Σμίξη Γρεβενών – Το σμίξιμο των Βλάχων της Βασιλίτσας

Σκαρφαλωμένη στον ορεινό όγκο της Βασιλίτσας, που αποτελεί τμήμα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, η Σμίξη είναι ένα Βλαχοχώρι των Γρεβενών που καταφέρνει να διατηρεί εν μέρει το παραδοσιακό χρώμα του, καθώς σώζονται παλαιές κατοικίες και πέτρινες βρύσες.

Το χωριό, χτισμένο σε υψόμετρο 1.220 και σε απόσταση 38 χλμ Δ-ΝΔ από την πόλη των Γρεβενών, παρουσιάζει αξιόλογη τουριστική κίνηση τους χειμερινούς μήνες λόγω της σχετικά μικρής απόστασής του από το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η Σμίξη γεννήθηκε από το σμίξιμο (τη συνένωση) οικογενειών που προέρχονταν από δύο γειτονικούς οικισμούς του 16ου αιώνα, την Μπίγκα και τους Πινακάδες.

Η Σμίξη το 1935 (πηγή: vlaxoxoria.gr)

Οι κάτοικοι της Σμίξης ασχολήθηκαν αρχικά με την υλοτομία και την καλλιέργεια της γης, διαμένοντας πιθανώς καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου στο νεοσύστατο οικισμό.

Όμως, μετά το 1700 οι περισσότεροι στράφηκαν προς την κτηνοτροφία και την έναντι αμοιβής μεταφορά αγαθών (οι λεγόμενοι κυρατζήδες ή καραβαναραίοι), γεγονός που σηματοδότησε και την έναρξη των μετακινήσεών τους προς την Ήπειρο και τη Θεσσαλία κατά τους χειμερινούς μήνες.

Χορός Σμιξιωτών στη θέση «Γκόρτσο Ζάββα» (πηγή: vlaxoxoria.gr)

Εξ όσων γνωρίζουμε, περί τα τέλη του 18ου αιώνα και υπό την πίεση του Αλή πασά των Ιωαννίνων ένας μεγάλος αριθμός οικογενειών εγκατέλειψε το χωριό και εγκαταστάθηκε κυρίως στην Ανατολική Μακεδονία, στην περιοχή της Ελευθερούπολης Καβάλας.

Οι νύφες της Σμίξης το 1924 (πηγή: vlaxoxoria.gr)

Στις αρχές του 20ού αιώνα, πέραν της απελευθέρωσης των Γρεβενών από τον οθωμανικό ζυγό (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος, Οκτώβριος 1912), άξιο αναφοράς γεγονός αποτέλεσε η μαζική μετανάστευση Σμιξιωτών στην Αμερική. Οι μετανάστες αυτοί όχι μόνο πρόσφεραν οικονομική βοήθεια στα μέλη των οικογενειών τους που είχαν παραμείνει στα πάτρια εδάφη, αλλά και χρηματοδότησαν την κατασκευή κοινωφελών έργων στη γενέτειρά τους.

Πηγή: Σμίξη Βασιλίτσας Γρεβενών (facebook)

Από το 1950 και μετά οι Σμιξιώτες άρχισαν να επουλώνουν τις βαθιές πληγές που είχε αφήσει στο χωριό τους η δεκαετία του 1940 εξαιτίας της Γερμανικής Κατοχής και των μετέπειτα πολεμικών συγκρούσεων.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

Στις μέρες μας αξιοσημείωτη όσον αφορά τη Σμίξη είναι η λειτουργία επιχειρήσεων παραγωγής και εμπορίας γαλακτοκομικών προϊόντων, αλλά και η επαγγελματική καταξίωση Σμιξιωτών στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

Το ενδιαφέρον των επισκεπτών του χωριού προσελκύουν η πλακόστρωτη πλατεία με τον επιβλητικό πλάτανο (Μεσοχώρι), οι εκκλησίες του Αγίου Αθανασίου και του Αγίου Νικολάου, καθώς και το πετρόχτιστο δημοτικό σχολείο.

Πηγή: Σμίξη Βασιλίτσας Γρεβενών (facebook)

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου, που βρίσκεται μέσα σε ένα όμορφο δάσος, εκτός του οικισμού και πλησίον κοιμητηρίου, θεωρείται το παλαιότερο κτίσμα της Σμίξης.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

Ο ναός του Αγίου Νικολάου, του προστάτη του χωριού, είναι νεότερο κτίσμα, που ανεγέρθηκε στη θέση παλαιότερου κατεστραμμένου ναού, του 18ου αιώνα. Το καμπαναριό στον προαύλιο χώρο χτίστηκε το 1887.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

Το διώροφο δημοτικό σχολείο της Σμίξης, στη θέση «Γκόρτσο Ζάββα», οικοδομήθηκε το 1933 με δαπάνες των Σμιξιωτών της Αμερικής.

Πηγή: vlaxoxoria.gr

*Για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου αντλήσαμε πολύτιμες πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό από το διαδικτυακό τόπο vlaxoxoria.gr

Εξάλλου, ορισμένες από τις ανωτέρω φωτογραφίες (μεταξύ αυτών, η κεντρική φωτογραφία του άρθρου) προέρχονται από τη σελίδα Σμίξη Βασιλίτσας Γρεβενών στο facebook.