Κοροναϊός – Ο διευθυντής του ΙΙΒΕΑΑ, Δ. Θάνος, στο in.gr – Πρωτοφανές αυτό που έκανε η μετάλλαξη Δέλτα

«Expect the unexpected, όπως έχει πει και ο Άντονι Φάουτσι. Όποιος έχει κάνει προβλέψεις για την πανδημία, έχει πέσει με μαθηματική ακρίβεια έξω».

Με αυτή τη φράση ξεκίνησε η συζήτησή μας με τον επιστημονικό διευθυντή του ελληνικού κέντρου γονιδιωματικής του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), Δημήτρη Θάνο.

Βέβαια μικρή σημασία έχει από πού δανείστηκε τη φράση από τη στιγμή που αυτή τον συνοδεύει σε κάθε του νέα μελέτη και έρευνα.

Ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας και για πολλούς το πρόσωπο-κλειδί πίσω από την ανίχνευση των μεταλλάξεων του κοροναϊού στην Ελλάδα, καθώς εκείνος και η ομάδα του γνωρίζουν πρώτοι στη χώρα μας αν κάποιο επιβεβαιωμένο κρούσμα έχει μολυνθεί από ένα νέο στέλεχος του ιού –και ποιο είναι αυτό- , έχει βρεθεί τα τελευταία δύο χρόνια μπροστά σε πολλές απροσδόκητες καταστάσεις.

• Διαβάστε επίσης: Μετάλλαξη – Υποπαραλλαγή της Δέλτα κερδίζει έδαφος στη Βρετανία – Πόσο επικίνδυνη είναι

Περνώντας ώρες ολόκληρες στον «ναό ανάλυσης των μεταλλάξεων», το ΙΙΒΕΑΑ, ο κ. Θάνος μέσω της ανάλυσης γονιδιωμάτων του κοροναϊού έχει «υποδεχτεί» νέα στελέχη του ιού στη χώρα μας από το εξωτερικό, έχει δει να εξαπλώνονται, να «σαρώνουν» συγκεκριμένες περιοχές, να αφανίζονται από άλλα πιο μολυσματικά στελέχη ή εν τέλει να επικρατούν στην κοινότητα.

Το «ταξίδι» των μεταλλάξεων στην Ελλάδα

Μιλώντας στο in.gr, ο ερευνητής των σύγχρονων βιο-επιστημονών περιγράφει το «ανείπωτο» μέχρι στιγμής ταξίδι των μεταλλάξεων στη χώρα μας και μας εξηγεί γιατί είναι όντως τόσο ύπουλες όσο… ακούγεται.

«Από την αρχή της πανδημίας το ΙΙΒΕΑΑ βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης έναντι της Covid-19 με την ουσιαστική συμμετοχή του στην προετοιμασία και υποβολή της ερευνητικής πρότασης-εμβληματική δράση- για την αντιμετώπιση του ιού SARS-CoV-2 στην οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται η επιδημιολογική μελέτη στην Ελλάδα μέσω εκτεταμένων μοριακών και ανοσολογικών εξετάσεων ανίχνευσης του ιού, αλληλούχισης ιϊκών γονιδιωμάτων και γενετικής ανάλυσης ασθενών.

Ο Ακαδημαϊκός κ. Θάνος επισημαίνει ότι «από την αρχή της πανδημίας, δηλαδή από τον Μάρτιο του 2020, που προετοιμάζαμε το σχέδιο της εμβληματικής δράσης είχαμε αναγνωρίσει έγκαιρα τον σημαντικό ρόλο που θα παίξει η γονιδιωματική ανάλυση του κοροναϊού στην παρακολούθηση και εξέλιξη της πανδημίας.  Εκτός όμως από τις μεταλλάξεις που φέρει ο ιός, είχαμε εξίσου επισημάνει το πόσο σημαντικό είναι να μελετηθεί και o ρόλος του γονιδιώματος των ανθρώπων που μολύνονται με σκοπό την ανάδειξη γενετικών χαρακτηριστικών (βιοδείκτες) που σχετίζονται με τον κίνδυνο ανάπτυξης νόσου και τη βαρύτητά της.  Δηλαδή, την συγκριτική μελέτη της γενετικής ταυτότητας ασθενών που νοσούν βαρειά, ασθενών που νοσούν ελαφριά καθώς και εκείνων που ενώ μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί».

«Σε ότι αφορά στην γονιδιωματική επιτήρηση, στο ΙΙΒΕΑΑ  έχουν πραγματοποιηθεί περίπου 40.000 αναλύσεις γονιδιωμάτων του κοροναϊού από το πρώτο κύμα μέχρι και το τέταρτο κύμα που βιώνουμε σήμερα».

Μέσα από αυτές τις αναλύσεις αναδείχθηκε ουσιαστικά η ταυτότητα των στελεχών του ιού που επικράτησαν και επικρατούν σε κάθε κύμα.

Το «Αθηναϊκό» στέλεχος στο τρίτο κύμα εξαπλώθηκε γρήγορα στην πρωτεύουσα

Στο τρίτο κύμα στην Ελλάδα είχαν επικρατήσει το βρετανικό στέλεχος Άλφα, αλλά και αυτό που ονομάστηκε «Αθηναϊκό», δηλαδή το στέλεχος Β.1.1.318, το οποίο εντοπίσαμε τον Φεβρουάριο του 2021 στο κέντρο της Αθήνας από όπου εξαπλώθηκε με ταχύτατους ρυθμούς στην Αττική εις βάρος της Άλφα, ωστόσο εν τέλει δεν πρόλαβε να επικρατήσει ολοκληρωτικά εξαιτίας της μετάλλαξης Δέλτα που έφτασε στη χώρα μας.

Ο κ. Θάνος στάθηκε ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο έφτασε η μετάλλαξη Δέλτα στη χώρα μας και στο πόσο γρήγορα κατάφερε να εξαπλωθεί και εν τέλει να επικρατήσει ολοκληρωτικά.

Πλέον η μετάλλαξη Δέλτα επικρατεί στο 100%

«Αυτή τη στιγμή το στέλεχος Δέλτα επικρατεί πλήρως στη χώρα μας, δηλαδή εμφανίζεται στο 100% των δειγμάτων του ιού», επισημαίνει ο κ. Θάνος.

Από το 5% στο… 100% σε ένα μήνα

«Σήμερα το στέλεχος Δέλτα επικρατεί πλήρως στη χώρα μας, δηλαδή εμφανίζεται στο 100% των δειγμάτων του ιού στα οποία αναλύουμε το γονιδίωμά του. Μάλιστα αυτό δεν συνέβη τώρα, αλλά αποτελεί πραγματικότητα εδώ και τέσσερις μήνες», επισημαίνει ο κ. Θάνος αναλύοντας το ταξίδι της.

«Η συχνότητα του στελέχους Δέλτα άρχισε να αυξάνεται στις τελευταίες 10 ημέρες του Ιουνίου. Από τα τέλη Ιουνίου έως τα τέλη Ιουλίου είχαμε μία δραματική αύξηση των ποσοστών των στελεχών Δέλτα στη χώρα μας, όπου μέσα σε λίγες ημέρες δηλαδή από τα τέλη Ιουλίου μέχρι τις αρχές Αυγούστου έφτασε στο 100%.

Το ίδιο συνέβη και σε άλλες χώρες και ήταν απόλυτο φυσιολογικό να συμβεί και εδώ. Το στέλεχος Δέλτα ήρθε στη χώρα μας από την Ιταλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Δυτική Ελλάδα και Αττική, αντίστοιχα, ενώ στην Κρήτη μέσω πολλαπλών εισόδων από την υπόλοιπη Ευρώπη» ανέφερε ο Πρόεδρος του ΙΙΒΕΑΑ προσθέτοντας πως το κύριο συγκριτικό πλεονέκτημα του στελέχους Δέλτα σε σχέση με τις υπόλοιπες μεταλλάξεις είναι η πολύ αυξημένη μεταδοτικότητά του.

Ο διακεκριμένος επιστήμονας ανέφερε πως το εντυπωσιακό και το πρωτοφανές με το στέλεχος Δέλτα είναι πως από 5% έφτασε να είναι στο 100% μέσα σε περίπου έναν μήνα εκτοπίζοντας και τα δύο προϋπάρχοντα στελέχη Άλφα και «Αθηναϊκό» που επικρατούσαν έως τα τέλη Ιουνίου.

Οι ανεμβολίαστοι είναι το καλύτερο υπόστρωμα για το στέλεχος Δέλτα

«Η φωτιά ξεκίνησε τέλη Ιουνίου καθώς το ποσοστό του Δέλτα άρχισε να αυξάνεται από εβδομάδα σε εβδομάδα. Η εμφάνιση του Δέλτα συνέπεσε με την συνολική αύξηση των κρουσμάτων και την απαρχή του τέταρτου κύματος το οποίο διαρκεί έως σήμερα.  Μετά από μία μικρή ύφεση και σταθεροποίηση του αριθμού των κρουσμάτων στα μέσα Οκτωβρίου, ακολούθησε νέα δραματική αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων η οποία συμπίπτει με επιστροφή στους κλειστούς χώρους και δυστυχώς με το γεγονός ότι υπάρχει ακόμη ένα μεγάλο ποσοστό ανεμβολίαστων συμπολιτών μας, οι οποίοι αποτελούν το προτιμητέο υπόστρωμα για την διάδοση του στελέχους Δέλτα».

Ο διευθυντής του ΙΙΒΕΑΑ ανέφερε μάλιστα στο in.gr πως η απότομη αύξηση του στελέχους στη χώρα μας τον Ιούλιο είχε χτυπήσει «κόκκινο συναγερμό» στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών και για άλλον ένα ακόμη λόγο.

• Διαβάστε επίσης: Κοροναϊός – Ποια αντισώματα «σκοτώνουν» τον ιό της Ουχάν – Πώς τα αποκτούμε, πόσο αποτελεσματικά είναι έναντι της «Δέλτα»

Τι μας ανησύχησε με την εξάπλωση της Δέλτα

«Ανησυχήσαμε ιδιαίτερα όταν παρατηρήσαμε ότι από τα τέλη Ιουνίου που ξεκίνησε η αύξηση του ποσοστού της μετάλλαξης Δέλτα, να συνοδεύεται και από μία παράλληλη και ανεξήγητη ακόμα αύξηση των κρουσμάτων με την παραλλαγή Βήτα, δηλαδή το νοτιοαφρικάνικο στέλεχος. Ξαφνικά, ενώ ταυτοποιούσαμε 1 ή 2 δείγματα με το νοτιοαφρικάνικο στέλεχος κάθε εβδομάδα κατά μέσον όρο, βρεθήκαμε με 20, 30 ακόμη και 40 κρούσματα Βήτα ανά εβδομάδα τον Ιούλιο, κάτι το οποίο μας ανησύχησε πάρα πολύ διότι το στέλεχος Βήτα εμφανίζει μικρότερη ευαισθησία στην φυσική και εμβολιαστική ανοσία και ότι έχει συσχετισθεί με βαρύτερη νόσο . Η Δέλτα όμως την εκτόπισε γρήγορα», ανέφερε ο κ. Θάνος.

Παρά την πλήρη επικράτηση του στελέχους Δέλτα, ο διευθυντής του ΙΙΒΕΑΑ δεν ξεχνά το απόφθεγμα που μας είπε στην αρχή της συζήτησής μας.

Δεν αποκλείεται να ξεπηδήσει και να επικρατήσει κάποιο άλλο στέλεχος

«Να περιμένουμε το απροσδόκητο. Δεν αποκλείεται βάση των δεδομένων που έχουμε συλλέξει να εξελιχθεί μέσα από την αυξημένη μολυσματικότητα και να δημιουργηθεί κάποιο άλλο στέλεχος το οποίο να προέρχεται από το Δέλτα ή να μην προέρχεται από το Δέλτα και το οποίο θα έχει κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα», ανέφερε ο ίδιος.

Επίσης ο επιστήμονας επιμένει πως ακόμη κι αν το στέλεχος Δέλτα επικράτησε σε χρόνο-ρεκόρ, οι εμβολιασμένοι παραμένουν σε σημαντικό βαθμό προστατευμένοι σε σχέση με τους ανεμβολίαστους.

Τα πλεονεκτήματα των εμβολιασμένων σε σχέση με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη

«Το Δέλτα «χτυπά» τους ανεμβολίαστους, αλλά σαφώς μολύνει και τους εμβολιασμένους με τη διαφορά ότι υπάρχουν δύο πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για την εμβολιασμένη κοινότητα. Το ένα είναι ότι η πιθανότητα να αρρωστήσει βαριά ο εμβολιασμένος είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με τον ανεμβολίαστο και άρα δεν δεσμεύει τις υποδομές υγείας, και το δεύτερο είναι πως αν και μπορεί να μολυνθεί και να μολύνει άλλους, τούτο συμβαίνει για πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα. Μεταδίδει δηλαδή τον ιό με μικρότερη συχνότητα».

Πέραν όμως της ανάλυσης των γονιδιωμάτων του ιού, μία ακόμη μεγάλη και σημαντική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη στο ελληνικό κέντρο γονιδιωματικής του Ιδρύματος Ιατριβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία αναμένεται να δώσει πολλές νέες απαντήσεις στο ερώτημα γιατί κάποιοι που μολύνονται από τον ιό νοσούν βαριά, ενώ κάποιοι άλλοι ελαφρά.

Το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ)

Μία νέα πολλά υποσχόμενη έρευνα

«Αυτό που μελετάμε τώρα είναι ο ελληνικός πληθυσμός. Προσπαθούμε δηλαδή να κάνουμε μία συσχέτιση μεταξύ βαρύτητας της νόσου και ειδικών γενετικών παραλλαγών.  Έχει δημιουργηθεί μία βιοτράπεζα 1.200 βιολογικών δειγμάτων και κλινικών-εργαστηριακών δεδομένων σε συνεργασία με τα νοσοκομείο «Σωτηρία».

Σε αυτήν την σημαντική προσπάθεια πρωτοστατεί ο ερευνητής Α’ του ΙΙΒΕΑΑ κ. Ευάγγελος Ανδρεάκος ο οποίος είναι διακεκριμένος Βιολόγος-Ανοσολόγος. Απώτερος σκοπός είναι να ταυτοποιηθούν γονίδια στον Ελληνικό πληθυσμό που μπορεί να συνδέονται με την νόσο. Στην αρχή θα πραγματοποιήσουμε μία χονδρική μελέτη του γονιδιώματος ασθενών και υγιών μέσω της γονοτύπησης και θα ακολουθήσει αλληλούχιση του γονιδιώματος επιλεγμένων δειγμάτων με στόχο την εξαγωγή ασφαλών και σημαντικών συμπερασμάτων για τους παράγοντες που επηρεάζουν την βαρύτητα της νόσου. Άλλωστε δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως το ΙΙΒΕΑΑ διαθέτει το κατάλληλα εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό και τις ερευνητικές υποδομές μέσω των οποίων ανταποκρίθηκε στην ιδιαίτερα αυξημένη ανάγκη και ζήτηση της Πολιτείας για μεγάλης κλίμακας μοριακές και γονιδιωματικές αναλύσεις από την αρχή της πανδημίας.  Υπενθυμίζεται ότι έως σήμερα στο ΙΙΒΕΑΑ έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 320.000 αναλύσεις δειγμάτων με την μέθοδο PCR σε δείγματα που αποστέλλονται από τον ΕΟΔΥ, την Πολιτική Προστασία και την 1^η Υγειονομική Περιφέρεια», κατέληξε ο κ. Θάνος.