Αεροβολιστές παιδείας

Εχω κατά καιρούς στη φιλόξενη αυτή σελίδα δημοσιεύσει σπουδαίες έρευνες ή συλλογές σημαντικών ανθρώπων της επαρχίας που διασώζουν λαϊκή δημιουργία, ποίηση, γνωμικά, παροιμίες, παραδόσεις, παραμύθια που, ακόμη και σήμερα, πλουτίζουν την καθημερινή, πεζή μας ζωή και συνάμα μνημειώνουν τον στέρεο, γόνιμο και πλούσιο λαογραφικό θησαυρό. Η ελληνική επαρχία κρύβει μια έξοχη κληρονομιά αιώνων. Οταν στοχαστεί κανείς τι πνευματικά δεινά μας φόρτωσε η καθαρεύουσα, αφού φιλοδόξησε τάχα μου να αναστήσει την αρχαία γλώσσα, κατόρθωσε και την αρχαία γλώσσα να την παραδώσει για χρόνια σε ξένους, έξοχους ερευνητές και τις ντοπιολαλιές να συκοφαντήσει και να τις ωθήσει στο περιθώριο που τη διέσωσαν και τη διασώζουν σπουδαίοι και περιθωριοποιημένοι μελετητές. Δάσκαλοι, καθηγητές, αλλά και νομικοί, γιατροί, γεωπόνοι και φιλομαθείς δημόσιοι υπάλληλοι έσκυψαν με στοργή και συνέλεξαν από το στόμα απλών ανθρώπων τα μνημεία μιας ένδοξης και γόνιμης δημουργίας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό το υλικό που επίμονοι διασώστες μας κληροδοτούν. Είναι και ιστορικές στιγμές, γεγονότα θριάμβων και καταστροφών που βίωσε το γένος αιώνες τώρα.

Xρωστάμε ευγνωμοσύνη σε αυτές τις μέλισσες της διάσωσης της ταξινόμησης, της αποκατάστασης γεγονότων και κειμένων, τελετών λαϊκών που διασώζουν τη Μέσα Ελλάδα. Δεν υποτιμώ όσα οφείλουμε στους ξένους λαούς και τα οποία αφομοιώσαμε και διευρύναμε. Ακόμα και όσα δεν αφομοιώσαμε και τα αποδεχτήκαμε αυτούσια, μέσα στην καθημερινή τριβή με το ήθος μας και την παράδοσή μας, αποτελούν στοιχείο της ιδιοπροσωπίας μας. Οφείλουμε αιώνια ευγνωμοσύνη στον έλληνα δάσκαλο που βρέθηκε στο πιο απομονωμένο ελληνικό χωριό και συγκέντρωσε τον λαϊκό μας πλούτο.

Ο μέγας λαογράφος μας Νικόλαος Πολίτης, ως γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας στα τέλη του 19^ου αιώνα, έστελνε επιστολές σε όλα τα δημοτικά σχολεία της επικράτειας, αλλά και των αποδήμων, και τους προέτρεπε να συλλέξουν από το στόμα των λαϊκών ανθρώπων κάθε γλωσσικό μνημείο. Κατακλύστηκε τότε το υπουργείο Παιδείας από χιλιάδες συλλογές. Ετσι ο Πολίτης δημοσίευσε τα δημοτικά τραγούδια και τις παροιμίες του ελληνικού λαού: πλούτο ψυχής. Ο δάσκαλός μας αργότερα Γεώργιος Μέγας μας πλούτισε με τις λαϊκές γιορτές και τη λαϊκή αρχιτεκτονική.  Ο Μέγας, όταν φοιτούσαμε στη Φιλοσοφική του Αθήνησι, απαιτούσε για να μας δώσει υπογραφή, ώστε να προσέλθουμε στις εξετάσεις, λαογραφικό υλικό από τις ιδιαίτερες πατρίδες μας. Εγώ κατέθεσα παροιμίες από την πατρίδα των γονιών και των παππούδων μου, Αταλάντη, Δομοκό, Υπάτη. Φίλος μελετητής αργότερα στην Ακαδημία μου έκανε την έκπληξη να μου φωτοτυπήσει την εργασία μου που είχε ενταχθεί στο πλούσιο υλικό έρευνας της Ακαδημίας και του λαογραφικού της αρχείου.  Φίλοι και συνάδελφοι εκπαιδευτικοί με τιμούν για χρόνια, στέλνοντάς μου συλλογές με λαογραφικό υλικό που συγκεντρώνουν αυτοί και οι μαθητές τους. Και κάθε φορά μένω έκπληκτος και για τον πλούτο του υλικού, αλλά κυρίως γιατί, ακόμη και σήμερα, υπάρχουν ευαίσθητοι ιστορικά άνθρωποι που σέβονται και διασώζουν τον λαϊκό πλούτο που, ω του θαύματος, ακόμα ανθεί στα χείλη των λαϊκών συμπατριωτών μας. Ετσι με ευγνωμοσύνη δέχθηκα πρόσφατα ένα πλούσιο σε βιβλία δέμα από τα Τρίκαλα. Αποστολέας ένας φιλόλογος που με μόχθο και αγάπη έχει συγκεντρώσει ένα καταπληκτικό λαογραφικό και ιστορικό υλικό. Πρόκειται για τον Θεόδωρο Α. Νημά που, εκτός των έργων που θα αναφερθώ, είναι και μεταφραστής μιας έμμετρης απόδοσης του «Οιδίποδος Τυράννου» του Σοφοκλή, έργου που διδάσκεται στο Λύκειο, άρα μπορώ να υποθέσω πως ο φιλόλογος και μεταφραστής που δίδαξε το αρχαίο κείμενο πρόσφερε ως κατακλείδα της μύησης και μια υψηλών προδιαγραφών μετάφραση. Εχω μεταφράσει τον «Οιδίποδα» και μπορώ να εκτιμήσω στην πράξη τη δουλειά του κ. Νημά.

Η πλούσια συγκομιδή της συγγραφικής προσφοράς του Νημά, και μόνο με την παράθεση των τίτλων των βιβλίων, προκαλεί, όχι μόνο δέος, αλλά και ευγνωμοσύνη. Αναφέρω τους τίτλους κάποιων έργων του για να αντιληφθεί ο αναγνώστης και το εύρος, αλλά κυρίως την ποικιλία των ενδιαφερόντων του συγγραφέα:

Α) «Γλωσσάριο Πλατάνου (Βάνιας) Τρικάλων – Συμβολή στην έρευνα και μελέτη της θεσσαλικής διαλέκτου» (σελ. 300).

Β) «Η συμμετοχή των Τρικαλινών στους εθνικούς αγώνες (1600 – 1944)» (σελ. 300)

Γ) «Τα τετράδια της Μάνας – Αναμνήσεις από την παλιά ζωή στον Πλάτανο»

Δ) Ειδήσεις για τις δραστηριότητες Θεσσαλών λογίων στην «Εφημερίδα» (Βιέννη, 1791) και στον «Λόγιο Ερμή» (Βιέννη, 1811).

Ε) «Οι γαμήλιες ιπποδρομίες στην περιοχή των Τρικάλων»

ΣΤ) «Τα αθλητικά ιδρύματα (στάδια, γυμνάσια, παλαίστρες) στη Μικρά Ασία κατά τους κλασικούς ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους».

Ζ) «Η εκπαίδευση στη Θεσσαλία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας» (σελ. 480)

Η) «Κώδικας Τρίκκης. Εκκλησιαστική, κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ιστορία των Τρικάλων (1688 – 1857)»

Θ) «Η δράση του 51^ου Συντάγματος Πεζικού Τρικάλων στον ελληνοϊταλικό πόλεμο».

Χαίρε, Δάσκαλε!