Πανάρχαιοι ρετροϊοί και καρκίνος στον άνθρωπο: Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε

Του Γιώργου Γκίλσον

Για τον περισσότερο κόσμο οι ιοί μπήκαν στην ζωή μας με τον πλέον επώδυνο και συγκλονιστικό τρόπο με την πανδημία SARS-CoV-2 που συνεχίζει να μαστίζει τον πλανήτη.

Οι ιοί όμως είναι και από τις πιο καλά τεκμηριωμένες και πιο διαδεδομένες αιτίες καρκίνου, και σε αυτούς οφείλεται τουλάχιστον το 12% των καρκίνων σε παγκόσμια κλίμακα.

Σε μια καινοτόμο ανασκόπησή που δημοσιεύθηκε στις 29 Οκτωβρίου στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Oncology, ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γκίκας Μαγιορκίνης (senior author) –  μαζί με τις συν-συγγραφείς καθηγήτριες Παγώνα Λάγιου και Βάνα Σπούλου, και τις πρώτες συγγραφείς Κωνσταντίνα Κίτσου και Μαρία Ηλιοπούλου –  περιγράφουν πώς οι νέες τεχνολογίες βοηθάνε να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους οι ιοί προκαλούν καρκίνο υπό το πρίσμα της εκατομμυρίων ετών συνεξέλιξης ανθρώπου και ιών.

Σε αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο in.gr, tovima.gr, και tanea.gr, ο κ. Μαγιορκίνης εξηγεί πως μπορεί η έρευνα να βοηθήσει στο να αναπτυχθούν θεραπείες για τον καρκίνο, όπως μονοκλωνικά αντισώματα που να στοχεύουν σε συγκεκριμένες πρωτεΐνες.

Επίσης, καθώς λέει, θα μπορούσε να βοηθήσει στην δημιουργία εμβολίων που θα εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύει τα καρκινικά κύτταρα.

Η συγκεκριμένη ανασκόπηση βάζει την οπτική της εξελικτικής επιδημιολογίας. Προσπαθεί να εξηγήσει τα φαινόμενα υπό το πρίσμα της φυσικής εξέλιξης.

To νέο που έρχεται να προσθέσει το πρόσφατο paper είναι ότι συνδέει σε μια νέα σύνθεση τα κομμάτια του γρίφου που εδραιώνει τις αιτιότητες γύρω από τις νόσους, μια παραδοσιακά πολύπλοκη διαδικασία.

«Θα έλεγα ότι βοηθάει να εξηγήσουμε τα παράδοξα γύρο από την αιτιότητα των ιών σε σχέση με τον καρκίνο. Την εξελικτική εικόνα, δηλαδή πως η αλληλεπίδραση των ενδογενών ρετροϊών και εξωγενών ιών με τον άνθρωπο σε βάθος χρόνου έχει οδηγήσει στην αύξηση του καρκίνου» μας λέει ο κ. Μαγιορκίνης.

«Το πιο χαρακτηριστικό που αφορά τους ενδογενείς ρετροϊούς είναι ότι έχουμε σαφείς ενδείξεις ότι τουλάχιστον δύο από αυτούς αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι μας και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτούς. Εκφράζονται στον πλακούντα. Ο ένας δημιουργεί την συγκυτιοτροφοβλάστη, κομμάτι του πλακούντα με το οποίο προσκολλάται το έμβρυο πάνω στην μήτρα.»

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη

H διασύνδεση ιών και καρκίνου βάσει των δεδομένων των τελευταίων 3-4 ετών

Ποιοι ήταν η στόχοι, η μεθοδολογία, και τα συμπεράσματα αυτής της εργασίας;

Πρόκειται για μια συστηματική ανασκόπηση η οποία στην ουσία προσπαθεί να συνθέσει την εικόνα που διαμορφώνεται τα τελευταία 3-4 χρόνια γύρω από την έρευνα του καρκίνου σε σχέση με τους ιούς. Προσπαθούμε να καταλάβουμε πως οι ιοί προκαλούν τον καρκίνο από την μια, και πως κάποιοι ιοί που έχουμε στο σώμα μας από την γέννησή μας συνεισφέρουν στην δημιουργία του καρκίνου. Συνθέσαμε πληροφορίες από διαφορετικές έρευνες για να δούμε την μεγάλη εικόνα γύρω από το πώς δημιουργείται ο καρκίνος και πως συνεισφέρουν οι ενδογενείς ρετροϊοί.

Ποια είναι τα μεγάλα κεφάλαια των προηγούμενων ερευνών που προσπαθείτε να συνθέσετε;

Την εξελικτική εικόνα, δηλαδή πως η αλληλεπίδραση των ενδογενών ρετροϊών και εξωγενών ιών με τον άνθρωπο σε βάθος χρόνου έχει οδηγήσει στην αύξηση του καρκίνου. Για να καταλάβουμε αυτήν την μεγάλη εικόνα πρέπει να βάλουμε στο μυαλό μας ότι ο άνθρωπός έχει επεκτείνει το προσδόκιμο επιβίωσής του τα τελευταία 200 με 300 χρόνια, και κυρίως τα τελευταία 50-100 χρόνια, διότι το προσδόκιμο επιβίωσης δεν ήταν πολύ μεγαλύτερο από τα 50 έτη. Οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνανε από απλές λοιμώξεις και απλές συνθήκες, και λόγω διατροφής και λόγω ιατρικής γενικά το προσδόκιμο ζωής ήταν μικρό. Ο άνθρωπος έτσι όπως τον βλέπουμε σήμερα είναι χιλιάδες χρόνια. Άρα λοιπόν η επέκταση του προσδόκιμου επιβίωσης είχε σαν συνέπεια να εμφανιστούν ασθένειες οι οποίες δεν ήταν κοινές στο παρελθόν. Μια από αυτές είναι και ο καρκίνος, που παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα που είναι πάνω από τα 60.

Η αύξηση του προσδόκιμου ηλικίας παίζει κάποιο ρόλο στην αφύπνιση ρετροιών;

Ακριβώς, κάπως έτσι είναι. Υπάρχουν ιοί με τους οποίους και ασχολούμαι για πολλά χρόνια, όπως είναι οι ιοί της χρόνιας ηπατίτιδας. Έχουμε μια μακροχρόνια συμβίωση με αυτούς τους ιούς, ωστόσο αυτοί οι ιοί προκαλούνε καρκίνο μετά από τουλάχιστον 20 χρόνια λοίμωξης. Τα παλιότερα χρόνια οι άνθρωποι πεθαίναν πολύ πριν εμφανιστεί ο καρκίνος. Ένα παρόμοιο φαινόμενο συμβαίνει με τους ενδογενείς ρετροϊούς, οι οποίοι μετά την γέννησή μας κοιμούνται. Στα πρώτα στάδια της ζωής μας έχουν μεγάλη σχετική δραστηριότητα. Παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην δημιουργία του εμβρύου, στην δημιουργία του πλακούντα, αλλά μετά η δουλειά τους είναι να κοιμηθούνε. Από την μια ακούγεται περίεργο, αλλά από την άλλη είναι μια στρατηγική η οποία και δεν βλάπτει τον άνθρωπο, και βοηθάει τον ιό να πολλαπλασιαστεί. Η στρατηγική είναι καλή και για μας και για τον ίδιο τον ιό. Στην προκειμένη περίπτωση οι ενδογενείς ρετροϊοί σκοτώνουν και τον ξενιστή τους, τον άνθρωπο, πριν αυτός προλάβει να δημιουργήσει απογόνους, και εξαφανίζονται και οι ίδιοι. Είναι λοιπόν μια αυτοκτονική στρατηγική το να δημιουργούνε πρόβλημα στον άνθρωπο πριν ο άνθρωπος προλάβει να δώσει απογόνους, διότι με το που δίνει ο άνθρωπος απογόνους, οι ιοί πολλαπλασιάζονται και περνάνε στα παιδιά μέσω της μητέρας, όπως τα γονίδια. Το γεγονός ότι οι ιοί κοιμούνται αποτελεί μια στρατηγική που βοηθάει και τους ίδιους και τον άνθρωπο. Ωστόσο η επέκταση του προσδόκιμου επιβίωσης βγαίνει τελείως από αυτό το πλαίσιο στρατηγικής με αποτέλεσμα η σταθερότητα αυτής της νάρκωσης να διαταράσσεται. Όσο μεγαλώνουμε γίνεται αυτή η διαταραχή.

Πως αφυπνίζονται αυτοί οι ιοί;

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι. Συνήθως είναι περιβαλλοντικοί παράγοντες εξωγενείς οι οποίοι αποσταθεροποιούνε για διαφορετικούς λόγους αυτήν την νάρκωση.

Ποιοι είναι αυτοί η παράγοντες;

Για παράδειγμα ένας ιός που είναι εξωγενής. Προσβάλλει τα κύτταρα, τον άνθρωπο, για να εκμεταλλευτεί το κύτταρο για την πάρτη του, αλλά ξυπνάει και τους ενδογενείς ρετροϊούς. Ανάλογα με το  χρονικό διάστημα που θα τους ξυπνήσει είναι και μεγαλύτερη η βλάβη.

Αυτή η ανασκόπηση μπορεί κατά κάποιο τρόπο να οδηγήσει σε αναθεώρηση της δράσης των ρετροϊών.

Η συγκεκριμένη ανασκόπηση βάζει την οπτική της εξελικτικής επιδημιολογίας. Προσπαθεί να εξηγήσει τα φαινόμενα υπό το πρίσμα της φυσικής εξέλιξης. Προσπαθεί να εξηγήσει ότι τα φαινόμενα αποτελούν φυσικό επόμενο της επιβίωσης του ιού με τον ξενιστή, και μπορούμε όχι μόνο να καταλάβουμε γιατί συμβαίνουν αλλά και να βρούμε τρόπους μέσα από αυτήν την εξελικτική θεώρηση.

Αυτή η θεώρηση προσθέτει κάτι στην γνώση μας για  την εξελικτική πορεία των ιών;

Αυτό το νέο που έρχεται να προσθέσει αφορά την αιτιότητα γύρω από τις νόσους. Η απόδειξη της αιτιότητας μίας νόσου είναι μια παραδοσιακά πολύπλοκη και δύσκολη διαδικασία, να αποδείξεις ότι το Χ Ψ ή Ω είναι η αιτία μιας νόσου. Για παράδειγμα, το τσιγάρο γνωρίζουμε τώρα ότι προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα. Ωστόσο, δεν σημαίνει ότι όποιος καπνίζει θα πάθει καρκίνο του πνεύμονα, ούτε ότι όσοι έχουν καρκίνο του πνεύμονα έχουν στο παρελθόν καπνίσει, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια από τις αιτίες του καρκίνου του πνεύμονα είναι το τσιγάρο, η κυριότερη.

Άρα λοιπόν με την αιτιότητα υπάρχουν πολλά θέματα στην επιδημιολογία, διότι είναι μια πιθανολογική κατάσταση όπως το ότι αν καπνίσει έχεις αυξημένες πιθανότητες να κάνεις καρκίνο του πνεύμονα. Δεν είναι de facto ότι θα το πάθεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ιούς. Αν για παράδειγμα ξυπνήσει ο ΧΨΩ ιός, έχεις αυξημένες πιθανότητες να πάθεις καρκίνο. Δεν σημαίνει ότι όποτε ξυπνάει ο συγκεκριμένος ιός θα πάθεις καρκίνο, ούτε ότι όλοι η καρκίνοι οφείλονται στον συγκεκριμένο ιό. Η δική μας ανασκόπηση έρχεται και βάζει το πλαίσιο το οποίο εξηγεί ότι έχουμε ένα ιό ο οποίος έχει μια καλή λειτουργία σε μια φάση της ζωής μας, αλλά σε μια άλλη φάση της ζωής μας έχει μια κακή λειτουργία. Προσπαθεί να εξηγήσει πως κάτι που είναι καλό στην αρχή της ζωής μας αργότερα μπορεί να είναι κακό. Οι ενδογενείς ρετροϊοί σε αυτήν την φάση για κάποιες λειτουργίες είναι καλοί αλλά αν δεν λειτουργήσουν σωστά σε κάποιες άλλες φάσεις της ζωής μας μπορεί να δημιουργήσουνε πρόβλημα. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταλάβουμε αυτήν την διττή προσωπικότητά τους. Κάποιος θα γυρίσει να πει, αφού αυτό προκαλεί καρκίνο, πως η εξέλιξη το άφησε να βρίσκεται στο γονιδίωμα μας;

Η ανασκόπηση εδραιώνει πιθανές αιτιότητες;

Θα έλεγα ναι, στο ότι βοηθάει να εξηγήσουμε και αυτά τα παράδοξα γύρω από την αιτιότητα των ιών σε σχέση με τον καρκίνο. Το πιο χαρακτηριστικό που αφορά τους ενδογενείς ρετροϊούς είναι ότι έχουμε σαφείς ενδείξεις ότι τουλάχιστον δύο από αυτούς τους ρετροϊούς αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι μας και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτούς. Ο ένας είναι ο HERV-W και ο άλλος ο HERV-FRD. Και οι δυο εκφράζονται στον πλακούντα. Ο ένας δημιουργεί την συγκυτιοτροφοβλάστη, κομμάτι του πλακούντα με το οποίο προσκολλάται το έμβρυο πάνω στην μήτρα.

Αυτό το ξέρουμε κάποια χρόνια αλλά πως έχει βοηθήσει στο να προχωρήσει η επιστήμη και να καταλάβουμε άλλες δράσεις του ιού;

Η ίδια πρωτεΐνη εάν εκφραστεί σε ιστό κάπου αλλού μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου θα αναπτυχθεί ο καρκίνος. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι βλέπουμε πολύ συχνά σε καρκίνους τα κύτταρα να έχουνε δομές που μοιάζουνε με την δράση που βλέπουμε στην τροφοβλάστη. Η άλλη πρωτεΐνη προκαλεί ανοσοκαταστολή – προστατεύει το έμβρυο από το ανοσοποιητικό της μητέρας. Το έμβρυο είναι ένας ξένος οργανισμός, σαν ένα μόσχευμα που έχει πρωτεΐνες από τον πατέρα. Αν όμως αυτή η πρωτεΐνη εκφραστεί κάπου μέσα σε ένα όργανο, τότε προστατεύει τον καρκίνο από το ανοσοποιητικό σύστημα διότι οι καρκίνοι μαζεύονται από την ανοσολογική ανοσοποιητική από τέτοια αντίδραση. Το ανοσοποιητικό σύστημα πρέπει να αναγνωρίζει τον καρκίνο και να μπορεί να τον εξουδετερώσει, εκτός αν ο καρκίνος από μόνος του προκαλεί ανοσοκαταστολή. Αφού αυτές οι πρωτεΐνες βοηθάνε τον καρκίνο, θα έπρεπε να είχαν εξουδετερωθεί σε βάθος χρόνου μέσω της εξέλιξης. Αυτό όμως δεν ισχύει ακριβώς γιατί έχουνε διττή φύση. Είναι πολύ πιο σημαντικό να δημιουργηθεί και να προστατευθεί το έμβρυο παρά να πάθει κάποιος καρκίνο στα 50 ή στα 60.

Αυτή η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε κάποιες στοχευμένες θεραπείες για κάποιες μορφές καρκίνου, η για πρόληψη ή εξουδετέρωση του καρκίνου εν τη γενέσει του;

Μπορεί να βοηθήσει στο να αναπτυχθούν θεραπείες. Για παράδειγμα θα μπορούσαν να αναπτυχθούν μονοκλωνικά αντισώματα που να στοχεύουν σε αυτές τις προτείνες. Αυτό είναι ένα παράδειγμα απλό και απλοικό.

Αυτό αφορά το περίπου 12% των καρκίνων που γνωρίζουμε ότι συσχετίζονται με ρετροϊούς;

Όχι πολύ μεγαλύτερο ποσοστό. Το 12% που ανέφερα αφορά εξωγενείς ιούς, δηλαδή τους ιούς της ηπατίτιδας, HIV που προκαλεί το AIDS, το σάρκωμα Kaposi, τον ιό Epstein-Barr που είναι καλά αποδεδειγμένο ότι προκαλεί λέμφωμα, και ο ιός HPV του θηλώματος που προκαλεί καρκίνο της μήτρας.

Η τεχνολογία mRNA που χρησιμοποιείται στα εμβόλια κατά του κορωνοιού έχει σχέση με την ανασκόπηση και σύνθεση στο paper σας που δημοσιεύτηκε. Μπορεί να οδηγήσει στην θεραπεία του καρκίνο, κάτι στο οποίο οι ιδρυτές της εταιρείας έχουν αναφερθεί;

Μπορούνε να δημιουργήσουνε εμβόλια που θα εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύει τα καρκινικά κύτταρα.

Σε πόσο ευρεία γκάμα;

Θα μπορούσε για παράδειγμα ανάλογα με τον στόχο να βρεθεί, σε ακραίο σενάριο ένα εμβόλιο που να στοχεύει τους ενδογενείς ρετροϊούς εν γένει. Είμαστε πολύ μακριά από αυτό ακόμα. Δεν υπάρχει κανείς που να σχεδιάζει ένα εμβόλιο έναντι αυτών των στόχων προς το παρόν. Η λογική γύρω από το εμβόλιο για τον καρκίνο, και προφανώς και για αυτά τα συγκεκριμένα mRNA εμβόλια, είναι ότι θα βρούμε κάποιο στόχο του καρκινικού κυττάρου που είναι χαρακτηριστικό των καρκινικών κύτταρων εν γένει και θα φτιάξουμε μια αντίδραση του ανοσοποιητικού έναντι αυτού του στόχου.

Το καινούργιο αυτό paper, συμπεριλαμβάνει ευρήματα από προηγούμενες έρευνές σας;

Ναι, το ένα είναι το 2012 και το άλλο είναι το 2014. Το πρώτο paper δείχνει ότι οι ρετροϊοί που κατά την διάρκεια του αποικισμού του DNA σταμάτησαν να μπορούνε να μολύνουν άλλους ξενιστές, άλλα ζώα, έχασαν ένα κομμάτι του γονιδιώματός τους που λέγεται envelope (περίβλημα) οπότε μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν μόνο εντός του DNA – δεν μπορούσαν να βγούν από το ένα κύτταρο να πάνε στο άλλο. Έγιναν οι υπερμεταδότες του γονιδιώματος, αυξάνοντας υπερβολικά τους αριθμούς μέσα στο DNA. Αυτό σημαίνει ότι στην διαδικασία του να γίνουν κομμάτι πιο αποτελεσματικό, πιο φιλικό στον ξενιστή άνθρωπο, έπρεπε να σταματήσουν να μολύνουν άλλα κύτταρα. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια διαδικασία μέσα από την οποία κάποιοι ρετροϊοί γίνονται πιο φιλικοί. Το σημείο που καθορίζει πότε ένας ρετροϊός είναι φιλικός για τον ξενιστή του είναι ότι δεν τον σκοτώνει πριν αποκτήσει παιδί.

Το δεύτερο paper έχει σχέση με το παράδοξο του Peto, που λέει εάν κάθε κύτταρο που υπάρχει στο ζωικό βασίλειο έχει την ίδια πιθανότητα να γίνει καρκίνος, τότε θα έπρεπε τα πολύ μεγάλα ζώα να πεθαίνουν πολύ νωρίς, διότι έχουν περισσότερα κύτταρα και από την στιγμή που έχεις περισσότερα κύτταρα έχεις μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνεις καρκίνο, άρα θα πρέπει να πεθαίνεις και πιο νέος.

Αν ένας ποντικός έχει πχ 1.000 κύτταρα τότε η φάλαινα έχει ένα δισεκατομμύρια κύτταρα, άρα θα έπρεπε να πεθαίνει πιο εύκολα από τον ποντικό. Ωστόσο ισχύει το ανάποδο – η φάλαινα ζει για πολλά χρόνια και ο ποντικός μόνο δυο χρόνια περίπου. Τα χαρακτηριστικά της ζωής είναι κυρίως τρία αλλά σχετίζονται μεταξύ τους – το προσδόκιμο επιβίωσης, το σωματικό βάρος, και ο αριθμός των απογόνων. Ο ποντικός είναι μικρός, ζει λίγο και κάνει πολλούς απογόνους, ενώ η φάλαινα έχει μεγάλο μέγεθος, ζει πολύ, και κάνει πολύ λίγους απογόνους.

O Peto είχε παρατηρήσει αυτό το παράδοξο την δεκαετία του΄70, και ο μόνος τρόπος να λυθεί είναι ότι τα μεγάλα ζώα έχουν αναπτύξει αντοχή στον καρκίνο. Το δεύτερο paper (στο οποίο συμβάλαμε εξίσου εγώ και ο Άρης Κατζουράκης) προσπαθεί να λύσει το παράδοξο του Peto, και σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό το λύνει. Τι γίνεται; Τα μικρά ζώα έχουν πολύ περισσότερους ρετροϊούς στο DNA τους.

Εμείς βρήκαμε ότι τα ζώα που έχουν μεγαλύτερο βάρος έχουν λιγότερη δραστηριότητα στους ενδογενείς ρετροϊούς τους. Αυτή η δραστηριότητα είναι καρκινογόνος. Ο ποντικός, στα δύο χρόνια της ζωής του, έχει την ίδια πιθανότητα (30-40% περίπου) να κάνει καρκίνο με τον άνθρωπο στα 60 χρόνια της ζωής του. Αυτό είναι σημαντικό διότι λέει ότι τα κύτταρα του ποντικού είναι πιο εύκολο να πάθουνε καρκίνο.

Επειδή είναι μικρότερο σε βάρος;

Ο ένας λόγος είναι ότι είναι μικρότερος σε βάρος αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι επειδή ο ποντικός μέσα σε πολύ μικρό χρόνικο διάστημα κάνει παιδιά. Το σημαντικό είναι ότι αν ο καρκίνος σε προλαβαίνει πριν κάνεις παιδιά, τότε αυτό το γονίδιο που σου προκαλεί καρκίνο έχει μειονέκτημα, και δεν περνάει στην επόμενη γενιά. Ένα γόνιδιο όμως που δεν εκφράζεται μέχρι να κάνεις παιδιά, και προκαλεί καρκίνο αφού κάνεις παιδιά, τότε μπορεί να επεκταθεί στον πληθυσμό και να επικρατήσει. Έχεις κάτι που είναι παθογόνο από την μία, και από την άλλη, η φυσική επιλογή του ξενιστή δεν το απορρίπτει. Είναι αυτά τα παράδοξα που λέμε. Γιατί κάτι κακό εκμαιεύει την στιγμή που σκοτώνει τον ξενιστή του; Αφού εξαρτάται απόλυτα από τον ξενιστή, αλλά αν ο ξενιστής κάνει παιδιά και τον σκοτώσει δεν έχει σημασία.

Έχετε πει ότι για σας ο ιός HERV-K είναι το Άγιο Δισκοπότηρο (Holy Grail). Τι ακριβώς ψάχνετε και με ποιόν τρόπο μπορείτε να το αγγίξετε; Πως θα περιγράφατε το ερευνητικό μονοπάτι και ποια είναι τα εμπόδια; Γιατί σας ενδιαφέρει τόσο πολύ;

Γιατί ο συγκεκριμένος ρετροϊός είναι ο μόνος που πολλαπλασιάστηκε στους ανθρώπους από την στιγμή που γίναμε άνθρωποι, για να το πω απλά, και ξεχωριστήκαμε από τον πίθηκο. Ο συγκεκριμένος βρίσκεται στους προγόνους μας – 20 εκατομμύρια χρόνια πίσω – και ήταν ενεργός μέχρι τουλάχιστον 150.000 χρόνια πριν από τώρα. Ήταν περίπου όταν ο άνθρωπος άρχισε να μεταναστεύει από την Αφρική. Από εκεί και πέρα τα ίχνη του στο γονιδίωμά μας δεν είναι πολύ ξεκάθαρα.

Ψάχνετε κάτι από πλευράς θεραπευτικής;

Το πρώτο πράγμα που ψάχνουμε καταρχάς είναι αν συνεχίζει να είναι δραστήριος. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ξέρουμε αν είναι δραστήριος ή σταμάτησε. Και οι δυο περιπτώσεις έχουν πολύ σημαντικές συνέπειες για εμάς.

Εξακολουθεί να είναι δραστήριος;

Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα, Δεν έχει απαντηθεί. Αν είναι δραστήριος, θα πρέπει να δούμε τις συνέπειες αυτής της δραστηριότητας. Ο λόγος είναι ότι όπως έχει δείξει το μοντέλο μας, οι ιοί που είναι δραστήριοι στους ξενιστές τους είναι πολύ πιθανό να σχετίζονται με τον καρκίνο. Είναι το δεύτερο paper πού δείχνει ότι τα μεγάλα ζώα έχουν λιγότερη δραστηριότητα στο DNA τους από αυτούς τους ρετροϊούς. Ο λόγος που τους κοιμίζουνε, που τους καταστέλλουνε, προφανώς σχετίζεται με τον όγκο τους ο οποίος για να μπορέσουνε να διαχειριστούνε τον όγκο είναι να μην έχουνε καρκίνο. Όσο μεγαλύτερο όγκο έχεις θεωρητικά τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να κάνει κάποιος καρκίνο. Αυτό έχει αποδειχθεί. Τα παιδιά που γεννιούνται με μεγαλύτερο σωματικό βάρος έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν καρκίνο του μαστού στην ζωή τους. Οι άνθρωποι που είναι ψηλοί έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα καρκίνου εντέρου.

Δεν ξέρουμε αν είναι δραστήριος, και αν δεν είναι δραστήριος σκεφθείτε ότι στα 20 εκατομμύρια χρόνια να τελείωσε τα τελευταία 100.000 χρόνια μιλάμε για ένα εξαιρετικά περίεργο γεγονός.

Πως ψάχνετε να δείτε αν είναι δραστήριος, και αν είναι ποιες θεωρείτε ότι είναι οι πιθανές επιπτώσεις;

Αν είναι δραστήριος πως ψάχνουμε; Ένα είναι στην τράπεζα των 100.000 γονιδιωμάτων, που κάνουμε τέτοιες αναλύσεις και προσπαθούμε να βρούμε αν υπάρξουν ενδείξεις δραστηριότητας. Το δεύτερο είναι ότι αναλύουμε κάποια ανθρώπινα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο τα οποία θέλουμε να δούμε κατά πόσο έχουνε δραστηριότητα στους ενδογενείς ρετροϊούς τους. Υπάρχει ένα πρόγραμμα στο οποίο συνεργαζόμαστε με την Υπηρεσία Αιμοδοσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο (National Health System Blood Transfusion, NHSBT) όπου παίρνουνε κύτταρα από δότες εθελοντές και τα καλλιεργούν με σκοπό να δημιουργήσουν τεχνητά προϊόντα αιμοδοσίας.

Εμείς αναλύουμε αυτές τις καλλιέργειες για να δούμε μήπως ο HERV-K δημιουργεί πρόβλημα στην παραγωγή όλων αυτών των προϊόντων.

Πόσο έχει προχωρήσει αυτή η έρευνα, ποια είναι η ομάδα;

Υπάρχουν κάποια πρώτα ενθαρρυντικά στοιχεία δείχνουνε ότι θα έχουμε σύντομα τις πρώτες σημαντικές ενδείξεις για την δραστηριότητα του HERV-K. Το αναλύουμε με τεχνολογία υψηλής απόδοσης High Throughput Sequencing. Με αλγορίθμους πληροφορικής προσπαθούμε να βρούμε τα γεγονότα ενσωμάτωσης του ρετροϊού στο ανθρώπινο DNA. Είναι συνεργασία με το NHSBΤ και τον καθηγητή Richard Tedder.

Πότε πιστεύετε ότι μπορείτε να πιάσετε αυτό το «Άγιο Δισκοπότηρο» ή τουλάχιστον να το βλέπετε μπροστά σας;

Χρειαζόμαστε αρκετά στοιχεία ακόμα, αλλά είμαστε νομίζω σε καλό δρόμο.

Αν ήταν να κάνετε πρόβλεψη, θα ήταν για 1-2 χρόνια ή και λιγότερο;

Δυο χρόνια θα ήταν καλό, αν είχαμε έτσι πολύ καλά αποτελέσματα.

Η τεχνολογία mRNA βοηθάει σε κάτι σε αυτήν την αναζήτηση;

Σε αυτήν την φάση όχι, αλλά εάν δούμε ότι υπάρχει κάποια δραστηριότητα του ενδογενούς ρετροϊού τότε είναι πιθανό να χρειαστεί ανάπτυξη εμβολίου με τεχνολογία mRNA. Η ανάπτυξη εμβολίου είτε του συγκεκριμένου είτε κάποιου άλλου στοιχείου των ρετροϊών θα μπορούσε να είναι ένας πιθανός στόχος.