Είναι αδίκημα η αλληλεγγύη;

Με αφορμή μια δίκη στη Λέσβο, που ξεκίνησε στις 18 Νοεμβρίου και στην οποία η 25χρονη σύρια πρόσφυγας Sarah Mardini και ο 27χρονος γερμανός υπήκοος Sean Binder αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος για παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες, η Διεθνής Αμνηστία υπενθύμισε το συνολικότερο πρόβλημα της προσπάθειας να ποινικοποιηθεί η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες στα σύνορα της Ευρώπης. Τα στοιχεία που παραθέτει δείχνουν ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων έχουν αντιμετωπίσει ποινικές κατηγορίες επειδή προσέφεραν με έμπρακτο τρόπο την αλληλεγγύη τους σε πρόσφυγες και μετανάστες που προσπαθούσαν να φτάσουν στο ευρωπαϊκό έδαφος.

Οπως υπογραμμίζει η Διεθνής Αμνηστία, το πρόβλημα ξεκινά πρώτα από όλα από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υιοθετήσει έναν πολύ γενικό ορισμό της «υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και διαμονής» σε μια ευρωπαϊκή χώρα που δεν κάνει ουσιαστικά διάκριση ανάμεσα στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευσή τους και σε πρακτικές που εντάσσονται στην ανθρωπιστική δράση και την παροχή αλληλεγγύης. Και όλα αυτά τη στιγμή που όλοι γνωρίζουμε ότι η «παράνομη είσοδος», συχνά συνοδευόμενη από μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή, έχει καταστεί, καιρό τώρα, η αναγκαία συνθήκη για να μπορέσει κάποιος να διεκδικήσει το, υποτίθεται, κατοχυρωμένο (και θεωρούμενο αναπόσπαστο τμήμα του «ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού») δικαίωμα στο άσυλο και την ανθρωπιστική προστασία.

Και τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα εάν δούμε την ίδια τη μετατόπιση της ευρωπαϊκής ρητορικής, τον τρόπο που πλέον οι αφίξεις προσφύγων και μεταναστών δεν αντιμετωπίζονται ως ένα διεθνές ανθρωπιστικό πρόβλημα (προκαλούμενο από πολεμικές συγκρούσεις, την εξαιρετικά άνιση κατανομή του παγκόσμιου πλούτου και πλέον και την κλιματική αλλαγή), αλλά ως μορφή «υβριδικής απειλής» και ζήτημα «ασφάλειας». Μόνο που αυτό ενέχει τον κίνδυνο να παγιώσει και να «κανονικοποιήσει» τη βαναυσότητα στα σύνορα της «Ευρώπης – φρούριο» την ίδια ώρα που – σε μια δικαίωση της ρητορικής της Ακροδεξιάς – η αλληλεγγύη θα αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο ως έγκλημα.