Κατάθλιψη – Οι ασθενείς περνούν το 20% της ζωής τους μελαγχολικά

Τρίτη αιτία αναπηρίας και πρόωρου θανάτου αποτελούν διεθνώς οι νευρολογικές παθήσεις, με 3 στους 5 ανθρώπους στην Ευρώπη να πάσχουν από κάποιο νευρολογικό νόσημα, δηλαδή περίπου 307 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ κάθε χρόνο καταγράφονται 74,5 εκατ. νέες διαγνώσεις.

Η πιο κοινή ψυχική διαταραχή, που αποτελεί ταυτόχρονα και κύρια αιτία αναπηρίας, είναι η κατάθλιψη, η οποία εκτιμάται πως πλήττει το 5% των ενηλίκων περίπου.

Κάθε χρόνο εξαιτίας της πάνω από 700.000 άνθρωποι αυτοκτονούν, αριθμός που σημαίνει ότι κάθε 30 δευτερόλεπτα αυτοκτονεί ένας άνθρωπος, εξαιτίας της κατάθλιψης.

Ταυτόχρονα όμως, ως το 2025, η κατάθλιψη θα αποτελεί τη δεύτερη αιτία ανικανότητας παγκοσμίως, μετά τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες. Συνολικά, από τις 10 ασθένειες που προκαλούν αναπηρία, οι πέντε αφορούν ψυχικές παθήσεις.

Η χώρα μας διατηρεί μια από τις πιο δυσάρεστες πρωτιές, καθώς συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 χωρών με τα μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης, καθώς στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας την κατατάσσουν στην 4^η θέση διεθνώς με συχνότητα 5,7% στον γενικό πληθυσμό, μετά την Ουκρανία με 6,3%, τις ΗΠΑ, την Εσθονία και την Αυστραλία με 5,9% και την Βραζιλία με 5,8%.

Μάλιστα στη διάρκεια των ετών της οικονομικής κρίσης, τα ποσοστά τετραπλασιάστηκαν, από 3,3% το 2008 σε 12,3% το 2013. Την ίδια περίοδο, η ιδέα για αυτοκτονία ξεκίνησε με 2,4% το 2008, διπλασιάστηκε το 2009 στο 5,2%, ανέβηκε στο 6,7% το 2011 για να επιστρέψει στο 2,6% το 2013.

Τα στοιχεία αυτά ανακοινώθηκαν στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για την κατάθλιψη, από τον καθηγητή Ψυχιατρικής του ΕΚΠΑ Ιωάννη Χατζημανώλη, τον Μάνο Κουταλά ιατρικό διευθυντή της Janssen Ελλάς και την Θωμαΐδα Κωνσταντοπούλου διευθύντρια Market Access της ίδιας φαρμακευτικής.

Η κατάθλιψη αφορά όλες τις ηλικίες, όμως είναι συχνότερη μεταξύ 55-74 ετών και προτιμά περισσότερο τις γυναίκες σε ποσοστό 5,1% έναντι 3,6% των ανδρών. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη νόσο, που επηρεάζει τόσο τη διάθεση, όσο και τις γνωστικές λειτουργίες, την κινητικότητα και τις λειτουργίες στις διάφορες ώρες της ημέρας.

Το κάθε επεισόδιο κατάθλιψης μπορεί να διαρκέσει από 6 μήνες, με το 20% περίπου να διαρκεί ακόμη και πάνω από δύο χρόνια. Πρόκειται επίσης για νόσο που υποτροπιάζει στο 60-70% των ασθενών. Συγκεκριμένα, ο κίνδυνος νέου επεισοδίου μετά την πάροδο του πρώτου είναι 50% και αυξάνεται στο 70% μετά το δεύτερο επεισόδιο για να φτάσει στο 90% μετά το τρίτο επεισόδιο. Συνολικά, εκτιμάται ότι οι πάσχοντες περνούν μέχρι και το 20% της ζωής τους με καταθλιπτική διάθεση.

Τα συμπτώματα είναι θλίψη, ενοχή, ανηδονία, ενώ έχει και σωματικά συμπτώματα, όπως δερματικές παθήσεις, διαταραχές στον ύπνο ή την περίοδο, ζάλη, πονοκέφαλο, μυοσκελετικούς πόνους, πόνο στην κοιλιά, κόπωση, μειωμένη επιθυμία για σεξ κλπ. Η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου κατά 2-4 φορές, διπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, αυξάνει 60% τον κίνδυνο διαβήτη και 30% καρκίνου. Στο 66% των ασθενών προκαλεί σοβαρή αναπηρία και μόνο το 50% θεραπεύεται.

Όμως μόνο οι μισοί ασθενείς ακολουθούν θεραπεία, είτε λόγω αναποτελεσματικής περίθαλψης ή έλλειψης πόρων, είτε λόγω κοινωνικού στίγματος, που τους σταματά από την αναζήτηση βοήθειας. Συγκεκριμένα, το 53% δεν θα το έλεγε σε κανέναν αν είχε κατάθλιψη, το 61% θεωρεί τις ψυχικές νόσους ως ένδειξη αδυναμίας, το 79% έχει υποστεί διακρίσεις, το 71% κρύβει το πρόβλημα στο χώρο εργασίας, το 48% των εργαζομένων περιμένει μήνες πριν ζητήσει επαγγελματική βοήθεια.

Οικονομικές επιπτώσεις

Για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους, οι ψυχικές παθήσεις χρειάζονται το 10% των δαπανών υγείας. Όμως συστηματικά χρηματοδοτούνται διεθνώς με το 6,3% των συνολικών δαπανών υγείας, ενώ στη χώρα μας το ποσοστό περιορίζεται ακόμη περισσότερο στο 3,4%.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, οι ψυχικές παθήσεις κόστισαν το 4,1% του ΑΕΠ στην Ευρώπη το 2015, φτάνοντας τα 600 δις. ευρώ. Από αυτά, το άμεσο κόστος της περίθαλψης ήταν 190 δις, επιπλέον 179 δις. ευρώ αφορούσαν επιδόματα της κοινωνικής ασφάλισης, ενώ τα 240 δις. ευρώ ήταν το έμμεσο κόστος από την ανεργία και την απώλεια παραγωγικότητας.

 Η αντιμετώπιση

Καθώς πρόκειται για βιολογική ασθένεια, χρειάζεται φαρμακευτική αντιμετώπιση και όχι  μόνο ψυχοθεραπεία, η οποία μπορεί να ακολουθήσει υποστηρικτικά. Όμως τα φάρμακα δρουν το νωρίτερο μετά από 3-5 εβδομάδες και μπορεί να χρειαστούν ακόμη κι ένα τρίμηνο αν συνυπάρχουν υποκείμενα νοσήματα.

Οι μισοί από τους καταθλιπτικούς ασθενείς αναζητούν βοήθεια από τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, όμως παραμένουν αδιάγνωστοι, καθώς το 69% του συνόλου των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζει μόνο σωματικά ενοχλήματα, τα οποία δεν αποδίδονται εύκολα στην ψυχική διαταραχή.

Ο στόχος της θεραπείας, είναι η μείωση των συμπτωμάτων, η αποκατάσταση του ρόλου και της λειτουργικότητας του ατόμου, καθώς και η ελαχιστοποίηση της υποτροπής.

Το σημαντικό είναι ο ασθενής να πάρει το κατάλληλο φάρμακο, στην κατάλληλη δόση στον κατάλληλο χρόνο.

Για να προσδιοριστεί το καταθλιπτικό επεισόδιο, θα πρέπει να υπάρχει καταθλιπτική διάθεση ή μειωμένο ενδιαφέρον επί δύο εβδομάδες συνεχόμενα, καθώς και τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα συμπτώματα: αλλαγές σωματικού βάρους, διαταραχές ύπνου, ψυχοκινητική διέγερση ή καθυστέρηση, κόπωση ή απώλεια ενέργειας, αίσθημα απαξίωσης ή υπερβολικές αδικαιολόγητες ενοχές, μειωμένη ικανότητα για σκέψη ή συγκέντρωση ή αναποφασιστικότητα και επανειλημμένες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονικού ιδεασμού.