Αριστοτέλης Σαρρηκώστας – Πέντε αξέχαστα «κλικ» για τον φωτογράφο του Πολυτεχνείου

Μια ιστορική αναδρομή με περισσότερες από 120 φωτογραφίες της περιόδου 1963-1973 μέσα από τον φακό του μοναδικού φωτορεπόρτερ που κατέγραψε την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο, Αριστοτέλη Σαρρηκώστα, παρουσιάζει ο Δήμος Καισαριανής από 16 έως 21 Νοεμβρίου.

Οι σκηνές που συνέλαβε ο φακός του τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973 έχουν μείνει 48 χρόνια μετά ολοζώντανες στη μνήμη του φωτογράφου, ο οποίος επέλεξε πέντε από αυτές για να μας αφηγηθεί την ιστορία τους.

«Μάλιστα, διατάξτε»

Η ώρα είναι 03.55 ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου του 1973, το τανκ με επικεφαλής και αρχηγό της φάλαγγας τον λοχία στον πυργίσκο, κρατώντας με το ένα χέρι το περίστροφο και στο άλλο το τηλέφωνο, τον άκουγα να λέει αρκετές φορές φορές «Διατάξτε, διατάξτε. Μάλιστα… Μάλιστα…». Βεβαίως δεν ήξερα με ποιον μιλούσε, υποθέτω όμως ότι μιλούσε με κάποιον ανώτερό του, αυτό είχε επαναληφθεί αρκετές φορές, μέχρι το τελευταίο. «Μάλιστα, διατάξτε» και ξαφνικά γυρίζει τον πυργίσκο του τανκ μαζί με το κανόνι προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή ανάποδα…

Και όχι μόνο αυτό, αλλά έκανε και όπισθεν και ήρθε στο απέναντι πεζοδρόμιο, από εκεί που βρισκόμουν εγώ (Γωνία Πατησίων και Στουρνάρη, 30 μέτρα από την κύρια είσοδο του Πολυτεχνείου), κάτω από το (τότε) ξενοδοχείο Ακροπόλ και βάζοντας φουλ τη μηχανή του τανκ, επήγε και έπεσε επάνω στην κύρια πύλη του Πολυτεχνείου γκρεμίζοντας τη σιδερένια πόρτα, τα κολονάκια και μαζί όσους φοιτητές υπήρχαν επάνω σε αυτά.

Παρέσυρε επίσης μια Μερσεντές κάποιου πρύτανη, που την είχαν βάλει οι φοιτητές ακριβώς πίσω από τη σιδερένια πόρτα σαν οδόφραγμα και λιώνοντάς την στην κυριολεξία την πήγε 8 με 10 μέτρα μέσα στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, ανοίγοντας έτσι με αυτόν τον τρόπο τον δρόμο για την εισβολή των αστυνομικών και του στρατού…

Με τις μάνικες στις 6 το πρωί

Εξι η ώρα το πρωί της 17ης Απριλίου του 1973, αστυνομικοί με τις μάνικες στα χέρια προσπαθούν να καθαρίσουν την είσοδο του Πολυτεχνείου, στην οποία όπως φαίνεται καθαρά δεν υπάρχει η σιδερένια πόρτα της και τα κολονάκια της είναι πεταμένα μέσα στο προαύλιο του Πολυτεχνείου.

Εχω ερωτηθεί πολλές φορές από διάφορους αν είδα νεκρούς κατά τη διάρκεια της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο. Δεν έχω πει ποτέ ψέματα και δεν θα πω ούτε τώρα. Οχι, δεν είδα και δεν είδα γιατί όταν μετακινήθηκα από τη θέση που ήμουν περισσότερο από πέντε ώρες, στη γωνία Στουρνάρη και Πατησίων, και πήγα στο μέσον της Πατησίων για να έχω μια καλύτερη οπτική γωνία, δηλαδή να φαίνεται το τανκ που ήταν το μισό μέσα και το μισό έξω από την είσοδο του Πολυτεχνείου, μόλις πρόλαβα και τράβηξα 3 φωτογραφίες αμέσως έπεσαν επάνω δυο αστυνομικοί κραδαίνοντας κάτι δοκάρια 2 μέτρων αντί για κλομπ.

Επιχείρησαν να μου ανοίξουν το κεφάλι, τους απέφυγα και αμέσως κάνοντας μεταβολή άρχισα να τρέχω με ζικ-ζακ, γιατί ο ένας από τους δύο αστυνομικούς πήγε να τραβήξει το περίστροφό του.

Ηταν ο μόνος τρόπος που μπορούσα να χρησιμοποιήσω εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή για να γλιτώσω όσες φωτογραφίες είχα τραβήξει. Παραμένει αναπάντητο το μεγάλο ερωτηματικό του εαυτού μου… που δεν είναι άλλο από το «αν πρόλαβαν να φύγουν αυτοί οι φοιτητές που ήταν μεταξύ της σιδερένιας πόρτας του πολυτεχνείου και της Μερσεντές» που είχαν τοποθετήσει οι ίδιοι οι φοιτητές για να εμποδίσουν την είσοδο ανεπιθύμητων σε πιθανή έφοδο.

Στην κατάληψη της Νομικής

Εδώ βλέπουμε τη δεύτερη κατάληψη της Νομικής του Μαρτίου 1973, με συνθήματα «ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ», «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ». Αυτά και πολλά άλλα τέτοια πανό είχαν αναρτήσει και στις δύο καταλήψεις οι φοιτητές της Νομικής στην ταράτσα της σχολής, στη γωνία Σίνα και Ακαδημίας, μπροστά στις αφετηρίες πολλών λεωφορείων των ανατολικών προαστίων και είχαν τη συμπαράσταση χιλιάδων Αθηναίων κατά τη διάρκεια της ημέρας με χειροκροτήματα και ζητωκραυγές και οι δύο κατέληξαν με έφοδο της αστυνομίας τα ξημερώματα και μόνο τότε έκανε τις επιχειρήσεις της η αστυνομία, όταν δεν υπήρχε κόσμος και κυρίως ΜΜΕ και αφού πρωτίστως χρησιμοποιούσε βία και υπερβάλλοντα ζήλο.

Ακολούθησαν εκατοντάδες συλλήψεις φοιτητών οι οποίοι με σύντομες διαδικασίες παραπέμφθηκαν σε δίκες στα στρατοδικεία των Αθηνών. Οι φοιτητές της Νομικής ήταν από τους πρώτους που συμπαραστάθηκαν και συμμετείχαν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου..

Τα απομεινάρια της εισβολής

Το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973… Τα κολονάκια της εισόδου με τα συνθήματα των φοιτητών εναντίον της χούντας και η σιδερένια πόρτα του Πολυτεχνείου σε πρώτο πλάνο βρίσκονται γκρεμισμένα μετά την εισβολή του τανκ λίγες ώρες πριν.

Αυτή η φωτογραφία μαζί με μερικές άλλες τις οποίες είχα στείλει και είχαν δημοσιευθεί σε πολλές εφημερίδες σε όλον τον κόσμο μέσω του ειδησεογραφικού πρακτορείου Associated Press που εργαζόμουν και το μικρό video που είχε τραβήξει ο ολλανδός συνάδελφος Albert Coeran έκαναν τον υπουργό των Εσωτερικών της χούντας Στυλιανό Παττακό να ανακαλέσει όσα είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους ότι δεν συνέβη απολύτως τίποτε στο Πολυτεχνείο τη βραδιά της 16ης προς 17ης Νοεμβρίου…

Η ματωμένη σημαία

Η ματωμένη σημαία του Πολυτεχνείου, όπως την αποκαλούν, και η οποία είναι πάντα στην πρώτη σειρά στις πορείες των επετείων του Πολυτεχνείου, τον υπόλοιπο χρόνο είναι στη φωτογραφική έκθεση που υπάρχει εντός του Πολυτεχνείου. Είθισται κάθε χρόνο στην επέτειο του Πολυτεχνείου αυτή η ματωμένη σημαία να είναι στην κορυφή της πορείας προς την αμερικάνικη πρεσβεία.

Τις περισσότερες φορές οι πορείες καταλήγουν σε συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και μέλη αναρχικών νεολαιών, γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο οι παλιοί φωτορεπόρτερ πηγαίναμε ακολουθώντας την ουρά της πορείας γιατί ξέραμε ότι από εκεί θα ξεκινούσε ο «πόλεμος».

Ετσι είχαμε πρώτοι τις φωτογραφίες των επεισοδίων πριν προλάβουν οι νεότεροι συνάδελφοι να έχουν κι αυτοί τα ίδια στιγμιότυπα, εκείνο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι γύρω από τη σημαία σε όλη τη διάρκεια της πορείας υπήρχε σεβασμός και κανένα επεισόδιο και αυτό, αν μη τι άλλο, ήταν καλό και θετικό…