Τι είναι ορθός λόγος;

Είναι πολλοί εκείνοι που σε όλες τις εποχές επιχείρησαν προβλέψεις για το μέλλον. Πολιτικές, κοινωνικές, ακόμη και προβλέψεις για τη συμπεριφορά του ατόμου στην προσωπική του ζωή. Πολλές αστόχησαν με κραυγαλέο τρόπο, έπεσαν πάνω στην πραγματικότητα και σακατεύτηκαν. Κάποιες άλλες επαληθεύτηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.

Εκείνο που μοιάζει να καρκινοβατεί ως πρόβλεψη, και να μην είμαστε σίγουροι πού θα γείρει, είναι μάλλον ο ορθός λόγος. Πριν από τριάντα ή σαράντα χρόνια θα ήμαστε εντελώς σίγουροι πως αν στο μέλλον προκύψει κάποια πανδημία οι άνθρωποι θα πάρουν δίχως δεύτερη σκέψη το εμβόλιο που θα χάριζε – που θα κατακτούσε – η επιστήμη. Επίσης, πως στον δυτικό κόσμο τουλάχιστον δεν θα υπήρχε περίπτωση να εκλεγούν πολιτικοί μόνο και μόνο επειδή βλέπουν εικόνες να δακρύζουν. Οτι η μισαλλοδοξία δεν θα ήταν τόσο ψηλά στην ατζέντα, ότι η δήλωση κάποιου πως είναι ομοφυλόφιλος και θέλει να παντρευτεί με τον σύντροφό του δεν θα ήταν άξιο συζήτησης, τουλάχιστον όχι περισσότερο από το αν του αρέσει ο μουσακάς πιο πολύ από τα μπιφτέκια. Οτι τα παιδιά άλλης θρησκείας που πηγαίνουν σχολείο δεν έχουν λιγότερα δικαιώματα από τα υπόλοιπα.

Για λόγους που δεν χωράνε ούτε ως απλή αναφορά σε ένα μικρό κείμενο, ο ορθός λόγος χαροπαλεύει. Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε και την πολιτική ορθότητα μιας ακραίας, κακοφορμισμένης αντίληψης περί σεξισμού που ενοχοποιεί ακόμη και την απεύθυνση σε μία γυναίκα πως είναι πολύ όμορφη, ο αέρας αρχίζει να είναι ζόρικος.

Ομως ο ορθός λόγος δεν είναι γραμμένος στις πλάκες του Μωυσή και δεν αποτελεί αξιώματα που είναι ακλόνητα σε κάθε εποχή. Ακριβώς όπως κάτι που στην εποχή του ήταν ριζοσπαστικό στις μέρες μας ακούγεται ως ο ορισμός της αντίδρασης. Για παράδειγμα, στην πολιτική και στην ιδεολογία για αρκετούς που γελάνε με όλους τις παραπάνω κατηγορίες ανθρώπων, ο ορθός λόγος είναι πως το σύγχρονο πολιτικοοικονομικό σύστημα είναι μονόδρομος και το μοναδικό βιώσιμο γιατί απλά η Ιστορία έχει αποδείξει πως οτιδήποτε άλλο απέτυχε. Το γεγονός πως έχουν μάλλον δίκιο για το δεύτερο σκέλος δεν δικαιώνει de facto και το πρώτο. Η παρατήρηση ταυτίζεται με το συμπέρασμα με μία ευθεία γραμμή, η οποία γραμμή μοιάζει με ρωγμή στη συνοχή του ορθού λόγου όπως τον ορίζουν.

Μία από τις πλέον σημαντικές αρετές του ορθού λόγου είναι η δυνατότητα αμφισβήτησής του, δηλαδή η ελευθερία αναθεώρησής του. Τίποτα δεν πήγε καλά αν δεν έφερε στο κύτταρό του και την αντίθετη δύναμη.

Ολοι έχουμε τις εμμονές μας, κάποια κολλήματα που τα έχουμε βαφτίσει κατασταλαγμένη γνώση και εμπεδωμένη μέσω εμπειρίας, και δεν είναι λίγες οι φορές που παρουσιαζόμαστε περισσότερο αμετακίνητοι από όσο κατηγορούμε τους άλλους. Θα μου πεις, σε ορισμένα πράγματα τι κουβέντα να κάνεις; Πόσο να αντέξεις με κάποιον που υποστηρίζει πως η Γη είναι επίπεδη ή ότι τα εμβόλια ιστορικά έχουν κάνει κακό στην ανθρωπότητα; Στα ακραία παραδείγματα ο διαχωρισμός είναι εύκολος. Στον ενδιάμεσο χώρο πρέπει να ελευθερώσουμε τον ορθό λόγο από τις προσωπικές μας αγκυλώσεις.