Η πολιτική σημασία της Κεντρικής Ασίας

Aπό σκονισμένη γειτονιά της πρώην Σοβιετικής Ενωσης η Κεντρική Ασία μετατρέπεται βαθμιαία σε κρίσιμο παράγοντα διεθνών εξελίξεων και της παγκόσμιας ειρήνης. Δύο κυρίως παράγοντες έχουν συμβάλει στις εξελίξεις αυτές. Ο ένας είναι η ροή των γεγονότων στο Αφγανιστάν. Κι ο άλλος η στροφή του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ προς την Κίνα. Και στις δύο περιπτώσεις η Κεντρική Ασία παίζει κομβικό ρόλο. Συνορεύει και με τους δύο (το Ουζμπεκιστάν με το Αφγανιστάν και το Τατζικιστάν, το Κιργιστάν και το Καζακστάν με την Κίνα) και η πολιτική που ακολουθεί, ανά  χώρα, παίζει σημαντικό ρόλο για τους γείτονές της.

Θυμάμαι πριν από χρόνια περνώντας από το Κιργιστάν (περιοχή Ναρίν) στη ΒΔ Κίνα (περιοχή Κασγκάρ ή Κάσι) αισθανόσουν το δέος της γειτνίασης με μια οργανωμένη μεγάλη δύναμη. Η πιο ανεπτυγμένη και πληθυσμιακά η μεγαλύτερη, πολιτική οντότητα της περιοχής είναι το Ουζμπεκιστάν. Που παίζει κρίσιμο ρόλο σε όλες τις εξελίξεις. Εκεί πρόσφατα διεξήχθησαν προεδρικές εκλογές. Που αποδείχθηκαν ένα είδος παρουσίασης ορθολογικής θεσμικής οικοδόμησης. Για μια κοινωνία προερχόμενη από τα σκοτάδια της σοβιετικής κυριαρχίας. Ο πετυχημένος απερχόμενος πρόεδρος Mirziyoyev πέτυχε συντριπτική νίκη που εξηγείται από τη θεσμική συγκρότηση της χώρας και από τις εξελίξεις επί του πολιτικού πεδίου. Το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, του οποίου ηγείται, θριάμβευσε αντικατοπτρίζοντας κάποιες πραγματικότητες στη χώρα. Το Σύνταγμα, με στόχο την εξασφάλιση εθνικής και θρησκευτικής ομοιογένειας στον τόπο, απαιτεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούν οι υποψήφιοι. Κι αυτές είναι γλωσσικές, εθνικές και θρησκευτικές. Ετσι πολλοί εξαιρούνται από την εκλογική διαδικασία. Οχι όμως με κριτήρια πολιτικοϊδεολογικά. Αλλά με την έγνοια της εξασφάλισης της εδαφικής κι εθνικής ενότητας της χώρας. Με βάση αυτή την πραγματικότητα αλλά και με το γεγονός της επιτυχημένης του θητείας σε ζητήματα οικονομικά και διεθνούς παρουσίας της χώρας εξηγούνται τα αποτελέσματα.

Μόλις τον Αύγουστο το Ουζμπεκιστάν είχε αναλάβει πρωτοβουλίες αντιμετώπισης των εξελίξεων στο Αφγανιστάν και είχε φέρει πιο κοντά τις χώρες της περιοχής για εξασφάλιση κοινής δράσης. Από την πρώτη κιόλας εκλογή του Mirziyoyev έγιναν πολλές και σοβαρές προσπάθειες περιφερειακής αντιμετώπισης των θεμάτων που οι χώρες της περιοχής αντιμετωπίζουν. Τώρα το ζήτημα έχει φθάσει στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος όλων. Με την ίδρυση τον Αύγουστο του 2021 στην Τασκένδη (πρωτ. του Ουζμπεκιστάν) ενός ινστιτούτου για την Κεντρική Ασία, με τη συμμετοχή όλων, οι προτεραιότητες έχουν με απόλυτη σαφήνεια τεθεί.

Η Κίνα παίζει σαφώς σημαντικό ρόλο. Στα περασμένα 5 χρόνια το Πεκίνο έχει εφοδιάσει τις χώρες της περιοχής με το 13% του οπλισμού τους, σε σχέση με το 1,3% μόλις 5 χρόνια πριν. Την ίδια ώρα οι ΗΠΑ δείχνουν να απομακρύνονται από την περιοχή. Αυτή όμως η στενή σχέση μετατρέπει τις χώρες αυτές σε σοβαρό παράγοντα γενικότερης ασφάλειας, μια κι έχουν τη δυνατότητα σοβαρής διαμεσολάβησης σε κάθε περίπτωση.

Ο πολυκεντρικός κόσμος που αναπτύσσεται γύρω μας προσφέρει στις χώρες της Κεντρικής Ασίας περισσότερες επιλογές από το παρελθόν. Μπορούν έτσι να μεθοδεύσουν την απεξάρτησή τους από μία μόνο μεγάλη δύναμη. Η Ρωσία βέβαια εξακολουθεί να παραμένει ο βασικός παράγοντας ασφάλειας στην περιοχή. Αλλά και ο ρόλος της Κίνας ισχυροποιείται. Για τρίτες χώρες, όπως η δική μας, η περιοχή παρουσιάζει ενδιαφέρον και οικονομικά αλλά και λόγω των σχέσεών της με όλους τους μεγάλους. Η Τουρκία για την ώρα πασχίζει αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να κυριαρχήσει, λόγω καχυποψίας απέναντί της…