θεσμικούς επενδυτές στους γύρους χρηματοδότησης των Endeavor Entrepreneurs. Στην Ελλάδα, το Catalyst, έχει επενδύσει στις εταιρίες: Blueground, Hellas Direct, Workable & Nova Credit.

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι πίσω από την Orfium Ελλάδος βρίσκονται ξένα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία έχουν συγκεκριμένη προτεραιοποίηση των κριτηρίων συγκρότησης, ανάπτυξης και οικονομικής ενίσχυσης των εταιριών που επιλέγουν να προωθήσουν.

Το ερώτημα που γεννάται, με βάση όλα τα παραπάνω, είναι κατά πόσον αυτά τα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια ενδιαφέρονται πρωτίστως για τα συμφέροντα και τις προοπτικές της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας, δηλαδή την άυλη πνευματική περιουσία των Ελλήνων μουσικοσυνθετών, τραγουδοποιών και στιχουργών, η οποία έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ιδιομορφίες και κυρίως δεν αντέχει άλλον κατακερματισμό προκειμένου να μείνει αρραγής και ενωμένη με ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη.

Μήπως, λοιπόν, σε περίπτωση που η διαχείριση δικαιωμάτων των μουσικών τους έργων περιέλθει στα χέρια μίας τέτοιας κερδοσκοπικής εταιρίας, οι Έλληνες δημιουργοί βρεθούν γρήγορα στο περιθώριο των εξελίξεων, με τις ζυμώσεις που διενεργούνται διεθνώς, ειδικά μετά τις μεγάλες εξαγορές (buyouts) μουσικών καταλόγων διάσημων τραγουδοποιών από μεγάλα funds;

Όταν, μάλιστα, στην Ευρώπη γίνεται ολόκληρη καμπάνια από τα μεγάλα σωματεία των δημιουργών και των καλλιτεχνών προκειμένου να περιοριστούν οι εξαναγκαστικές εκείνες πρακτικές που ωθούν τους δημιουργούς να ξεπουλούν επί της ουσίας, τα δικαιώματα δημόσιας εκτέλεσης των έργων τους, έναντι εφάπαξ αμοιβής, προκειμένου να μην οστρακιστούν οριστικά από το κύκλωμα παραγωγών κινηματογραφικών ταινιών/τηλεοπτικών σειρών;

Η βράβευση της Orfium στην 85η ΔΕΘ και τα ερωτήματα

Στο πλαίσιο της 85ης ΔΕΘ, ο Κυριάκος Μητσοτάκης απένειμε το πρώτο βραβείο για τη νεοφυή επιχείρηση της Χρονιάς στην start-up Orfium, κατά τη διάρκεια τελετής απονομής των πρώτων βραβείων του Elevate Greece που έγινε στη Θεσσαλονίκη.

Το βραβείο και χρηματικό έπαθλο 40.000 ευρώ απονεμήθηκε από τον πρωθυπουργό στον Μιχάλη Πετυχάκη, εκπρόσωπο της Orfium, η οποία «αξιοποιεί αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης και καταπολεμά τη μουσική πειρατεία, έχοντας αναπτύξει ένα σύστημα διαχείρισης δικαιωμάτων αναπαραγόμενης μουσικής.»

«Χαίρομαι γιατί πραγματικά μέσα στην κρίση, η επιχειρηματικότητα στην πατρίδα μας άνθησε και θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι έχουμε πάνω από 450 εταιρείες, τις οποίες πια γνωρίζουμε, γνωρίζουμε τις ανάγκες τους», δήλωσε ο Μητσοτάκης.

Βεβαίως, η επιχειρηματικότητα πρέπει να βραβεύεται και να ενισχύεται. Τι συμβαίνει όμως αν εμπλέκονται φορολογικοί παράδεισοι και μεγάλα ξένα funds με την μουσική κληρονομιά και μουσική δημιουργία;

Τη στιγμή, μάλιστα, που υπάρχει φορέας, συγκροτημένος και διαφανής, για τη διαχείριση και την προστασία των δικαιωμάτων των Ελλήνων δημιουργών, η ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ελληνικός μη κερδοσκοπικός Οργανισμός, ο οποίος επιπλέον έχει υπογράψει συμβόλαια με 75 κορυφαίους ομολόγους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης του κόσμου, στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλασία, εκπροσωπώντας στην Ελλάδα πάνω από 25,5 εκατ. έργα; Αλλά και το ελληνικό ρεπερτόριο εκπροσωπείται σε όλες αυτές τις επικράτειες αντίστοιχα.

Δεν θα έπρεπε να υπάρχουν συγκεκριμένες απαντήσεις, εφόσον η Orfium θελήσει τελικά να δραστηριοποιηθεί πλέον, όχι μόνο στις επιγραμμικές (online) χρήσεις, όπου έχει ήδη μία εξειδίκευση και τεχνογνωσία, αλλά ως ΑΟΔ σε όλες τις πηγές είσπραξης των πνευματικών δικαιωμάτων στη χώρα μας, δηλαδή στη δημόσια εκτέλεση μουσικής (τουρισμός, εστίαση, λιανεμπόριο κλπ.);

Οι Έλληνες επιχειρηματίες, χρήστες μουσικής, και μελλοντικοί ψηφοφόροι στις αμέσως επόμενες εκλογές, θα πρέπει να γνωρίζουν τι θα γίνει με τι οικονομικές υποχρεώσεις έχουν να αντιμετωπίσουν ως προς την καταβολή των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων. Πόσοι «παίκτες» θα ξεφυτρώνουν διαρκώς στην ελληνική αγορά, αξιώνοντας διαρκώς ποσά, μετά το κλείσιμο της ΑΕΠΙ από το 2018; Το κρατικό μόρφωμα ΕΥΕΔ/ΟΠΙ, αυτή η πρωτοφανής παγκόσμια ελληνική «πρωτοτυπία» του εποπτευόμενου και ταυτόχρονα επόπτη, που λειτούργησε τη 2ετία 2018-2020, άφησε θλιβερό αποτύπωμα στη συλλογική διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ θυμίζουμε ότι ακόμα εκκρεμεί η ανακοίνωση στους άμεσα ενδιαφερομένους του πορίσματος της ΕΥ, όσον αφορά τη διαχείριση δημοσίου χρήματος από τη διοίκηση της ΕΥΕΔ/ΟΠΙ.