Στην παραγωγή ρεύματος στρέφονται οι πολίτες – Όπλο στην κρίση οι ενεργειακές κοινότητες

Με τον χρόνο να έχει αρχίσει να μετρά αντίστροφα για την απολιγνιτοποίηση στη Δυτική Μακεδονία, πολίτες, φορείς και τοπική αυτοδιοίκηση μετέτρεψαν την ανασφάλεια για το αύριο σε δράση.

Την τελευταία τριετία, τα σχέδια για τη μετάβαση της μεγαλύτερης ενεργειακής Περιφέρειας της χώρας σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, σε συνδυασμό με την ανασφάλεια που έχουν επιφέρει η πανδημία και η ενεργειακή κρίση, οδήγησαν την τοπική κοινωνία στην αναζήτηση δραστικών λύσεων.

Ηδη, με βάση τα τελευταία στατιστικά Στοιχεία για τις Ενεργειακές Κοινότητες στην Ελλάδα του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ, Οκτώβριος 2021), στη Δυτική Μακεδονία οι ενεργές ενεργειακές κοινότητες, δηλαδή ομάδες πολιτών ή φορέων που παράγουν το δικό τους ρεύμα από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ανέρχονται σε 166.

Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή τους έπαιξε η τοπική αυτοδιοίκηση.

Τα παραδείγματα

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των ενεργειακών κοινοτήτων που έχουν συστήσει οι Δήμοι Κοζάνης και Φλώρινας-Πρεσπών, όπως επίσης και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τους 13 Δήμους στα όριά της και με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Μάλιστα, η Περιφέρεια σχεδιάζει να προχωρήσει το επόμενο διάστημα στη σύσταση ακόμα μίας ενεργειακής κοινότητας με τους Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) της περιοχής – δηλαδή τους φορείς που διαχειρίζονται τα αρδευτικά δίκτυα – σε μια προσπάθεια μείωσης του ενεργειακού κόστους και πρασινίσματος του γεωργικού τομέα.

Το πρώτο δίκτυο

Στη ίδια περιοχή έχουν επίσης συσταθεί και εννέα ενεργειακές κοινότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εκ των οποίων μάλιστα οι τρεις (από την ομάδα παραγωγών Proud Farm και από κατοίκους των περιοχών Υψηλάντη και Ελλησπόντου Κοζάνης) έχουν προχωρήσει στη συγκρότηση του πρώτου δικτύου ενεργειακών κοινοτήτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «ΟΦeΛΟΣ».

«Εδώ και περίπου ένα μήνα έχουμε υποβάλει την πρώτη αίτηση στον ΔΕΔΔΗΕ για το πρώτο έργο εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού στη Δυτική Μακεδονία. Βασική επιδίωξη είναι η υλοποίηση έργων για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών πολιτών της περιοχής. Στόχος μας είναι να αναδειχθεί η σημασία της συμμετοχής των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση, η ένταξη των Ενεργειακών Κοινοτήτων στη στρατηγική για τη δίκαιη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, η οποία είναι μεγάλη στον τόπο μας, με κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο πρώην δήμαρχος Κοζάνης και μέλος του δικτύου κ. Λευτέρης Ιωαννίδης.

Ενεργές 1.017

Αλλά και στην άλλη ενεργειακή περιοχή της χώρας, την Αρκαδία, έχουν συσταθεί 18 ενεργειακές κοινότητες, εκ των οποίων μία από την Περιφέρεια Πελοποννήσου στην οποία συμμετέχει και ο Δήμος Μεγαλόπολης.

Συνολικά, ανά την Ελλάδα, από το 2018, οπότε θεσμοθετήθηκαν οι ενεργειακές κοινότητες έως και σήμερα, είναι ενεργές 1.017 κοινότητες. Ωστόσο, δεν έχουν όλες προχωρήσει στην κατασκευή των έργων με δεδομένα τα προβλήματα στη δανειοδότησή τους, αλλά και στις δυνατότητες επιδότησής τους.

Δεσμευμένα €3,5 εκατ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι από το 2018 έχει παγώσει η εκταμίευση 25 εκατ. ευρώ που είχαν προβλεφθεί στο ΕΠΑνΕΚ για τις ενεργειακές κοινότητες της χώρας και άλλων 3,5 εκατ. ευρώ τα οποία βρίσκονται δεσμευμένα σε λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου, ειδικά για τις κοινότητες της Δυτικής Μακεδονίας.

«Ακόμη αναμένονται οι ρυθμίσεις για τις κρατικές ενισχύσεις ώστε να αποδεσμευτούν οι πόροι που προορίζονται για ενεργειακές κοινότητες» αναφέρει η κυρία Ιωάννα Θεοδοσίου, από τη δεξαμενή σκέψης «Green Tank».

Η συνολική ισχύς των περίπου 637 έργων ΑΠΕ που έχουν κατασκευάσει ενεργειακές κοινότητες ανά την επικράτεια ανέρχεται στα 438 MW.

Πού έχουν ιδρυθεί ενεργειακές κοινότητες

Οι περισσότερες ενεργειακές κοινότητες έχουν ιδρυθεί στην Κεντρική Μακεδονία (261), στη Δυτική Μακεδονία (166), στη Δυτική Ελλάδα (120), στη Θεσσαλία (112), στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη (102) και στην Αττική (87). Ακολουθούν οι Περιφέρειες Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας (με 49 ενεργειακές κοινότητες), Ηπείρου (44), Κρήτης (17), Ιονίου (5), Νοτίου Αιγαίου (3) και Βορείου Αιγαίου (2).

Από το σύνολο των ενεργειακών κοινοτήτων ελάχιστες είναι οι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, δηλαδή εκείνες που στοχεύουν στην κάλυψη ιδίων ενεργειακών αναγκών.

Τα αγκάθια στην ανάπτυξη των μικρών παραγωγών

Παρά το πλούσιο θεσμικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες, πολλά εμπόδια δυσχεραίνουν την ανάπτυξή τους όπως επισημαίνει η κυρία Ιωάννα Θεοδοσίου, από τη δεξαμενή σκέψης «Green Tank».

Με τον ν. 4821/2021 επιδιώχθηκε ενίσχυση των μικρών παραγωγών ΑΠΕ, προβλέποντας την εξαίρεση των φωτοβολταϊκών σταθμών μικρής ισχύος από ανταγωνιστικές διαδικασίες, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά μέχρι 500 KW εκτός διαγωνισμών.

«Τέθηκε όμως ως προϋπόθεση ότι δεν πρέπει να διαθέτουν ήδη δύο έργα τέτοιας τεχνολογίας εκτός διαγωνισμών» σημειώνει η κυρία Θεοδοσίου.

Ενα μεγάλο «αγκάθι», σύμφωνα με την ίδια, μπήκε με τον ν. 4843/2021 καθώς ήρθη η υποχρέωση πλειοψηφικής συμμετοχής των φυσικών προσώπων σε ενεργειακές κοινότητες κερδοσκοπικού χαρακτήρα τόσο κατά τη σύσταση όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας τους.

«Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνθηκε η σύσταση ενεργειακών κοινοτήτων από εταιρείες, σε αντίθεση με το πνεύμα του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων, που είναι η ενίσχυση της ενεργειακής δημοκρατίας μέσω της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση» υπογραμμίζει.

Ακόμη μια σημαντική αλλαγή που επέφερε ο ίδιος νόμος είναι ότι πλέον οι ενεργειακές κοινότητες έχουν τη δυνατότητα να μεταβιβάζουν σταθμούς, όχι μόνο σε άλλες κοινότητες, αλλά και σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Αυτή η τροποποίηση από τη μία μεριά προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στις μεταβιβάσεις αλλά από την άλλη αποδυναμώνει τον θεσμό των ενεργειακών κοινοτήτων επιτρέποντας δυνητικά τον περιορισμό τους μέσω της μεταφοράς σταθμών στην κυριότητα φυσικών ή νομικών προσώπων.

«Οι ενεργειακές κοινότητες δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες και τις επιχειρήσεις να παράξουν οι ίδιοι την ενέργεια που χρειάζονται από ΑΠΕ. Για τον λόγο αυτόν το εργαλείο των ενεργειακών κοινοτήτων θα πρέπει να ενισχυθεί τόσο θεσμικά όσο και οικονομικά, ιδίως τώρα που το υψηλό κόστος των ορυκτών καυσίμων έχει εκτοξεύσει το ενεργειακό κόστος» επισημαίνει η κυρία Θεοδοσίου.

Και καταλήγει: «Ειδικά για τις λιγνιτικές περιοχές της χώρας, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί πόροι για τη Δίκαιη Μετάβαση για την ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων κοινωφελούς σκοπού που έχουν κεντρικό στόχο την κάλυψη ιδίων αναγκών».

Πηγή: ΟΤ