Η παρτίδα σώθηκε, ο πλανήτης κινδυνεύει

«Καλύτερα από το τίποτα και τη μη συμφωνία». Αυτό είναι το μήνυμα που προσπαθούν να στείλουν στους επικριτές τους οι διοργανωτές και πρωταγωνιστές της διάσκεψης για το κλίμα που πραγματοποιήθηκε στη Γλασκώβη.

Μια διάσκεψη η οποία ολοκληρώθηκε αργά το βράδυ του Σαββάτου, μετά από σχεδόν δύο εβδομάδες και με ένα διπλωματικό θρίλερ της τελευταίας στιγμής, που προκάλεσαν οι απαιτήσεις της Ινδίας, της Κίνας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών.

«Βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ στο να αποτρέψουμε ένα κλιματικό χάος» δήλωσε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας των ΗΠΑ και πρώην υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι.

Πόσο κοντά όμως; – θα ρωτήσουν εύλογα πολλοί. Και αρκεί αυτό για να αποτρέψει την επερχόμενη καταστροφή ή, έστω, τα πιο δυσμενή σενάρια, τα οποία οι επιστήμονες θεωρούν πιο πιθανά με βάση τις δεσμεύσεις που υπήρχαν πριν από την έναρξη της Cop26;

Την απάντηση έδωσε, με τον τρόπο του, ο πρόεδρος της διάσκεψης, Αλοκ Σάρμα. Εμφανώς συγκινημένος και αφού ζήτησε συγγνώμη για τις υποχωρήσεις της τελευταίας στιγμής, ξεκαθαρίζοντας ότι χωρίς αυτές δεν θα υπήρχε καμία συμφωνία, είπε: «Σήμερα μπορούμε να ισχυριστούμε αξιόπιστα ότι καταφέραμε να παραμείνει εφικτός ο στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου. Ομως, οι παλμοί του είναι αδύναμοι και θα επιβιώσουμε μόνο εάν τηρήσουμε τις υποσχέσεις μας».

Στο αναπνευστήρα

Με απλά λόγια: Ο πλανήτης και το κλίμα θα παραμείνουν στον… αναπνευστήρα, με κίνδυνο οι ζωτικές τους λειτουργίες να σταματήσουν εάν δεν βρεθεί και δεν χορηγηθεί η κατάλληλη και απολύτως αναγκαία θεραπεία.

Ητοι, πρώτα και πάνω από όλα, τα τρισ. δολάρια που απαιτούνται προκειμένου να επιταχυνθεί η στροφή προς τις καθαρές μορφές ενέργειας, να καλυφθούν οι ανάγκες των πιο φτωχών και αδικημένων χωρών και των πληθυσμών τους, να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες ήδη επιπτώσεις που επιφέρουν η κλιματική αλλαγή και η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Αυτό το ζήτημα βρίσκεται, άλλωστε, εξαρχής στην καρδιά των σκληρών διαπραγματεύσεων γύρω από την κλιματική κρίση. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η ανθρωπότητα βρίσκεται στο σημείο που περιγράφουν οι «Financial Times» στο σχετικό ρεπορτάζ τους.

«Η διάσκεψη δεν έβαλε, τελικά, αποφασιστικά τον κόσμο σε έναν δρόμο ο οποίος θα τον σώσει από τις χειρότερες καταστροφές που συνεπάγεται η κλιματική αλλαγή, έστω και αν τα όσα είχαν προηγηθεί είχαν καταστήσει τον στόχο αυτόν μη ρεαλιστικό. Αυτή η Cop, σε κάθε περίπτωση, άφησε ανοιχτή την πόρτα, έστω και μια χαραμάδα, για να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό – υπό την προϋπόθεση ότι οι χώρες θα ανταποκριθούν στο κάλεσμα να επιστρέψουν, σε έναν χρόνο από τώρα, με πιο φιλόδοξα σχέδια όσον αφορά τη μείωση της εκπομπής άνθρακα για το υπόλοιπο της καθοριστικά κρίσιμης αυτής δεκαετίας».

Θα επιστρέψουν, όμως; Διότι εκκλήσεις έχουν υπάρξει πολλές, όπως και επιστημονικές αποδείξεις ότι ο πλανήτης κοντεύει να περάσει το σημείο μη επιστροφής. Παρ’ όλα αυτά, ελλείψει δεσμεύσεων και κυρώσεων, με δεδομένο τον έντονο διεθνή ανταγωνισμό, όσα γίνονται είναι πολύ λίγα και γίνονται πολύ αργά.

Τι αποφασίστηκε στη Γλασκώβη

Στόχοι και αναθεώρηση. Η απόφαση κάνει ρητά λόγο για περιορισμό της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου και όχι «αρκετά κάτω από τους 2 βαθμούς», όπως πρόβλεπε η Συμφωνία του Παρισιού, το 2015.

Σε αντίθεση δε με ό,τι προβλεπόταν μέχρι σήμερα, η αποτίμηση των δράσεων και η αναθεώρηση των στόχων θα γίνονται σε ετήσια βάση και όχι ανά πενταετία. Αρα, η επόμενη θα γίνει το 2022, ως το τέλος του οποίου ζητείται επίσης από τους συμμετέχοντες να έχουν υιοθετήσει πιο φιλόδοξους στόχους όσον αφορά τις εκπομπές «αερίων του θερμοκηπίου».

Γαιάνθρακας και ορυκτά καύσιμα. Καμία σύνοδος μέχρι σήμερα δεν είχε κάνει ευθεία αναφορά στην ανάγκη κατάργησης των ορυκτών καυσίμων και πρώτα από όλα του γαιάνθρακα, καθώς και τη διακοπή των επιδοτήσεων που τα αφορούν.

Ωστόσο, η παρέμβαση που πραγματοποίησε την τελευταία στιγμή η Ινδία, με τη συμπαράσταση της Κίνας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών, που εξαρτώνται σημαντικά από αυτά τα καύσιμα, άμβλυνε την έκφραση που είχε αρχικά επιλεγεί – αντί για «σταδιακή κατάργηση» γίνεται πλέον λόγος για «σταδιακή μείωση».

Βοήθεια προς τις φτωχές και πληττόμενες χώρες. Το ζήτημα αυτό ήταν γνωστό εκ των προτέρων ότι θα είναι από τα πιο «καυτά» στη Διάσκεψη της Γλασκώβης. Αλλωστε, οι αναπτυγμένες χώρες, κυρίως της Δύσης, δεν έχουν τηρήσει τη δέσμευσή τους για χορήγηση 100 δισ. δολαρίων ετησίως με τη μορφή βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες – με τα στοιχεία του 2019 να κάνουν λόγο για 80 δισ. και τις ΗΠΑ να είναι πολύ μακριά από την αναλογία τους.

Στη Γλασκώβη αποφασίστηκε οι πλούσιοι να βρουν τρόπους ώστε τα κεφάλαια που θα διατεθούν ως το 2025 να φτάσουν τα 500 δισ. δολάρια και να διατεθεί διπλάσιο ποσό στην κάλυψη των αναγκών της προσαρμογής και της αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής κρίσης και της υπερθέρμανσης, μειώνοντας το ειδικό βάρος των δράσεων για την υιοθέτηση καθαρών μορφών παραγωγής – η τελική αναλογία είναι κάπου 40%-60% για την προσαρμογή και τις νέες τεχνολογίες αντιστοίχως.

Χρηματιστήρια ρύπων. Δημιουργείται, όπως προβλεπόταν από το Παρίσι, μια παγκόσμια αγορά για τα δικαιώματα που αντιπροσωπεύουν ένα μέρος από τη μείωση των εκπομπών κάθε χώρας. Ωστόσο, το σύστημα παραμένει περίπλοκο και για αρκετά χρόνια θα περιλαμβάνει εξαιρέσεις.

Επιμέρους συμφωνίες. Στο πλαίσιο της Γλασκώβης, χώρες ή ομάδες χωρών συνήψαν επιμέρους σημαντικές συμφωνίες. Ανάμεσά τους η μείωση κατά 30% των εκπομπών μεθανίου ως το 2030 (με πρωτοβουλία ΗΠΑ – ΕΕ) και η διακοπή της αποψίλωσης των δασών.