Κάποτε ο ιστορικός χρόνος αποχτά τέτοια πυκνότητα που είναι αδύνατο στον ανθρώπινο νου να εντάξει τα γεγονότα μέσα στα συνηθισμένα σχήματα. Είναι ο χρόνος εκείνος που εννοεί ο ποιητής στην επιγραμματική του διατύπωση: «Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα».

Ο Νοέμβρης του 1973 σφράγισε μέσα σε λίγες μέρες την ιστορική ζωή ενός λαού στην πιο υπεύθυνη και θαρραλέα του έκφραση. Και το πιο σημαντικό στοιχείο εκείνης της ανεπανάληπτης στιγμής είναι πως το φως που φώτισε αρχικά και πυρπόλησε ύστερα την ψυχή του λαού το άναψαν οι νέοι μέσα σ’ ένα σχολείο με το σημαδιακό όνομα: Πολυτεχνείο. Είναι ρομαντισμός να φέρνει κανείς στο νου του πως και το Μεγάλο Σηκωμό του Γένους τον άρχισαν οι νέοι εκείνοι με την άδολη πίστη που ονόμασαν τις τάξεις τους Ιερό Λόχο; Ή πάλι πώς να ξεχάσεις τη διήγηση του ποιητή για τα παιδιά που «λάβανε την απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου», πριν από τριάντα χρόνια στην άλλη κατοχή, την ξενική;

Εκείνα «τα παιδιά με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες» ώριμοι άντρες πέρσι, έβλεπαν τον εαυτό τους σ’ αυτά τα παιδιά που «εβγήκανε καταμπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κάτου απλωμένη την αφοβιά σα σημαία» να φωνάξουν από το μυθικό εκείνο σταθμό τους: «Αυτή τη στιγμή γεννιέται και σημαίνει η ώρα της λευτεριάς».

Από την ίδια εκείνη φωνή ακούστηκε: «Οι φοιτητές έχουν ξεκουμπώσει τα πουκάμισά τους και δείχνουν τα στήθια τους» στα τανκς και φωνάζουν: «Αγάπη, αγάπη!». Και «Όλοι σήμερα αυτή την αυγή περιμένουν να δουν το λαό περήφανα να κυβερνάει». Εννοούσαν την αυγή της 17 του Νοέμβρη· αυτή την αυγή που ήρθε ακριβώς ύστερα από ένα χρόνο οραματίζονταν, γι’ αυτήν αντίκρυζαν γενναία το θάνατο.

Αυτή την αυγή τούς την χρωστούμε· είναι δική τους, καταδική τους. Με ταπεινοφροσύνη και περηφάνεια μαζί σκύβουμε όλοι μας στα ωραία αυτά παιδιά, τ’ αγόρια και τα κορίτσια, προσκυνούμε αυτά που χάθηκαν, τιμούμε όμως το ίδιο και τις χιλιάδες τα άλλα που έχουν τη χαρά ν’ αντικρύζουν πια ελεύθερα τον ήλιο.


Αυτά, μεταξύ πολλών άλλων, έγραφε ο Μανόλης Ανδρόνικος ένα μόλις χρόνο μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, σε άρθρο του που είχε δημοσιευτεί στη στήλη των επιφυλλίδων της εφημερίδας «Το Βήμα», την Πέμπτη 21η Νοεμβρίου 1974.

Ο τίτλος που έφερε το κείμενο του αειμνήστου καθηγητή και διανοουμένου ήταν μία και μόνο λέξη: «Μνήμη».

Κι όντως, η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου είναι —ευθύς εξαρχής ήταν— κατ’ αρχήν ημέρα μνήμης, ημέρα τιμής, για όλα αυτά τα ωραία παιδιά που όρθωσαν τότε το ανάστημά τους, προπάντων όμως γι’ αυτά που χάθηκαν και δεν είχαν τη χαρά να αντικρίσουν ελεύθερα τον ήλιο, καταπώς τα λέει ο Ανδρόνικος.

Κατ’ επέκταση, είναι —πρέπει να είναι— ημέρα περισυλλογής και πολιτικής ωρίμασης, δημοκρατικής εγρήγορσης και εθνικής ανάτασης.

Αλήθεια, ποια σχέση έχουν τα ανωτέρω με τις αθλιότητες που αμαυρώνουν εδώ και δεκαετίες τις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου;

Με ποιον τρόπο υπηρετούν την ιστορική μνήμη και συμβάλλουν στην καλλιέργεια υγιούς εθνικής συνείδησης όλοι όσοι έχουν αναλάβει ετσιθελικά και εργολαβικά, εδώ και πολλά χρόνια, την υπόθεση του εορτασμού του Πολυτεχνείου;

Πότε επιτέλους θα πάψουν να είναι πρωταγωνιστές της σημαντικής αυτής επετείου άνθρωποι ανιστόρητοι και ημιάγριοι, που θεωρούν εαυτούς —Κύριος οίδε γιατί— θεματοφύλακες των ιερών και των οσίων της εξέγερσης του ’73;

Από πού αντλούν οι κλειδοκράτορες αυτοί το δικαίωμα να προπηλακίζουν, να γρονθοκοπούν, να απαγορεύουν την είσοδο και την κατάθεση στεφάνων στο χώρο του Πολυτεχνείου;

Η συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών εξοργίζει και απογοητεύει, για πολλοστή φορά, τους πραγματικούς δημοκράτες από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων, οι οποίοι τιμούν τους πεσόντες και τους αγωνισθέντες του ’73 με ταπεινοφροσύνη και περηφάνια, όπως προσφυώς αναφέρει ο Ανδρόνικος.

Headlines