Booker για το τραύμα του απαρτχάιντ

Το νεότερο μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκουτ «The promise» (εκδ. Chatto and Windus) ξεκινάει το 1986 με τον θάνατο της Ρέιτσελ, μιας 40χρονης μητέρας τριών παιδιών που ζει έξω από την Πρετόρια.

Η υπόσχεση του τίτλου είναι εκείνη που είχε δώσει στη νεκρή πλέον σύζυγό του ο Αφρικάνερ Μάνι: ότι η μαύρη υπηρέτριά τους, Σαλόμι, θα αποκτήσει τίτλους ιδιοκτησίας σε ένα σπίτι. Αλλά η υπόσχεση μπορεί να μείνει προφορική και κανείς να μην επανέλθει σ’ αυτήν. Ούτε ο Μάνι ούτε η μισαλλόδοξη οικογένειά του, που θεωρεί ότι η διεκδίκηση δικαιωμάτων στη μεταιχμιακή περίοδο μετά το απαρτχάιντ «μοιάζει να μολύνει όλη τη χώρα».

Η εξέλιξη ακολουθεί έναν μηχανισμό που εντοπίζουμε σε πολλούς σκοτεινούς μύθους: η αθέτηση της υπόσχεσης μοιάζει με κατάρα πάνω από τα κεφάλια των ηρώων.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής Μπούκερ, το οποίο ανακοίνωσε η πρόεδρος Μάγια Τζεϊσάνοφ: «Είναι ένα βιβλίο που διερευνά τα όρια της λογοτεχνικής έκφρασης, με απίστευτη γλωσσική ευελιξία. Ενα βιβλίο για την ιστορία που κληρονομούμε και αυτήν που πρέπει να αφήσουμε πίσω μας. Ελπίζουμε ότι θα έχει απήχηση και στους αναγνώστες των ερχόμενων δεκαετιών».

Ο γεννημένος στην Πρετόρια 58χρονος συγγραφέας, που σήμερα ζει στο Κέιπ Τάουν, είχε αποκαλύψει παλιότερα ότι σε παιδική ηλικία εμφάνισε λέμφωμα και αυτός ήταν ο λόγος που έφτασε στη λογοτεχνία. Μέσω της γραφής «έμαθε να συνδέει τα βιβλία και τις ιστορίες με μια συγκεκριμένη μορφή φροντίδας και ανακούφισης στη ζωή».

Τρίτη και τυχερή

«Η υπόσχεση» είναι το ένατο μυθιστόρημά του (το προηγούμενο ήταν το «Arctic summer», επτά χρόνια πριν), ενώ είχε φτάσει στη βραχεία λίστα του Μπούκερ δύο ακόμη φορές στο παρελθόν. Το 2003 με το «Good doctor» και το 2010 με το «In a strange room» (σ’ αυτό μάλιστα, όπου περιέγραφε τρία ταξίδια ενός νεαρού άντρα, το πρώτο μέρος εκτυλισσόταν στις Μυκήνες και την Αθήνα).

Στις πρώτες δηλώσεις μετά την ανακοίνωση του ονόματός του ο Γκάλγκουτ ανέφερε: «Δέχομαι αυτό το βραβείο εξ ονόματος όλων των συγγραφέων, γνωστών και αγνώστων, αυτής της συναρπαστικής ηπείρου στην οποία ανήκω».

Με τον τρόπο του συνηγόρησε και ο νιγηριανός συγγραφέας Μπεν Οκρι, ο οποίος μίλησε σε ειδική εκδήλωση σχετικά με τη δική του βράβευση πριν από 30 χρόνια για τον «Αδηφάγο δρόμο» (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τη Γνώση, 1992, μτφ. Αγγέλα Βερυκοκάκη – Αρτεμη): «Η διοργάνωση έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό. Συμπεριλαμβάνει ολοένα και περισσότερες φωνές στις βραχείες λίστες».

Συνυποψήφιοι του Γκάλγκουτ ήταν οι τρεις Αμερικανοί Ρίτσαρντ Πάουερς («Bewilderment»), Μάγκι Σίπστεντ («Great circle») και Πατρίτσια Λόκγουντ («No οne is talking about this»), η Βρετανίδα Ναντίφα Μοχάμεντ («The fortune men») και ο Σριλανκέζος Ανούκ Αρουντπραγκασάμ («A passage north»), για τον οποίο το γραφείο στοιχημάτων Smarkets έλεγε ότι «εάν το κέρδιζε, θα ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη του Μπούκερ τα τελευταία χρόνια».

Το Booker, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 50.000 στερλινών, απονέμεται κάθε χρόνο στο καλύτερο αγγλόφωνο μυθιστόρημα, με τις υποψηφιότητες από το 2014 να περιλαμβάνουν οποιονδήποτε συγγραφέα – ανεξαρτήτως εθνικότητας – γράφει στην αγγλική γλώσσα και το έργο του έχει εκδοθεί στη Βρετανία ή την Ιρλανδία (έως τον Οκτώβριο του 2021).