Το εργατικό κίνημα στη Ρωσία του Πούτιν

Πριν από λίγες εβδομάδες έγινε στο Κέντρο Επιστημόνων Woodrow Wilson της Ουάσιγκτον, και στο πλαίσιο του Ινστιτούτου Kennan για τον Πρώην Σοβιετικό Χώρο, η παρουσίαση ενός καινούργιου σημαντικού βιβλίου. Το «Putin’s Labor Dilemma» του Stephen Crowley διερευνά τον φόβο των εργατικών αντιδράσεων που έχει πολύ συχνά εμποδίσει την υιοθέτηση πολλών σημαντικών αποφάσεων που θα οδηγούσαν σε κρίσιμες και απαραίτητες οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία. Ο πρόεδρος Πούτιν έχει συχνά ισχυριστεί πως το εργατικό κίνημα στη συντριπτική του πλειοψηφία τον υποστηρίζει και πως ιδιαίτερα στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα της χώρας κυριαρχεί σε δημοφιλία ανάμεσα στους εργαζομένους. Οσο όμως η οικονομική ανάπτυξη χάνει την ορμή της και οι παραδοσιακές δομές της παραγωγικής διαδικασίας δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εποχής, είναι φανερό πως η οικονομία χρειάζεται σημαντικές πρωτοβουλίες αναδιάρθρωσης για να ξεφύγει απο το τέλμα των σημερινών αδιεξόδων. Κάτι τέτοιο όμως θα προκαλέσει αναμφισβήτητα αντιδράσεις και διαμαρτυρίες σπό κρίσιμα για την κυβέρνηση λαϊκά στρώματα.

Ο Crowley όμως επιμένει πως αν η κυβέρνηση δεν προχωρήσει σε ριζοσπαστικές αλλαγές στις σοβιετικής εποχής βιομηχανικές υποδομές και στις μεθόδους εργασίας και παραγωγής, δεν θα μπορέσει να αποφύγει την οικονομική στασιμότητα και την κοινωνική παρακμή. Και είναι παραπάνω από σίγουρο πως μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει επίσης διαμαρτυρίες, αντιδράσεις και κινητοποιήσεις. Αυτονόητα, όμως, για τη ρωσική κυβέρνηση η αδράνεια δεν αποτελεί διέξοδο. Διότι κι αυτή τελικά θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα και σοβαρές λαϊκές αντιδράσεις. Συμπερασματικά, υποστηρίζει ο Crowley, η οικονομία βρίσκεται αιχμαλωτισμένη ανάμεσα σε μια αντιπαραγωγική σταθερότητα και σε μια αδιέξοδη στασιμότητα.

Η μελέτη επικεντρώνεται στην πορεία ενός ρωσικού εργατικού δυναμικού που γενικά έχει μέχρι σήμερα αποφύγει το δυσάρεστο φαινόμενο της μαζικής ανεργίας, τον περίεργο κι ανορθόδοξο ρόλο των ρωσικών «μονοδιάστατων πόλεων» (ολόκληρων δηλαδή πόλεων που αναπτύσσονται γύρω και εξαρτώνται απί μία και μόνο επιχειρηματική μονάδα), τις συγκρούσεις που φυσιολογικά θα είχαν προκύψει από τη σμίκρυνση του βιομηχανικού κέντρου της χώρας στην πόλη Τολιάτι πλάι στον Βόλγα (που ο συγγραφέας αποκαλεί το «Ντιτρόιτ της Ρωσίας») και την πολιτικοποίηση του πανίσχυρου κινήματος των οδηγών των μεγάλων φορτηγών αυτοκιήτων.

Το εργατικό κίνημα σήμερα στη Ρωσία δεν δείχνει να παρουσιάζει κάποια πραγματική απειλή για την κυβέρνηση του προέδρου Πούτιν και για τον ίδιο προσωπικά. Οι όποιες όμως διαμαρτυρίες εκφράζονται δείχνουν πως υπάρχουν θεμελιακά προβλήματα που δύσκολα θα επιλυθούν δίχως κάποιες θαρραλέες κινήσεις μεταβολής των υπαρχόντων πρακτικών και συνηθειών. Το βιβλίο του Crowley δείχνει καθαρά πως η ρωσική οικονομία είτε θα πρέπει να αναζητήσει νέες πηγές στήριξης της οικονομικής της ανάπτυξης είτε θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα αποτελμάτωσης και στασιμότητας. Και στις δύο όμως περιπτώσεις, απαραίτητες δηλαδή οικονομικές μεταρρυθμίσεις ή οικονομική στασιμότητα, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός για την πρόκληση κοινωνικών αναταραχών.