«Βιομηχανική συμβίωση», το κλειδί της κυκλικής οικονομίας

Δράσεις με στόχο την επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων, αύξηση της ανακύκλωσης, χρήση δευτερογενών υλικών και αποβλήτων ως παραγωγικών πόρων, αλλά και μείωση των επικίνδυνων χημικών ουσιών σε ορίζοντα πενταετίας, είναι μερικοί από τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία.

Η διαβούλευση του νέου σχεδίου νόμου – που αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη της πορείας της χώρας προς τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας το 2050 – έχει ολοκληρωθεί και αναμένεται η οριστικοποίησή του στο Υπουργικό Συμβούλιο. Οπως εξηγεί μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος Κωνσταντίνος Αραβώσης, «δυο λέξεις χαρακτηρίζουν ιδιαίτερα τον σχεδιασμό του νέου μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης: βιομηχανική συμβίωση».

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Αραβώσης, πως πλέον δεν πετιέται τίποτα. Αυτό που κάποτε ήταν απόβλητο και πετιόταν τώρα θα αποτελεί την πρώτη ύλη για την παραγωγή ενός νέου προϊόντος. Και ό,τι δεν μπορεί να αξιοποιηθεί θα χρησιμοποιείται ως εναλλακτικό καύσιμο στην παραγωγή ενέργειας. Η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών είναι προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας».

Ποιοι είναι οι στόχοι του νέου Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία; Ανθεκτικότητα των προϊόντων, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, οικολογικός σχεδιασμός, καινοτομία στις αγορές ανακυκλωμένων υλών, ανάπτυξη αγορών, αλλά και αλλαγή καταναλωτικών συνθηκών με στόχο μια οικονομία με μηδενικά απόβλητα.

Εύλογα τίθεται το ερώτημα: Γιατί όλα αυτά; Επειδή, όπως εξηγούν οι ειδικοί, αν συνεχίσουμε χωρίς να στραφούμε προς ένα άλλο οικονομικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, θα στερέψουν οι πόροι, οι οποίοι δεν είναι ανεξάντλητοι.

Εκτιμάται πως έως το 2050 οι άνθρωποι θα καταναλώνουν για τρεις πλανήτες (!). Ειδικότερα, η παγκόσμια κατανάλωση υλικών όπως η βιομάζα, τα ορυκτά καύσιμα, τα μέταλλα και τα ανόργανα συστατικά αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 40 χρόνια, ενώ η ετήσια παραγωγή αποβλήτων προβλέπεται να αυξηθεί κατά 70% έως το 2050.

Η εικόνα, κατά τους ειδικούς, είναι η εξής: η εξόρυξη και επεξεργασία των πόρων δημιουργεί το 50% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και περισσότερο από το 90% της απώλειας βιοποικιλότητας και της πίεσης από πλευράς υδάτινων πόρων.

Το νέο σχέδιο δράσης για την Ελλάδα περιλαμβάνει σε μορφή οδικού χάρτη 71 δράσεις για την περίοδο 2021-2025, από τις οποίες: α) οι 46 αφορούν τις βασικές πτυχές της κυκλικής οικονομίας (παραγωγή, κατανάλωση, απόβλητα) και β) οι 25 αφορούν βασικά προϊόντα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα (ηλεκτρονικά, μπαταρίες και οχήματα, συσκευασίες, πλαστικά, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κατασκευές /κτίρια, τρόφιμα, νερό και θρεπτικές ουσίες).

Ο νέος σχεδιασμός δίνει έμφαση στο δομημένο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει πως προωθείται η αρχή της κυκλικότητας για όλη τη διάρκεια της ζωής των κτιρίων. Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Μέσω της αναθεώρησης του σχετικού κανονισμού για τα δομικά προϊόντα. Εδώ, σχεδιάζεται και η πιθανή θέσπιση απαιτήσεων ανακυκλωμένου περιεχομένου για ορισμένα δομικά προϊόντα – λαμβανομένης υπόψη της ασφάλειας και της λειτουργικότητάς τους.

Επιπλέον, προωθείται και η ανάπτυξη ψηφιακών μητρώων για τα κτίρια, όπως κτίρια υψηλής αποδοτικότητας ως προς τους ενεργειακούς πόρους, τα υλικά και το νερό. Την ίδια ώρα, εξετάζεται και η ενδεχόμενη αναθεώρηση των στόχων ανάκτησης υλικών που προβλέπει η ενωσιακή νομοθεσία για τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων, αλλά και τα κλάσματα κάθε υλικού σε αυτά.

Οπως προαναφέρθηκε, στον νέο σχεδιασμό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη λεγόμενη βιομηχανική συμβίωση. Προς την κατεύθυνση αυτή, προβλέπονται κίνητρα για σχεδιασμό και παραγωγή προϊόντων που υποστηρίζουν μοντέλα κυκλικής οικονομίας. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, προβλέπονται φορολογικές ελαφρύνσεις, επιδοτήσεις, διευκόλυνση και μείωση κόστους αδειών, επιχορηγήσεις, υπεραποσβέσεις, χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου, μειωμένο μη μισθολογικό κόστος κ.ά.

Επιπλέον, επειδή η μείωση των αστικών αποβλήτων είναι και αυτή από τους βασικότερους στόχους, προωθείται η θεσμοθέτηση ενός πλαισίου οικονομικών κινήτρων και αντικινήτρων για τη μείωση της παραγωγής αστικών αποβλήτων που θα αφορά τους καταναλωτές.

Σε αυτά περιλαμβάνονται: Επιβολή τελών – εισφορών υπέρ του Δημοσίου ως αντικίνητρο για μείωση αποβλήτων. Τέλος ταφής επεξεργασμένων και μη αποβλήτων πληρωτέο από τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) και εφαρμογή Κανονισμού Τιμολόγησης ΦΟΔΣΑ με διαβάθμιση κόστους παροχής υπηρεσιών ανά ρεύμα αποβλήτων. Συστήματα επιβράβευσης πολιτών για επανάχρηση- ανακύκλωση σε ειδικές δομές (πράσινα σημεία, γωνιές ανακύκλωσης, έξυπνοι κάδοι κ.ά.), με έμμεσες παροχές, όπως προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση, σε εκπτώσεις, σε υπηρεσίες δήμων (π.χ. τροφεία παιδικών σταθμών).