Τα κύματα «άρνησης» και γιατί οι πολίτες είναι δύσπιστοι με το κράτος

Ότι πλάι στους «αρνητές» εμβολίων θα είχαμε και τους «αρνητές» απογραφής ήταν κάτι που ομολογώ ότι δεν το περίμενα.

Όχι γιατί δεν έχουμε αρκετά παραδείγματα όπου για οτιδήποτε αφορά την κοινωνική ζωή κάποιοι έχουν μια «θεωρία συνωμοσίας», αλλά γιατί η απογραφή ήταν πάντα μια διαδικασία που δεν αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία.

Γι’ αυτόν τον λόγο και πιστεύω ότι έχουμε να κάνουμε με ένα συνολικότερο πρόβλημα, που αφορά ένα νέο κύμα δυσπιστίας για το κράτος.

Αυτή η δυσπιστία δεν έχει τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά μιας αντίθεσης στο κράτος ως καταπιεστικό και κατασταλτικό μηχανισμό που συναντά κανείς στην αριστερή ή την αναρχική παράδοση και έχει να κάνει με τον ρόλο του κράτους στις κοινωνικές συγκρούσεις.

Δεν έχει καν τα χαρακτηριστικά ενός «φιλελεύθερου» αντικρατισμού, που θεωρεί ότι το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει πέρα από ένα όριο στις υποθέσεις των πολιτών, στην ιδιωτική ζωή τους ή στην οικονομία.

Θέλω να πω ότι όλοι αυτοί αντιλαμβάνονται ταυτόχρονα ότι υπάρχει ένας πυρήνας λειτουργιών του κράτους που έχει να κάνει – ή τουλάχιστον θα έπρεπε να έχει να κάνει – με το «κοινό καλό»: την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, τη δωρεάν πρόσβαση σε δημόσια αγαθά όπως η παιδεία.

Επιπλέον, έστω και από αντιδιαμετρικές κατευθύνσεις οι δύο αυτές παραδόσεις «αντικρατισμού», υποστήριζαν ότι μπορούσαν είτε τα κοινωνικά κινήματα είτε η αγορά να οργανώσουν ορθολογικά πλευρές της ζωής.

Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα άλλο είδος δυσπιστίας για το κράτος.

Ένα είδος γενικευμένης απονομιμοποίησης που τροφοδοτείται από ανορθολογικές και συνωμοσιολογικές απόψεις, συχνά στα όρια του απόλυτου παράλογου, ιδίως όταν αυτά μπλέκονται και με αντιλήψεις περί «παγκόσμιας συνωμοσίας».

Το γιατί οι άνθρωποι διαχειρίζονται τους φόβους ή τις ανασφάλειές τους με την «ευκολία» της θεωρίας συνωμοσίας, είναι κάτι που έχει συχνά υπογραμμιστεί.

Αντίστοιχα, έχουν γίνει σαφείς οι κίνδυνοι όταν αυτή η συνωμοσιολογική δυσπιστία για το κράτος ή τους εκπροσώπους του οδηγεί στην εμπιστοσύνη σε κάθε λογής επικίνδυνους τσαρλατάνους.

Όμως, η διαπίστωση του προβλήματος δεν αρκεί.

Χρειάζεται να αναρωτηθούμε γιατί το κράτος έχασε την εμπιστοσύνη των πολιτών, έστω εκείνων των πολιτών που μπορεί να παρασύρονται από συνωμοσιολογικές απόψεις.

Να σκεφτούμε γιατί δεν μπόρεσε το κράτος, σε διάφορες φάσεις και όχι μόνο στην πανδημία, να κατοχυρώσει ότι μπορεί να είναι το πεδίο όπου στρατηγικές χαράσσονται με οδηγό τη γνώση και γνώμονα το κοινό συμφέρον.

Να αναλογιστούμε εάν και σε ποιο βαθμό όντως το κράτος και πριν την πανδημία γινόταν αντιληπτό ως κάτι το εξωτερικό και ενίοτε εχθρικό προς την κοινωνία.

Να αποτιμήσουμε τη «χρήση» που έκαναν του κράτους κόμματα και κυβερνήσεις και εάν αυτή συνέβαλε στο πρόβλημα.

Να εξετάσουμε εάν και σε ποιο βαθμό οι κρατικοί λειτουργοί, στους διάφορους τομείς κατάφεραν να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη ή να εμπεδώσουν τη δυσπιστία τους πολίτες.

Και προφανώς να πράξουμε όσα πρέπει για να ξανακερδίσει το κράτος την εμπιστοσύνη των πολιτών.