Λευκορωσία – Τα fake news που φέρνουν τους πρόσφυγες στα ευρωπαϊκά σύνορα

Όταν είσαι απελπισμένος, είσαι πρόθυμος να πιστέψεις τα πάντα. Σε αυτή την αρχή πάτησαν σύμφωνα με τους Times της Νέας Υόρκης διακινητές, απατεώνες, αλλά και… influencers που επεδίωξαν να αυξήσουν τη δημοτικότητά τους στις πλάτες παραπλανημένων προσφύγων, οδηγώντας τους με τη χρήση fake news στα παγωμένα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία.

Δεν υπάρχει Ευρωπαίος που να μην γνωρίζει τι συμβαίνει στη «νεκρή ζώνη» μεταξύ των δύο χωρών – ή «ζούγκλα», όπως την έχουν ονομάσει οι αιτούντες άσυλο που έχουν εγκλωβιστεί στην περιοχή. Το κατά πόσον η παρουσία τους εκεί συνιστά «υβριδική απειλή», όπως υποστηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της Ένωσης ή ανθρωπιστική κρίση, εξαρτάται μάλλον από το ποιον θα ρωτήσεις, όμως λίγο-πολύ όλοι συμφωνούν στο πώς μερικές χιλιάδες άνθρωποι κατέληξαν να παγιδεύονται στο σημείο.

• Διαβάστε επίσης: Μαργαρίτης Σχοινάς – «Είμαι πολύ περήφανος για όσα πετύχαμε στη Λευκορωσία»

Το ρεπορτάζ των Times δεν αμφισβητεί τον ρόλο του αμφισβητούμενου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο στην «ενορχήστρωση» της μετακίνησης προσφύγων και μεταναστών από χώρες της Μέσης Ανατολής μέχρι τα ευρωπαϊκά σύνορα, αλλά προσθέτει άλλη μια παράμετρο που οδηγεί τους απελπισμένους στις κλειστές πόρτες της Ευρώπης: τα fake news που, όπως αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα, δεν φαίνεται να έρχονται ως αποτέλεσμα συντονισμένων προσπαθειών της Λεκορωσίας.

Η παραπληροφόρηση έφερε στα πολωνικά σύνορα και τον 35χρονο Μοχάμεντ Φαράζ, έναν Κούρδο του Ιράκ. Βλέποντας την κατάσταση εκεί, αποφάσισε να επιστρέψει στο Μινσκ και στην άνεση κάποιου ξενοδοχείου. Όμως μια ανάρτηση στο Facebook παρότρυνε τον ίδιο και όλους τους υπόλοιπους πρόσφυγες να τρέξουν προς ένα συγκεκριμένο σημείο των συνόρων, 190 μίλια μακριά από το Μινσκ, με την υπόσχεση ότι τα σύνορα θα άνοιγαν στις αρχές Νοεμβρίου.

Φυσικά, τα πολωνικά σύνορα παρέμειναν ερμητικά κλειστά. Και ο Φαράζ, όπως αναφέρει στους Times, έζησε μια κατάσταση «βγαλμένη από ταινία τρόμου».

Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, δεν έχουν όλοι όσοι αναρτούν fake news στόχο την απόκτηση χρημάτων. Εκτός από τους τσαρλατάνους, υπάρχουν κι εκείνοι που προσπαθούν απλώς να κερδίσουν προσοχή ως «influencers». Και δεν λείπουν κι εκείνοι που έχουν ειλικρινή πρόθεση να βοηθήσουν, όμως καταλήγουν να επιδεινώνουν σημαντικά την κατάσταση.

Από τον Ιούλιο, η αραβόφωνη και κουρδόφωνη δραστηριότητα στο Facebook για τη μετανάστευση στην ΕΕ μέσω Λευκορωσίας έχει «απογειωθεί», αναφέρει η Μόνικα Ρίχτερ, επικεφαλής έρευνας και ανάλυσης για την εταιρεία πληροφοριών Semantic Visions, που έχει καταγράψει τη δραστηριότητα στα κοινωνικά δίκτυα σε σχέση με την κρίση.

«Το Facebook ενέτεινε αυτή την ανθρωπιστική κρίση και τώρα έχεις όλους αυτούς τους ανθρώπους που παραπλανήθηκαν και έφτασαν εδώ και τους εξαπάτησαν».

Ερευνητές αναφέρουν ότι οι διακινητές μοιράζονταν δημόσια τα κινητά τους τηλέφωνα και διαφήμιζαν τις υπηρεσίες τους στο Facebook. Μεταξύ άλλων, αναρτούσαν και βίντεο από μαρτυρίες ανθρώπων που δήλωναν ότι είχαν καταφέρει να φτάσουν στη Γερμανία περνώντας από τη Λευκορωσία και την Πολωνία.

Σε μια ανάρτηση, ένας διακινητής διαφήμιζε «καθημερινές διαδρομές από το Μινσκ στη Γερμανία με μόλις 20 χιλιόμετρα περπατήματος». Το ταξίδι, προειδοποιούσε σε άλλη ανάρτηση, «δεν είναι κατάλληλο για παιδιά εξαιτίας του κρύου».

Άλλος διακινητής, που χρησιμοποιούσε το όνομα «Βίζα Βίζα», διαφήμιζε ταξίδια προς τη Γερμανία από τη Λευκορωσία μέσω Πολωνίας. Ανέφερε ότι το ταξίδι διαρκεί οκτώ έως 15 ώρες, όμως προειδοποιούσε: «Μην με πάρετε τηλέφωνο αν φοβάστε».

Μέχρι και σήμερα, οι πρόσφυγες εξακολουθούν να πείθονται από τέτοιου είδους διαφημίσεις, παρά το γεγονός ότι έχουν καταλήξει στο μηδέν ξανά και ξανά.

Ο Ρεκάρ Χαμίντ, πρώην καθηγητής μαθηματικών από το Ιρακινό Κουρδιστάν, ήδη έχει καταβάλει $10.000 σε ταξιδιωτικό πρακτορείο του Ιράκ, προκειμένου ο ίδιος, η σύζυγός του και το παιδί τους να φτάσουν στην Ευρώπη. Τελικά κατέληξε κλειδωμένος σε μια αποθήκη. Τώρα γνωρίζει ότι ο άνθρωπος που τους ζητά $7.000 για να τους μεταφέρει στη Γερμανία είναι απατεώνας. «Μας λένε διαρκώς ότι τα σύνορα ανοίγουν, αλλά κοίτα που είμαστε τώρα», λέει στους Times.

Ο Μουσά Χαμά, άλλος ένας Κούρδος του Ιράκ που βρίσκεται στην ίδια αποθήκη, λέει στους Times ότι όσες προσπάθειες και να γίνουν για την πάταξη της παραπληροφόρησης, οι άνθρωποι που προσπαθούν να πιαστούν από την παραμικρή αχτίδα ελπίδας δεν πρόκειται να σταματήσουν να πιστεύουν αυτά που διαβάζουν στο Facebook. «Οι άνθρωποι είναι απελπισμένοι, οπότε πιστεύουν τα πάντα», λέει.

Από τον Ιούλιο, η Semantics Vision έχει εντοπίσει δεκάδες ομάδες στο Facebook που μοιράζονται πληροφορίες για προσφυγικά μονοπάτια και τα οποία χρησιμοποιούν οι διακινητές για να διαφημίσουν τις υπηρεσίες τους. Πολλά από αυτά έχουν συγκεντρώσει δεκάδες χιλιάδες μέλη μέσα σε λίγους μήνες.

«Τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν τον βαθμό στον οποίο πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και ιδίως το Facebook χρησιμοποιούνται ως de facto αγορά για τη διακίνηση ανθρώπων εντός της ΕΕ», καταλήγει η Semantics Vision σε πρόσφατη έκθεση που έχει φτάσει στα χέρια αξιωματούχων της Ένωσης.

Το Facebook από την πλευρά του υποστηρίζει ότι εμποδίζει την ανάρτηση περιεχομένου που προωθεί ή διευκολύνει τη διακίνηση ανθρώπων και έχει δημιουργήσει ομάδες για τον έλεγχο και τον εντοπισμό υλικού που σχετίζεται με την κρίση. Προσθέτει ότι η εταιρεία εργάζεται με υπηρεσίες ασφαλείας και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς για να αντιμετωπίσει την πλημμύρα ψευδών ειδήσεων που σχετίζονται με τη μετανάστευση.

Όμως τα γεγονότα της Λευκορωσίας δείχνουν ότι παρά το γεγονός ότι αντίστοιχες παραβιάσεις στην πολιτική του Facebook συνέβαιναν κατά κόρον και το 2015, η εταιρεία δεν έχει καταφέρει ακόμη να κρατήσει το απαγορευμένο υλικό μακριά από την πλατφόρμα της, ιδίως όταν δεν είναι γραμμένο στα αγγλικά.

«Το Facebook δεν αντιμετωπίζει με σοβαρότητα τις ευθύνες του και, ως άμεση συνέπεια αυτού του γεγονότος, βλέπουμε απελπισμένους ανθρώπους στο κρύο, στη λάσπη, στο δάσος της Λευκορωσίας, σε μια απελπιστική κατάσταση, απλώς και μόνο επειδή πίστεψαν στην παραπληροφόρηση που τους δόθηκε μέσα από το Facebook», αναφέρει ο Γιόρεν Λένερς, ολλανδός ευρωβουλευτής.

Δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσον το Facebook έχει λάβει οποιοδήποτε μέτρο για την αντιμετώπιση αυτού του είδους των παραπλανητικών αναρτήσεων.