ΗΠΑ – Φυλακίσεις σε γυναίκες επειδή απέβαλαν

Η Μπρίτνεϊ Πουλάου ήταν μόλις τεσσάρων μηνών έγκυος, όταν απέβαλε σε νοσοκομείο της Οκλαχόμα τον Ιανουάριο του 2020. Τον περασμένο Οκτώβριο, καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης με την κατηγορία ότι σκότωσε τον αγέννητο γιο της. Είχε κάνει χρήση ναρκωτικών, πράγμα που παραδέχτηκε κατά την εισαγωγή της στο νοσοκομείο.

Ο ιατροδικαστής που εξέτασε το βρέφος δεν ταυτοποίησε τη χρήση ουσιών ως αιτία θανάτου του γιου της, σύμφωνα με τη νεκροψία που βρίσκεται στη διάθεση του BBC. Ανέφερε ότι εντοπίστηκαν ίχνη μεθαμφεταμίνης στο ήπαρ και τον εγκέφαλο του εμβρύου, όμως σημείωσε ότι πέραν των ουσιών για την αποβολή θα μπορούσε να ευθύνεται κάποια γενετική ανωμαλία, αλλά και η ρήξη του πλακούντα.

• Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ – Η κυβέρνηση Μπάιντεν ζητά να ακυρωθεί ο νόμος του Τέξας για τις αμβλώσεις

Όμως το δικαστήριο ήταν σαφές στην απόφασή του, κατά της οποίας οι δικηγόροι της Πουλάου έχουν ασκήσει έφεση.

Η Ντάνα Σούσμαν, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια της οργάνωσης Εθνικοί Συνήγοροι των Εγκύων Γυναικών (NAPW), που έχει στόχο την υπεράσπιση του δικαιώματος στην επιλογή, αναφέρει στο BBC ότι όσο σοκαριστική κι αν ακούγεται η συγκεκριμένη υπόθεση, είναι κάθε άλλο παρά σπάνια.

Ο οργανισμός, που έχει αναλάβει την υπεράσπιση της Πουλάου, καταγράφει σχετικές υποθέσεις και συλλήψεις γυναικών στις ΗΠΑ. Από το 1973 έως το 2020, έχει καταγράψει 1.600 τέτοιου είδους υποθέσεις, τουλάχιστον οι 1.200 εκ των οποίων αφορούν μόνο τα τελευταία 15 χρόνια.

Ορισμένες από τις γυναίκες συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι έπεσαν ή γέννησαν στο σπίτι, πράξεις που φέρονταν να επέφεραν το θάνατο του μωρού ή την αποβολή του εμβρύου. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αφορούσε γυναίκες που έκαναν χρήση ουσιών – με τις έγχρωμες γυναίκες να υπερεκπροσωπούνται σε αυτή τη θλιβερή στατιστική.

Σύμφωνα με τη Σούσμαν, αυτό το «μοναδικά αμερικανικό φαινόμενο», προκύπτει στη διασταύρωση του «Πολέμου κατά των Ναρκωτικών» και του κινήματος «ατομικότητας».

Ζητήματα ορισμών

Η Σάρα Κουέιλ, πρόεδρος της Ένωσης Εκπαίδευσης για την Ατομικότητα, υποστηρίζει μιλώντας στο BBC: «Η ιδέα της ατομικότητας στην πραγματικότητα είναι αρκετά απλή. Η ατομικότητα διακηρύσσει ότι οι άνθρωποι είναι άνθρωποι και ότι η ισότητά μας βασίζεται στην ανθρώπινη φύση μας. Τίποτα δεν αλλάζει την επιστημονική πραγματικότητα ότι βιολογικά είμαστε άνθρωποι από την πρώτη μέχρι την τελευταία στιγμή. Επομένως, ως άνθρωποι, δικαιούμαστε ίση προστασία από το Νόμο επειδή διακρινόμαστε από έμφυτα, φυσικά δικαιώματα».

Όμως το τι ακριβώς περιλαμβάνει ο όρος «άνθρωπος», στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο απλό. Και η αντίληψη ότι η «ανθρωπινότητά» μας ξεκινά από το ζυγωτό, αποτελεί ένα από τα επιχειρήματα υπέρ της καταπάτησης των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών.

Το ζήτημα της χρήσης ναρκωτικών από εγκύους μπήκε στη συζήτηση, όπως αναφέρει το BBC, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν άρχισε να χρησιμοποιείται ο όρος «μωρό του κρακ» για να περιγράψει τα παιδιά που γεννιούνταν από τοξικοεξαρτημένες μητέρες.

Αν και η χρήση ναρκωτικών ουσιών στη διάρκεια της κύησης συνδέεται με πολλές αρνητικές επιπτώσεις επί του εμβρύου, μέχρι και σήμερα δεν έχει διευκρινιστεί ποιες ακριβώς είναι αυτές. Μελέτες της δεκαετίες του ’80, που υποστήριζαν ότι τα παιδιά που γεννιούνται από μητέρες που κάνουν χρήση κοκαΐνης κινδυνεύουν περισσότερο από ακραίες γενετικές ανωμαλίες, αργότερα καταρρίφθηκαν.

Το κίνημα της «ατομικότητας» έχει δώσει ώθηση για τη δημιουργία νόμων που ξεπερνούν ακόμη και το στάδιο του περιορισμού του δικαιώματος στην άμβλωση, αντιμετωπίζοντας το έμβρυο ως πολίτη του κράτους.

Παρά το γεγονός ότι η Ένωση Εκπαίδευσης για την Ατομικότητα δεν έχει συγκεκριμένες θέσεις για τις διώξεις τοξικοεξαρτημένων εγκύων, η Κουέιλ δήλωσε στο BBC ότι η ίδια υποστηρίζει τη λήψη μέτρων που «προστατεύουν αγέννητα παιδιά από τις βλάβες που υφίστανται από τη χρήση ναρκωτικών εκ μέρους της μητέρας τους κατά τη διάρκεια της κύησης».

«Όμως, το νομικό μας σύστημα δεν θα πρέπει να εξετάζει μόνο ζητήματα ευθυνών και λογοδοσίας, αλλά και να εστιάζει στην αποκατάσταση και την ανάρρωση των εθισμένων στα ναρκωτικά», συμπλήρωσε.

Οι επιπτώσεις του Νόμου

Αυτή τη στιγμή, σε 23 πολιτείες των ΗΠΑ η χρήση ναρκωτικών ουσιών κατά τη διάρκεια της κύησης θεωρείται καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Guttmacher, ένα ερευνητικό ίδρυμα υπέρ του δικαιώματος στην επιλογή.

Στις μισές πολιτείες των ΗΠΑ, οι επαγγελματίες υγείας είναι υποχρεωμένοι να καταγγέλλουν τις εγκύους, αν υποψιάζονται ότι κάνουν χρήση ουσιών.

Το 2006, η Αλαμπάμα ψήφισε νόμο για την «χημική έκθεση σε κίνδυνο», που καθιστούσε κακούργημα την «έκθεση, κατάποση, εισπνοή ή επαφή των παιδιών με απαγορευμένες ουσίες, χημικές ουσίες ή σύνεργα που συνδέονται με τα ναρκωτικά». Έρευνα της ProPublica διαπίστωσε ότι περισσότερες από 500 γυναίκες καταδικάστηκαν βάσει αυτής της νομοθεσίας μέσα στα πρώτα δέκα χρόνια εφαρμογής της.

Σε κομητεία της Καλιφόρνια, δυο γυναίκες καταδικάστηκαν για την υποτιθέμενη δολοφονία των μωρών τους, τα οποία γεννήθηκαν νεκρά και στους οργανισμούς των οποίων εντοπίστηκαν ναρκωτικές ουσίες.

Φέτος το δικαστήριο απέρριψε τις κατηγορίες κατά της Τσέλσι Μπέκερ για ανθρωποκτονία, αφού όμως εκείνη είχε ήδη περάσει ενάμιση χρόνο στη φυλακή, μη μπορώντας να πληρώσει την εγγύηση που απαιτούνταν για την αποφυλάκισή της, και η οποία είχε οριστεί στα $2 εκατ.

Η Αντόρα Περέζ έχει εκτίσει το ένα τρίτο της ποινής της, συνολικής διάρκειας 11 ετών, για ανθρωποκτονία. Δήλωσε ένοχη στο δικαστήριο, για να αποφύγει τις βαρύτερες κατηγορίες της δολοφονίας. Αυτή τη στιγμή επιχειρεί να υποβάλει έφεση.

Και οι δύο γυναίκες, αναφέρει το BBC, κατηγορήθηκαν βάσει των αποκαλούμενων «νόμων για την επίθεση σε έμβρυο», που ισχύουν σε τουλάχιστον 38 πολιτείες.

Πρόκειται για νόμους που ψηφίστηκαν με στόχο την τιμωρία εκείνων που κακοποιούν εγκύους, με έναυσμα τη γυναικοκτονία της Λέισι Πίτερσον το 2004 από τον σύζυγό της, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της.

Όμως πολλοί από τους νόμους αυτούς χαρακτηρίζονται από ασάφειες που επιτρέπουν στους εισαγγελείς να απαγγέλλουν κατηγορίες στις γυναίκες, οι πράξεις των οποίων ενδεχομένως συνέβαλαν στην αποβολή ή τη θνησιγένεια.

Ακόμη πιο αυστηρές ποινές στο μέλλον;

Αν η Πουλάου είχε προχωρήσει σε άμβλωση αντί να υποστεί αποβολή, δεν θα της είχε ασκηθεί δίωξη, αφού – προς το παρόν έστω – οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα τερματισμού της κύησης στην Οκλαχόμα.

Όμως αυτή την περίοδο το αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο αναμένεται να αποφανθεί για τη νομιμότητα της σχεδόν πλήρους απαγόρευσης της άμβλωσης στο Τέξας, αλλά και των αυστηρότερων περιορισμών σε μια σειρά από πολιτείες. Και οι υπερασπιστές των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών ανησυχούν ότι το μέλλον μπορεί να είναι ακόμη πιο επικίνδυνο για τις γυναίκες.

Στις χώρες όπου οι αμβλώσεις απαγορεύονται πλήρως, γυναίκες συλλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν τις κατηγορίες της δολοφονίας σε περιπτώσεις αποβολής, με τις αρχές να τις κατηγορούν ότι τερμάτισαν σκόπιμα την κύησή τους.

Στο Ελ Σαλβαδόρ, μια χώρα που διαθέτει μια από τις αυστηρότερες απαγορεύσεις της άμβλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο, η 33χρονη Μανουέλα καταδικάστηκε σε 30 χρόνια κάθειρξης όταν πήγε στο νοσοκομείο για να ζητήσει βοήθεια μετά την αποβολή της. Πέθανε στη φυλακή.

Η νομοθεσία του Ελ Σαλβαδόρ ορίζει ότι οι γιατροί υποχρεούνται να καταγγέλλουν τις γυναίκες που υποπτεύονται ότι έχουν πραγματοποιήσει άμβλωση – διαφορετικά, κινδυνεύουν να βρεθούν και οι ίδιοι στη φυλακή.

Όπως εξηγεί η Έμα Μίλνε, νομικός και ερευνήτρια σε ζητήματα φύλου και εγκλήματος που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Durham της Βρετανίας, στην καρδιά αυτών των υποθέσεων βρίσκεται η άποψη ότι οι γυναίκες, από τη στιγμή που γίνονται μητέρες, θα πρέπει να θέτουν πάνω από όλα το έμβρυό τους, ό,τι και αν συμβεί.

Όμως, τονίζει ότι η πραγματικότητα συχνά είναι πιο περίπλοκη. Σε πολλές περιπτώσεις, οι γυναίκες είναι απελπισμένες και ευάλωτες. Χρειάζονται και οι ίδιες βοήθεια και υποστήριξη.

«Η πραγματικότητα είναι ότι η πολιτεία έχει αποτύχει να τις βοηθήσει και να τις υποστηρίξει τόσο κατά τη διάρκεια όσο και πριν την κύησή τους. Και αυτό είναι λάθος της πολιτείας», σημειώνει.

Σύμφωνα με μελέτη του 2012, περίπου το 6% των αμερικανών εγκύων παραδέχονταν ότι έκαναν χρήση παράνομων ουσιών, το 8,5% έπινε αλκοόλ και το 16% κάπνιζε τσιγάρα.

Ιατρικοί σύλλογοι των ΗΠΑ έχουν αρνηθεί να χαρακτηρίσουν κακοποίηση τη χρήση ναρκωτικών στη διάρκεια της κύησης, με το επιχείρημα ότι οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα εθισμού έχουν ανάγκη από θεραπεία και όχι από ποινές φυλάκισης.

Η παραχώρηση ίσων δικαιωμάτων απέναντι στον νόμο σε έμβρυα δεν είναι απλή υπόθεση, αναφέρει στο BBC ο Ι. Γκλεν Κοέν, ειδικός σε ζητήματα ιατρικής ηθικής και αντιπρύτανης της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ.

«Κανείς δεν αμφισβητεί ότι τα έμβρυα ανήκουν στο ανθρώπινο είδος. Το ερώτημα είναι αν είναι και άτομα εμπρός στα μάτια του Νόμου ή όχι».

Ακόμη κι αν ο Νόμος αναγνωρίσει τα έμβρυα ως άτομα, υπερβαίνουν τα δικά τους δικαιώματα εκείνα της μητέρας στην αυτοδιάθεση;

Οι ακτιβιστές υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων ανησυχούν ότι πρόκειται για την αρχή της πλήρους απέκδυσης των γυναικών από την αυτονομία τους.

Αν μια γυναίκα μπορεί να συλληφθεί κατηγορούμενη ότι έβλαψε το έμβρυό της επειδή έκανε χρήση ουσιών, γιατί να μην μπορεί να συμβεί το ίδιο και σε κάποια που ήπιε μια μπύρα ή που οδηγούσε με μεγάλη ταχύτητα;

«Αν το κάνουμε για τα ναρκωτικά, το ερώτημα είναι: τι θα ακολουθήσει;», αναρωτιέται η Μίλνε μιλώντας στο BBC.