Τρεις πρώην φαν του Ερντογάν ξεσπούν – «Ούτε να ακούμε για τον αυτόν»

Η Εσρά, η Σούλε και η Χαϊρίγιε ήταν κάποτε μεγάλες φαν του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι τρεις 40χρονες φίλες ψήφισαν πολλές φορές αυτόν τον ισλαμοσυντηρητικό εθνικιστή που διετέλεσε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, πριν εκλεγεί πρωθυπουργός, κατόπιν πρόεδρος, και τροποποιήσει στη συνέχεια το Σύνταγμα ώστε να περάσει η Τουρκία από το κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα προεδρικό καθεστώς που του εξασφάλισε ρόλο απολυταρχικού αρχηγού κράτους. Η Εσρά και η Σούλε φορούν μαντίλα, η Χαϊρίγιε όχι. Η Εσρά είναι παντρεμένη χωρίς παιδιά, η Σούλε και η Χαϊρίγιε διαζευγμένες. Καμιά τους δεν θέλει πια να ακούει για τον Ερντογάν και το κόμμα του, το AKP.

Η ειδική απεσταλμένη της «Le Monde», Μαριόν βαν Ρεντεργκέμ, τις συνάντησε σε ένα καφέ του Κέτσιορεν, ενός συντηρητικού και όχι ιδιαίτερα εύπορου δήμου βόρεια της Αγκυρας. Η Χαϊρίγιε τής είπε πως έχει τρεις κόρες φοιτήτριες, πως η ίδια εργάζεται σε μία επιχείρηση, και πως ο πληθωρισμός είναι τόσο υψηλός που ο κατώτατος μηνιαίος μισθός που λαμβάνει (2.825 τουρκικές λίρες, περίπου 262 ευρώ) την τοποθετούν ουσιαστικά κάτω από το όριο της φτώχειας. «Η ζωή είναι δύσκολη», σχολίασε η Χαϊρίγιε. «Παλαιότερα», προσυπέγραψε η Εσρά, «δεν βρίσκαμε προϊόντα στα καταστήματα. Τώρα που είναι όλα εκεί, δεν έχουμε τα μέσα να τα αγοράσουμε. Αν από τύχη βρεις δουλειά, ο μισθός δεν αρκεί. Ο σύζυγός μου ψάχνει στα σκουπίδια και πουλάει ό,τι μπορεί στην ανακύκλωση». «Οι κυβερνώντες δεν σκέφτονται παρά μόνο τις τσέπες τους!», επαυξάνει η Σούλε. «Ψήφισα το AKP, εργάστηκα για αυτό! Αλλά για μένα, έχει τελειώσει».

Και οι τρεις νιώθουν πως τις ξεγέλασαν. «Η αντιπολίτευση μας είχε αποκλείσει, και το AKP μας χρησιμοποίησε», συνοψίζει οργισμένη η Εσρά. «Ψήφισα τον Ερντογάν γιατί όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο, το 1999, ήταν απαγορευμένο να φοράς μαντίλα και αναγκάστηκα να σπουδάσω διά αλληλογραφίας. Τώρα, συνειδητοποιώ πως απλά μας χρησιμοποίησε, τις μαντιλοφορούσες, για εκλογικούς λόγους. Πήρε την ψήφο μας και δεν έκανε τίποτα για μας». Οι τρεις φίλες το έχουν αποφασίσει: δεν θα ψηφίσουν ξανά «κανέναν» γιατί «μας κοροϊδεύουν».

Οι έφηβοι

Στο διπλανό τραπέζι, στο ίδιο καφέ, τέσσερις έφηβοι παίζουν ένα είδος Scrabble και πιστεύουν το ίδιο. Στις επόμενες κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές, που προβλέπονται για το 2023, θα ψηφίσουν για πρώτη φορά, δεν ξέρουν όμως ποιον. Σύμφωνα με το ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Gezici, στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, τον Ιούνιο του 2018, τα τρία τέταρτα των νέων που ψήφιζαν για πρώτη φορά δεν προτίμησαν τον Ερντογάν. Ούτε οι γονείς τους. «Οι γονείς μου ψήφιζαν AKP και άλλαξαν γνώμη», λένε εν χορώ ο Σερχάτ, γιος οδηγού φορτηγού και εργάτριας σε κλωστοϋφαντουργία, και η Σούντε, κόρη συνταξιούχου και νοικοκυράς. «Οι πολιτικοί αυτής της χώρας δεν κατάλαβαν πως έχουμε αλλάξει».

Μια ατμόσφαιρα τέλους εποχής: αυτό αισθάνθηκε στην Τουρκία η γαλλίδα δημοσιογράφος, περιοδεύοντας στην Αγκυρα, την Κωνσταντινούπολη και το Ντιγιάρμπακιρ, για χάρη του ειδικού αφιερώματος που κυκλοφόρησε η «Le Monde», με γενικό τίτλο «Πού πηγαίνει η Τουρκία;». Επειτα από 18 χρόνια στην εξουσία, ο Ερντογάν συναντά δυσπιστία, απογοήτευση και κόπωση. Ο πιο τρομερός του αντίπαλος ονομάζεται, στην παρούσα χρονική στιγμή, οικονομία. Η κατάρρευσή της είναι ικανή να βάλει τέλος σε ένα πολιτικό σύστημα που πνέει τα λοίσθια. Από 12.489 δολάρια το 2013, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έπεσε στα 8.610 δολάρια το 2021. «Καμία από τις κοινωνίες μας δεν θα άντεχε μία τέτοια υποβάθμιση των οικονομικών και κοινωνικών δομών», σημείωσε ένας γάλλος διπλωμάτης στην Αγκυρα. «Η οικονομική κατάσταση στερεί τον Ερντογάν από τις τρεις ομάδες συντηρητικών που τον στήριζαν περισσότερο», επεσήμανε ο Ρεχά Ρουχάβιουγλου, διευθυντής του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων Rawest. «Κατ’ αρχάς τις γυναίκες: πάνε στην αγορά και είναι οι πρώτες που διαπιστώνουν τη μείωση της αγοραστικής δύναμης. Επειτα τους νέους πτυχιούχους, που δεν βρίσκουν δουλειά. Και τέλος τους Κούρδους, στους οποίους ο πρόεδρος είχε τείνει το χέρι πριν ανέβουν ξανά οι εντάσεις».

Ο Ερντογάν παραμένει, θεωρητικά, στην εξουσία έως το 2023. Αν χάσει, θα αποδεχθεί την ήττα του; Θα διαπραγματευτεί την εξορία του; Θα γαντζωθεί από την εξουσία; Θα καταφέρουν να συνεννοηθούν τα βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης; Θα είναι ο επόμενος ηγέτης πιο δημοκράτης από τον προκάτοχό του; Η ατμόσφαιρα στην Τουρκία θυμίζει τέλος εποχής αλλά κανείς δεν τολμά ακόμα να γράψει το σενάριο.