Πανδημία κοροναϊού – Από τον «εθνικισμό των εμβολίων», στον «εθνικισμό της σύριγγας»;

Σχεδόν δύο χρόνια από την αρχή της πανδημίας, η πρόσβαση στα εμβόλια κατά της COVID-19 παραμένει άνιση, εξαιτίας του «εθνικισμού των εμβολίων».

Της αγοράς και δέσμευσης, δηλαδή, μεγάλων ποσοτήτων τους από τα πλούσια κράτη, αφήνοντας έτσι λίγα από τη διαθέσιμη, πατενταρισμένη παραγωγή για τον υπόλοιπο, υπανάπτυκτο κόσμο.

Συνολικά, υπολογίζεται ότι τα τρία τέταρτα όλων των εμβολίων που έχουν μέχρι σήμερα παραχθεί κατέληξαν σε πλούσιες χώρες, οι οποίες τώρα επιταχύνουν -εν μέσω νέου κύματος της πανδημίας- τη χορήγηση τρίτης δόσης.

Πέραν της «ηθικής αποτυχίας» της διεθνούς κοινότητας, που έχει επισημάνει πολλαπλώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), το αδιέξοδο αυτής της πρακτικής καταδεικνύει λίγο πολύ η συνεχής εμφάνιση ανά τον κόσμο επικίνδυνων παραλλαγών του κοροναϊού και το νέο κύμα της πανδημίας -αυτή τη φορά με επίκεντρο την Ευρώπη και με φόντο τους «θύλακες» των κατά συνείδηση  αντιεμβολιαστών.

What does vaccine apartheid look like?🤔

Second helpings for rich countries, while poorer countries are denied even a seat at the table 😡

Everyone should have access to #COVID19 vaccines 😷#EndVaccineApartheid ✊

Support a #PeoplesVaccine 💪 pic.twitter.com/2W1UPFJmtv

— ActionAid (@ActionAid) November 18, 2021

Δώρον άδωρον

Εν μέσω επεκτεινόμενων lockdown για μη ανοσοποιημένους σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η Αυστρία ανοίγει ήδη τον «χορό» όχι μόνο της επαναφοράς της πανεθνικής καραντίνας, αλλά και της υποχρεωτικότητας των εμβολιασμών.

Οι δε ΗΠΑ, που καταγράφουν μείωση κρουσμάτων και θανάτων, προωθούν τώρα ενίσχυση της παραγωγής των εμβολίων κατά της COVID-19.

Στο μεσοδιάστημα, οι διεθνείς δεσμεύσεις για δωρεές σκευασμάτων στο πρόγραμμα COVAX του ΠΟΥ για τον εμβολιασμό του παγκόσμιου πληθυσμού συνεχίζουν να υλοποιούνται με ρυθμούς… χελώνας, παρατείνοντας όλο και περισσότερο το τέλος της πανδημίας.

💉 7.6 billion COVID vaccine doses have been administered

👥 52% of world population with at least 1 dose

🌍 Total doses per 100 people
High-income countries: 144
Upper-middle income: 143
Lower-middle income: 65
Low income: 6

Our data on vaccinations: https://t.co/3imP7PqURn pic.twitter.com/S9sYfDrqc3

— Our World in Data (@OurWorldInData) November 18, 2021

Από τις συνολικά 5,6 δισεκατομμύρια δόσεις που έχουν δεσμευτεί να δωρίσουν στον COVAX οι πλούσιες χώρες -κυρίως οι ΗΠΑ και η Ε.Ε.- μέχρι σήμερα έχουν αποσταλεί μόλις 520 εκατομμύρια, σε 144 υπανάπτυκτες χώρες.

Το αποτέλεσμα;

Σχεδόν όλοι οι επιλέξιμοι για εμβολιασμό κάτοικοι στην Πορτογαλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι πλήρως εμβολιασμένοι, ενώ σε ολόκληρη την Αφρική το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει μετά βίας το 6% (στη δε Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 0,1%)

Κάνοντας δε την κατάσταση ακόμη πιο εφιαλτική, οι δόσεις που διανέμονται δεν συνοδεύονται πάντα από τις σύριγγες που απαιτούνται για τη χρήση τους, καθώς η διαθεσιμότητα των τελευταίων φθίνει, καθιστώντας έτσι τώρα τις δωρεές… δώρον άδωρον.

Περισσότερα εμβόλια, λιγότερες σύριγγες

Ήδη o ΠΟΥ και η UNICEF προειδοποιούν ότι οι προσπάθειες για τον εμβολιασμό τουλάχιστον του 70% του παγκόσμιου πληθυσμού έως τα μέσα του 2022 κινδυνεύουν να αποτύχουν, ελλείψει δισεκατομμυρίων κατάλληλων συριγγών για τη χορήγηση των δόσεων.

Ειδικοί υπολογίζουν το έλλειμμα σε 2-4 δύο δισεκατομμύρια σύριγγες έως το τέλος του επόμενου έτους.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσουν οι αφρικανικές χώρες, όπου η εμβολιαστική εκστρατεία αναμένεται να ενισχυθεί στις αρχές του 2022.

«Αυτό θα είναι πραγματικά απογοητευτικό», λέει στους Νew Υork Τimes ο Πρασάντ Γιάνταβ, ανώτερος συνεργάτης του Κέντρου Παγκόσμιας Ανάπτυξης και ειδικός ερευνητής στον τομέα των εφοδιαστικών αλυσίδων υγειονομικής περίθαλψης.

«Ενώ περίμεναν εδώ ένα χρόνο για την παραλαβή μιας λογικής ποσότητας εμβολίων», παρατηρεί, τώρα οι υπανάκτυπες χώρες «δεν θα έχουν τα απαραίτητα εφόδια για να τα χορηγήσουν».

Ηδη, η Κένυα, η Ρουάντα και η Νότια Αφρική ήδη αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην παραλαβή κατάλληλων συριγγών, εντείνοντας έτσι τους φόβους (παράλληλους με αυτούς για τους κατ΄επιλογήν ανεμβολίαστους της Δύσης) για νέες μεταλλάξεις.

Νέος υγειονομικός εθνικισμός;

Καλύπτοντας μέχρι στιγμής τη ζήτηση, η UNICEF είχε εξασφαλίσει σχεδόν 3 δισεκατομμύρια σύριγγες «αυτόματης απενεργοποίησης».

Πρόκειται για έναν τύπο σύριγγας, που κλειδώνει αυτόματα για να αποφευχθεί η επαναχρησιμοποίησή της και χρησιμοποιείται για τη χορήγηση των δόσεων εμβολίων κατά της COVID-19.

Οι αιτίες των σημερινών ελλείψεων στη διαθεσιμότητά της ποικίλουν: από την αυξημένη ζήτηση, έως την παγκόσμια κρίση στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Σε αυτές ωστόσο πλέον προστίθεται και ο παράγοντας που η UNICEF ονομάζει «εθνικισμό της σύριγγας», με την επιβολή περιορισμών τις εξαγωγές.

Στο βήμα αυτό προχώρησε ήδη από τον Οκτώβριο και τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του έτους η Ινδία: από τις μεγαλύτερες κατασκευάστριες -μαζί με την Κίνα- αυτού του ειδικού τύπου συριγγών και βασικός εξαγωγέας τους σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Όπως συνέβη με τα παρασκευαζόμενα στις μονάδες της εμβόλια κατά της COVID-19 και προηγούμενη άνοιξη, οπότε η πολυπληθέστερη δημοκρατία του πλανήτη δοκιμάστηκε σκληρά από την πανδημία, έτσι και τώρα η επίσημη αιτιολογία της κυβέρνησης Μόντι είναι η ανάγκη κάλυψης εσωτερικών ελλείψεων.

Όταν έλαβε προ ημερών την νέα αιφνιδιαστική απόφαση για περιορισμό των εξαγωγών, στα εργοστάσια της ινδικής εταιρείας Hindustan Syringes and Medical Devices -από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές συριγγών στον κόσμο- παράγονταν περισσότερα από 7.600 κομμάτια το λεπτό.

Τώρα, στις αποθήκες της στιβάζεται απόθεμα άνω των 45 εκατομμυρίων συριγγών. Κανονικά, οι περισσότερες προορίζονταν για το COVAX.

Κατά τον Ρατζίβ Νατ, διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας, το έλλειμμα συριγγών στη χώρα του δεν οφείλεται στους ρυθμούς του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος -που έχει ούτως ή άλλως «σκαλώσει» στο 28,1% των πλήρως εμβολιασμένων.

Η βασική αιτία, κατήγγειλε, είναι η αμέλεια της ινδικής κυβέρνησης να κάνει εγκαίρως την απαιτούμενη προπαραγγελία.

Αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις

Σε κάθε περίπτωση, τα συνεχή προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα από την μια, η περιορισμένη πια διαθεσιμότητα σε κατάλληλες σύριγγες για τα εμβόλια κατά του κοροναϊού από την άλλη, έχουν εκτοξεύσει το κόστος μεταφοράς τους στους τελικούς προορισμούς, σε πολλές δε περιπτώσεις 5-10 φορές πάνω.

Το πρόβλημα προοιωνίζεται τόσο οξύ, ώστε ειδικοί να καλούν τώρα σε μια νέα πρωτοβουλία, ανάλογη με αυτή του COVAX, ώστε να υπάρξει ένας καλύτερος συντονισμός και συνεργασία μεταξύ των κρατών, προκειμένου να μην ανακοπεί η εμβολιαστική προσπάθεια στις φτωχότερες χώρες.

Η λύση, ανέφερε η UNICEF (εκ των σημαντικών αγοραστών συριγγών για την COVAX) έγκειται πρωτίστως στις χώρες-μεγάλους παραγωγούς συριγγών και στα πλούσια κράτη.

Ζητούμενο, υπογράμμισε, είναι να μην επαναληφθούν  ελλείψεις υγειονομικού υλικού ανάλογες με εκείνες στην αρχή της πανδημία (τότε σε μάσκες και λοιπό εξοπλισμό ατομικής προστασίας).

Μία ανεπίτρεπτη προοπτική στη σημερινή συγκυρία, καθώς συμπληρώνονται σχεδόν δύο χρόνια πανδημίας και οι ανά τον κόσμο εξάρσεις της υπογραμμίζουν εκ νέου την ανάγκη μιας ουσιαστικής διεθνούς συνεργασίας.

Σε μία ένδειξη, πάντως, ότι τα περιθώρια αισιοδοξίας προς τούτο είναι ρεαλιστικά στενά, η UNICEF εξετάζει ήδη μία εναλλακτική λύση: την επέκταση της χρήσης άλλου τύπου σύριγγας για τα εμβόλια κατά της COVID-19, η οποία έλαβε την έγκριση του ΠΟΥ και επίσης αποτρέπει την επαναχρησιμοποίησή της.