Βασιλακόπουλος – «Οι επιστήμονες «οφείλουν να είναι κοινωνικά χρήσιμοι, όχι αρεστοί»

Η επίθεση που δέχθηκε πρόσφατα ο καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας του ΕΚΠΑ, Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, σε ταβέρνα στην Καλαμπάκα αναδεικνύει τη στοχοποίηση της επιστημονικής κοινότητας από μία μερίδα πολιτών. Σε συνέντευξη που παραχωρεί στα «ΝΕΑ», ο ίδιος αναλύει τις παθογένειες και τις στρεβλές πεποιθήσεις που λειτουργούν ως… δηλητήριο, επιμένοντας ότι οι επιστήμονες «οφείλουν να είναι κοινωνικά χρήσιμοι, όχι αρεστοί».

Γιατί η επιστημονική κοινότητα έχει γίνει στόχος απειλών;

Οταν κάτι δεν μας αρέσει, κάποιος πρέπει να ευθύνεται γι’ αυτό. Ο κορωνοϊός προφανώς δεν αρέσει σε κανέναν. Για μια μερίδα πολιτών λοιπόν πρέπει να φταίει η οποιαδήποτε κυβέρνηση προσπαθεί να διαχειριστεί την κρίση και οι επιστήμονες που εισηγούνται ή εκφράζουν τη γνώμη τους, διότι με τις εισηγήσεις τους επηρεάζουν τις ελευθερίες και τα οικονομικά τους συμφέροντα, που σημειωτέον περιορίζονται ή θίγονται για τη δική τους προστασία. Και έτσι αντί το πρόβλημα να είναι ο ίδιος ο κορωνοϊός, γίνονται οι επιστήμονες. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που δεν αποδέχονται την Επιστήμη είτε για λόγους ιδεοληψίας (θρησκευτικής ή πολιτικής) είτε γιατί ο Ελληνας έχει, σε μεγαλύτερο ποσοστό από άλλους λαούς, το σύνδρομο του ανθρώπου που τα ξέρει όλα. Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο όπου να υπάρχει η έκφραση «κάνε με μια μέρα πρωθυπουργό και θα σου έδειχνα εγώ τι θα έκανα».

Η υπερέκθεση των επιστημόνων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η πολυφωνία και οι διαφωνίες έπαιξαν ρόλο;

Προφανώς υπήρξαν διαφωνίες – δημόσιες και μη. Επιστήμη είναι η διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας μέσα από τη μελέτη και το πείραμα. Οταν δεν υπάρχουν αυτά, αναζητούμε τη γνώση από παρόμοια πράγματα. Στην αρχή της πανδημίας αντλούσαμε τη γνώση μας από παρόμοιες αναπνευστικά μεταδιδόμενες ασθένειες. Οσο πέρναγε ο καιρός τόσο περισσότερα μαθαίναμε για τον κορωνοϊό. Αρα, αυτά τα οποία λέγαμε αρχικά προφανώς και θα τροποποιούνταν στην πορεία του χρόνου, με βάση τα νέα ευρήματα. Συνεπώς, στην αρχή της πανδημίας, οι όποιες εισηγήσεις κάνεις στηρίζονται στην προσωπική σου κρίση. Είναι τελείως παράλογο να περιμένει ο κόσμος οι επιστήμονες να έχουν ομόφωνη προσωπική κρίση. Επίσης, η επιστημονική αλήθεια δεν είναι δημοκρατική διαδικασία. Δεν σημαίνει, δηλαδή, ότι σε μια επιτροπή 15 ανθρώπων, εάν οι 10 υποστηρίξουν κάτι και οι άλλοι πέντε κάτι άλλο, η πλειοψηφία έχει δίκιο. Μπορεί εκ των υστέρων να αποδειχθεί ότι σωστή άποψη είχαν οι μειοψηφούντες. Παρά όμως τις όποιες διαφορετικές οπτικές γωνίες οι εισηγήσεις έγιναν με καλή πρόθεση. Είδαμε άλλωστε πως όταν ανακαλύφθηκε το εμβόλιο οι επιστήμονες παγκοσμίως και ομόφωνα πρότειναν τον εμβολιασμό ως λύση. Γιατί πλέον υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση.

Εσείς έχετε συχνή παρουσία στα μέσα ενημέρωσης, εκφράζοντας την άποψή σας ακόμα και με συγκρουσιακό τρόπο…

Υπάρχουν δύο τρόποι να εκφράζεις την άποψή σου. Ο ένας είναι να είσαι ευχάριστος σε όσο περισσότερους γίνεται και ει δυνατόν να μη δυσαρεστείς κανέναν, κάτι το οποίο, για παράδειγμα, οφείλει να κάνει ένας πολιτικός αν θέλει να επανεκλεγεί. Εγώ πιστεύω ότι ο λόγος του επιστήμονα πρέπει να είναι κοινωνικά χρήσιμος, όχι ευχάριστος. Το ότι επέλεξα να λέω με παρρησία τη γνώμη μου, όσο δυσάρεστή κι αν ήταν αυτή, ήταν μια συνειδητή επιλογή.

Μετά τις απειλές που δεχθήκατε, αναθεωρείτε τη στάση σας;

Οπως είπα, ο ρόλος ενός επιστήμονα είναι να είναι κοινωνικά χρήσιμος και όχι κοινωνικά αρεστός. Εχω δεχθεί πολλές απειλές, στις οποίες δεν έχω δώσει ποτέ βάση. Κάποιος μού έγραψε πως θα με κυνηγήσει, θα με πετάξει στα χαντάκια, θα με σκοτώσει. Αλλος ευχήθηκε να ψοφήσω ή να βγάλω τον καρκίνο της Φώφης. Κατά την ταπεινή μου άποψη, πρόκειται για ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές. Η γελοιότητα έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που κάποιοι διακινούν στο Διαδίκτυο ένα βίντεο όπου τραγουδάω – πολλά χρόνια πριν – σε ένα μεζετζίδικο στο κέντρο της Αθήνας, με τον καλό μου φίλο Βαγγέλη Μουτσάτσο να παίζει μπουζούκι.  Εφτασαν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι είχα πάει στην εκπομπή της κυρίας Πάνια για να βρω ταίρι. Αποφάσισα πάντως να μη ζητήσω προστασία από την Αστυνομία, διότι δεν είναι αυτός ο τρόπος που έχω επιλέξει να ζω.

Ποιες θέσεις σας πιστεύετε πως έχουν «δυσαρεστήσει» περισσότερο; Υπάρχει κάτι για το οποίο έχετε μετανιώσει;

Οπως έλεγα ότι δεν πρέπει να κάνουμε διαδηλώσεις εν μέσω πανδημίας, εξέφρασα και τη μεγαλύτερη αντίθεση για τις παρελάσεις. Γιατί οποιαδήποτε μαζική εκδήλωση ενέχει υγειονομικό κίνδυνο. Και ο κίνδυνος δεν είναι a la carte – υπάρχει μόνο στις διαδηλώσεις και δεν υπάρχει στις παρελάσεις ή στις λιτανείες. Επίσης, το ότι υπερασπίστηκα την επέκταση της υποχρεωτικότητας και το ότι έλεγα πως εμβολιασμένοι και μη δεν μπορεί να συνυπάρχουν σε μεικτούς χώρους, γεγονός που ενόχλησε πολίτες και καταστηματάρχες. Πρέπει όμως να σημειώσω πως δέχομαι και πολλά συγχαρητήρια μηνύματα.

Εντοπίζετε λάθη στην εκστρατεία «πειθούς» από την πλευρά της επιστημονικής κοινότητας;

Τέλεια διαχείριση δεν υπάρχει. Σίγουρα κάναμε λάθη. Ενδεικτικά αναφέρω πως όταν προέκυψαν οι όποιες επιπλοκές του εμβολίου, το μόνο που επαναλαμβάναμε είναι ότι είναι ιδιαίτερα σπάνιες. Οταν η άτυχη συμπολίτισσά μας στην Κρήτη έχασε τη ζωή της – το γεγονός αυτό έπαιζε σε όλα τα κανάλια από το πρωί μέχρι το βράδυ -, θα έπρεπε να ενημερώσουμε τον κόσμο πόσοι ακόμα είχαν χάσει τη ζωή τους εκείνο το 24ωρο έπειτα από θρόμβωση λόγω της λοίμωξής COVID. Και αυτό να γίνει και την επομένη και τη μεθεπομένη. Ωστόσο οι επιστήμονες είχαμε μάθει να επικοινωνούμε τη γνώση μας σε ειδικά, εκπαιδευμένα ακροατήρια – π.χ. σε συνέδρια. Δεν έχουμε μεταπτυχιακό στην επικοινωνία. Πάντως, η μη αποδοχή του εμβολίου στην Ελλάδα δείχνει τρία πράγματα. Πρώτον, ένα κομμάτι θρησκευόμενων ανθρώπων – είτε κλήρος είτε λαός – μπερδεύει τον αμιγώς πνευματικό ρόλο της Εκκλησίας με πράγματα αμιγώς επιστημονικά. Ο εμβολιασμός δεν είναι πνευματικό ζήτημα. Ενα δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι το εμβόλιο που το προτείνει ως λύση η κυβέρνηση έχει αναδειχθεί σε πεδίο αντίστασης στο κατεστημένο. Και, τρίτον, η μη αποδοχή της Επιστήμης σε τόσο μεγάλο ποσοστό είναι αποτέλεσμα έλλειψης κατάλληλης παιδείας.