Σχολείο – Μια «μικρή ιστορία» για τα Μαθηματικά

Τα Μαθηματικά ήταν πάντα ένα «δύσκολο» εκπαιδευτικό κεφάλαιο. Φταίνε οι μαθητές και οι μαθήτριες των σχολείων που τα …φοβούνται; Η φταίνε οι εκπαιδευτικές πολιτικές, οι σύμβουλοι, συγγραφείς, εμπειρογνώμονες και όσοι τελικά τα διδάσκουν;

Και γιατί τα παιδιά φτάνουν να «φορτώνονται» τις παιδικές ασθένειες του ελληνικού κράτους, με τους μαξιμαλισμούς πολιτικών ή επιστημόνων που θέλουν να αφήσουν εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στο όνομα τους, με -συχνά-  αμφίβολη επιτυχία; Αυτό τουλάχιστον όσον αφορά το παρελθόν. Τι σχεδιάζουμε για το μέλλον;

Στην αυγή μιας νέας εποχής και μετά από μια περίοδο εκπαιδευτικής αδράνειας δυο ετών, τα εκπαιδευτικά συστήματα του κόσμου ανασυντάσσονται. Με ομόνοια και προσεκτικό σχεδιασμό, που ωφελεί όλη την κοινωνία γύρω τους, καθώς αυτή θα κερδίσει από τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους.

Στην Ελλάδα αντιθέτως, οι αντιπαραθέσεις ξεκίνησαν. Η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων στα σχολεία σε κάποια μαθήματα (όπως η Φυσική, ή τα Αρχαία του Λυκείου) φέρνει ελπίδα. Σε άλλα όμως, προβληματισμό.

Στην περίπτωση των Μαθηματικών, η οξύτατη αντιπαράθεση που ξέσπασε μεταξύ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕ Π)και της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρίας, πήγε τη συζήτηση σε άλλο επίπεδο. Κι αυτό γιατί στην συζήτηση εμπλέκεται ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Εξετάσεων, «αρχιτέκτονας» των πανελλαδικών επί 30ετία και ανεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Γ. Δάσιος, ο οποίος έχοντας μελετήσει τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαφώνησε ανοικτά πριν από ενάμιση έτος, με τις διαδικασίες επιλογής των επιστημόνων που ηγήθηκαν της εκπόνησης των νέων αναλυτικών προγραμμάτων του ΙΕΠ στα Μαθηματικά.

Κάτι που δεν έγινε γνωστό, ο ίδιος το κράτησε μυστικό, αλλά όσοι γνωρίζουν τα «εσωτερικά» της ακαδημαϊκής κοινότητας της χώρας, το γνώριζαν. Η κατάλληλη περίοδος όμως, για να αναλυθεί το θέμα, είναι αυτή που ακολουθεί την ανακοίνωση των νέων αναλυτικών προγραμμάτων η οποία έγινε επίσημα από το υπουργείο Παιδείας την προηγούμενη εβδομάδα.

Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία κατηγόρησε τις προηγούμενες ημέρες το ΙΕΠ για νέα αναλυτικά προγράμματα αναφέροντας ότι μοιάζουν να είναι εκτός παιδαγωγικού τόπου και χρόνου» και να κινούνται με «γνώμονα την οργάνωση εξεταστικών διαδικασιών».

Η ηγεσία του ΙΕΠ απάντησε λέγοντας ότι πρόκειται για ατεκμηρίωτους, αυθαίρετους και εμπαθείς ισχυρισμούς, ενώ στα νέα αναλυτικά προγράμματα αναπτύσσεται ένα συνεκτικό σύνολο στόχων σε όλες τις βαθμίδες με την ανάπτυξη συλλογισμών και κριτικής σκέψης. Οι μαθηματικοί επανήλθαν ανταπαντώντας ότι «πρέπει να κατανοηθεί πως τα αναλυτικά προγράμματα δεν επινοούνται στο κενό, ούτε αντιγράφονται, αλλά κάθε ευρωπαϊκή χώρα διαμορφώνει θεσμούς, που κύριο έργο έχουν καταρχάς να παρακολουθούν, να καταγράφουν, να εντοπίζουν τις δυσκολίες και δυσχέρειες που συναντά η μαθηματική εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα, ώστε να σχεδιάζουν δράσεις εκπαιδευτικής βελτίωσης».

Όλα αυτά δε, με επίκεντρο μια ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα τεχνολογικά ανώριμη, η οποία αναγκάζεται τώρα να κάνει ένα… άλμα κατανόησης. Και με την  διδασκαλία Μαθηματικών που προτείνεται από το ΙΕΠ να επικεντρώνεται σε θέματα «μοντέρνα» (Πιθανότητες, Στατιστική, δηλαδή Στοχαστικά και Υπολογιστικά μαθηματικά) που απαιτούν όμως, τις απαραίτητες θεμελιώδεις γνώσεις από τους μαθητές και τις μαθήτριες. Και αυτές, παραμένει ένα ερώτημα, αν στη χώρα μας τις έχουμε κατακτήσει.

Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις τα ελληνικά σχολεία συχνά δεν έχουν… δεύτερο υπολογιστή, με τεράστιες αντιθέσεις ανά περιοχή (οικονομικά και εκπαιδευτικά χάσματα σε ακριτικές και νησιωτικές περιοχές που επιπλέον έμειναν δυο χρόνια χωρίς συντονισμένη προετοιμασία λόγω των τεχνικών προβλημάτων της τηλεκπαίδευσης). Για τα παραπάνω, το υπουργείο Παιδείας βέβαια, ανέφερε ότι θα στείλει στα σχολεία διαδραστικούς πίνακες.

Τι προηγήθηκε

Ας  έρθουμε στα Μαθηματικά. Ενάμιση χρόνο νωρίτερα, στις 4 Ιουνίου του 2020, ο επιστήμονας που επέλεξε το ίδιο το ΙΕΠ για την κρίση των συντονιστών του νέου αναλυτικού προγράμματος των Μαθηματικών, κ. Δάσιος παραιτήθηκε από τη θέση του. Όπως ανέφερε σε επιστολή του τότε που δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ «ως μέλος της επιτροπής αξιολόγησης των εποπτών, έλαβα μέρος στις συνεντεύξεις των υποψηφίων εποπτών, που διενεργήθηκαν κατά τις ημερομηνίες: 29, 30 Μαΐου, 1, 2, και 3 Ιουνίου. Αρχικά θέλω να διατυπώσω την πλήρη μου διαφωνία σε ότι αφορά τα κριτήρια της προκήρυξης τα οποία, σε αντίθεση πάντα με την διεθνή πρακτική, ήταν εξαιρετικά περιοριστικά και στοχευμένα σε βαθμό που να αποκλείουν τους καλύτερους των υποψηφίων».

Και συνέχιζε: «Μετά τη λήξη των συνεντεύξεων, η επιτροπή αξιολόγησης συσκέφθηκε για να αποφασίσει τα άτομα, που θα πρότεινε για την κατάληψη των προκηρυχθεισών θέσεων των εποπτών.

Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα των προσωπικών μου προτιμήσεων, άκουσα και σεβάστηκα απόλυτα, για κάθε θέση, την άποψη των υπολοίπων μελών της επιτροπής, που είναι ειδικότεροι από εμένα στα άλλα αντικείμενα.

Φτάνοντας όμως στην αξιολόγηση των εποπτών για τα Μαθηματικά του Λυκείου, τα γεγονότα εξελίχθηκαν δυσμενώς.  Σε αυτή τη θέση έχουμε την τύχη να είναι υποψήφιος ένας από τους καλύτερους μαθηματικούς, που διαθέτει σήμερα η Ελλάδα».

«Όμως, προς μεγάλη μου έκπληξη και απογοήτευση, τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής, που δεν είναι ειδικοί στο μάθημα των Μαθηματικών, μοριοδότησαν θετικά έναν άλλο υποψήφιο, ο οποίος όχι απλά υπολείπεται σημαντικά του πρώτου, αλλά κατά τη συνέντευξη διατύπωσε θέσεις για τα Μαθηματικά, που καταστρατηγούν την ίδια την ουσία των Μαθηματικών» ανέφερε ο κ. Δάσιος.

«Μετά από αυτά θέλω να διατυπώσω την έντονη αντίθεσή μου σε τυχόν εσφαλμένη, κατά τη γνώμη μου, απόφαση.  Είμαι βέβαιος, ότι μια τέτοια απόφαση εκθέτει πολύ άσχημα το Ι.Ε.Π. στη γνώμη της ελληνικής μαθηματικής κοινότητας. Οφείλω επίσης να δηλώσω ότι και εγώ προσωπικά εκτίθεμαι με μια τέτοια απόφαση και ότι δεν είμαι διατεθειμένος να γίνω αποδέκτης μιας γενικευμένης κριτικής και ειρωνικών σχολίων, αλλά ούτε και να βρεθώ στη θέση να απολογούμαι στην επιστημονική κοινότητα για μια αναξιοκρατική επιλογή. Κατά συνέπεια είμαι υποχρεωμένος να διαχωρίσω τη θέση μου. Δεν είναι δυνατόν μετά από 45 χρόνια παρουσίας στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και στην ενεργό συμμετοχή μου στη μαθηματική κοινότητα, να αποτελέσω συνιστώσα μιας τέτοιας αναξιοκρατικής επιλογής» κατέληγε.

Η συζήτηση που συνεχίστηκε την περίοδο εκείνη, έγινε με διάθεση να πέσουν οι τόνοι της αντιπαράθεσης, ο κ. Δάσιος αποφάσισε να μην δημοσιοποιήσει την αντίθεση του, ενώ το ΙΕΠ «υποσχέθηκε» να καλέσει ως σύμβουλους τους καλύτερους των υποψηφίων στην διαδικασία, κάτι που τελικά δεν έγινε στην πράξη (καθώς δεν κλήθηκαν να συμμετάσχουν στις σχετικές συνεδριάσεις).

Και το θέμα έμεινε εκεί. Στο ερώτημα που τέθηκε τότε προς την ηγεσία του ΙΕΠ για την επιλογή των επιστημόνων του, η απάντηση ήταν ένα από τα κριτήρια του ήταν πως έχουν εμπειρία στην συγγραφή αναλυτικών προγραμμάτων.  Όμως τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται μια σημαντική αύξηση εκπαιδευτικών που έχουν ολοκληρώσει μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα συναφή ή έχουν κάνει συγκεκριμένες σπουδές στην σύνταξη αναλυτικών προγραμμάτων. Και, θεωρητικά σχολιάζοντας, ποιος θα εμπόδιζε τελικά έναν εκπαιδευτικό που έχει ήδη γράψει προγράμματα σπουδών να κάνει μια απλή «επικαιροποίηση» τους χωρίς να μελετήσει ή να «αναγκαστεί» να εισάγει καινοτομίες;

Η επίσημη ανακοίνωση

Την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκαν τα νέα προγράμματα σπουδών και η «σπίθα» άναψε ξανά. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι μαθηματικοί επέμειναν γιατί δεν επελέγη από το ΙΕΠ ο επιστήμονας που είχε υποβάλει την υποψηφιότητα του και ο οποίος συμμετέχει στην διοίκηση της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρίας. Θα μπορούσε όμως να πει κάποιος και για το ΙΕΠ ότι τα κριτήρια που επέλεξε, δεν οδήγησαν στην ανάδειξη του επιστήμονα με το καλύτερο βιογραφικό, όπως θα περίμενε κανείς. Γιατί το κριτήριο του «έχουν ξαναγράψει αναλυτικά προγράμματα» μοιάζει λίγο με την …αρχαιότητα στην προαγωγή στελεχών, έναντι της επιστημονικής αξίας και της φρέσκιας ματιάς.

Ωστόσο, για μια ακόμη φορά, φαίνεται ότι η «δοκιμή» θα δώσει τα αποτελέσματα της. Κάτι που δεν θα πείραζε, αν δεν αναφερόμαστε σε παιδιά. Αποτελεί ακόμη θρύλο το περίφημο βιβλίο της Στ Δημοτικού που γράφτηκε (και πληρώθηκε) πριν από περίπου μια δεκαετία και το οποίο δεν καταλάβαιναν ούτε οι εκπαιδευτικοί μέσα στις τάξεις…

Στο σήμερα και για να αναφέρουμε και συγκεκριμένα παραδείγματα, βλέπουμε στα νέα προγράμματα να εισάγονται στην ύλη των πανελλαδικών εξετάσεων της Γ Λυκείου κεφάλαια που δεν διδάσκονται σε καμία χώρα της ΕΕ για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια της, καθώς μπορεί να δημιουργήσουν στρεβλώσεις και εξαιρετικά δύσκολα θέματα (π.χ. οι Γεωμετρικοί Τόποι και Κατασκευές) και αφαιρούνται από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης μας κεφάλαια που διδάσκονται στις περισσότερες χώρες του κόσμου (π.χ. Μιγαδικοί αριθμοί).

Αντί επιλόγου λοιπόν (με τη σκέψη στις έρευνες εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ): «Δεν υπάρχει κακός μαθητής, υπάρχουν μόνο κακοί εκπαιδευτικοί ή λάθος πολιτικές επιλογές» …