Κλιματική αλλαγή – Η καταστροφή του περιβάλλοντος σπρώχνει τα άλμπατρος στο… διαζύγιο

Τα άλμπατρος δεν είναι μόνο τεράστια: είναι και ένα από τα πλέον μονογαμικά είδη του πλανήτη. Όμως ο ιπτάμενος ρομαντισμός τους δεν γλίτωσε από την κλιματική αλλαγή που τα σπρώχνει όλο και συχνότερα στο… διαζύγιο, σύμφωνα με ερευνητές.

Σε νέα μελέτη της Royal Society, ερευνητές αναφέρουν ότι η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών αυξάνει τη συχνότητα «διαζυγίων» των άλμπατρος με μαύρα φρύδια. Συνήθως, μετά την επιλογή συντρόφου, μόλις το 1% έως 3% των πτηνών του είδους μετάνιωνε για την επιλογή του.

Όμως στις χρονιές που οι θερμοκρασίες των υδάτων ανεβαίνουν σε ασυνήθιστα επίπεδα, οι ερευνητές παρατήρησαν σταθερή άνοδο του μέσου όρου των χωρισμών, που έπληττε πλέον έως και το 8% των ζευγαριών. Η μελέτη εξέτασε άγριο πληθυσμό άνω των 15.500 αναπαραγωγικών ζευγών στις νήσους Φώκλαντ, σε βάθος 15 ετών.

Για τα θαλασσοπούλια, τα θερμότερα νερά σημαίνουν λιγότερα ψάρια, περιορισμένη τροφή και πιο άγριες περιβαλλοντικές συνθήκες. Λιγότεροι νεοσσοί επιβιώνουν. Οι ορμόνες του στρες των πτηνών αυξάνονται. Αναγκάζονται να απομακρυνθούν περισσότερο για να κυνηγήσουν την τροφή τους.

• Διαβάστε επίσης: Το γηραιότερο άγριο πτηνό του κόσμου γέννησε ξανά στα 70 του

Οι ερωτικές ζωές των άλμπατρος, που ανήκουν στα πιο πιστά είδη του ζωικού βασιλείου, έχουν μελετηθεί πολύ από τους επιστήμονες. «Υπάρχουν πράγματα που αντιμετωπίζουμε ως απολύτως αυθόρμητα», σχολιάζει ο Δρ. Γκρέιμ Έλιοτ, κύριος επιστημονικός σύμβουλος της υπηρεσίας περιβάλλοντος της Νέας Ζηλανδίας, που μελετά τα άλμπατρος στα νερά της χώρας του εδώ και τρεις δεκαετίες.

Τα πτηνά θυμίζουν σε πολλά πράγματα τους ανθρώπους.

Ζουν 50 έως 60 χρόνια, περνούν μια μακρά και αμήχανη εφηβεία στη διάρκεια της οποίας μαθαίνουν πώς να σαγηνεύουν το ταίρι τους χορεύοντας και μεγαλώνοντας κάνουν μεγάλα ταξίδια μακριά από το σπίτι τους, που διαρκούν ακόμη και ολόκληρα χρόνια. Συνήθως ζευγαρώνουν για όλη τους τη ζωή και όταν ξανασυναντιούνται με τον σύντροφό τους μετά από μεγάλα διαστήματα απουσίας το γιορτάζουν με την ψυχή τους.

Όμως τώρα έχουν αρχίσει να συμμετέχουν όλο και συχνότερα σε άλλο ένα τελετουργικό ενηλικίωσης που θυμίζει αρκετά τους ανθρώπους μικρής ηλικίας: υπό την πίεση της κλιματικής κρίσης και των υπερωριών που κάνουν αναζητώντας την τροφή τους, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες των ταξιδιών που τα χωρίζουν από το ταίρι τους, ορισμένα άλμπατρος βλέπουν τη σχέση τους να καταρρέει.

Ο Φρανσέσκο Βεντούρα , ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης της Royal Society, σημειώνει στον Guardian ότι το «διαζύγιο» συνήθως ερχόταν ως αποτέλεσμα της αδυναμίας ενός ζεύγους να αναπαραχθεί.

Όταν η τροφή του ζεύγους περιορίζεται, είναι πιθανό οι προσπάθειες αναπαραγωγής να αποτυγχάνουν συχνότερα. Όμως οι ερευνητές ξαφνιάστηκαν όταν διαπίστωσαν ότι ακόμη και όταν λάμβαναν υπόψη τους αυτή την παράμετρο, η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων είχε επιπλέον επιπτώσεις στις σχέσεις τους. Με άλλα λόγια, ο αριθμός των διαζυγίων αυξανόταν ακόμη κι όταν η αναπαραγωγή ήταν επιτυχής.

Ο Βεντούρα δίνει δυο πιθανές ερμηνείες για αυτή την εξέλιξη. Η μία είναι ότι η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων ενδέχεται να αναγκάζει τα πτηνά να κυνηγούν για περισσότερο και να πετούν πιο μακριά. Στη συνέχεια, αν τα πτηνά δεν κατορθώσουν να επιστρέψουν στη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής, οι σύντροφοί τους ίσως αποφασίσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους με κάποιον άλλο. Ταυτόχρονα, όταν τα νερά είναι θερμότερα και οι περιβαλλοντικές συνθήκες δυσχερέστερες, οι ορμόνες του στρες στους οργανισμούς των άλμπατρος αυξάνονται. Ο Βεντούρα υποστηρίζει ότι τα πτηνά ίσως αισθάνονται τις επιπτώσεις αυτής της διαταραχής και… κατηγορούν τον σύντροφό τους.

«Προτείνουμε την υπόθεση απόδοσης ευθυνών στους συντρόφους: ένα αγχωμένο θηλυκό ίσως αισθάνεται σωματικό στρες και αποδίδει αυτά τα αυξημένα επίπεδα στρες στις κακές επιδόσεις του αρσενικού», εξηγεί στη βρετανική εφημερίδα.

Η έρευνα δημοσιεύθηκε σε μια εποχή κατά την οποία πολλοί πληθυσμοί άλμπατρος στον πλανήτη αντιμετωπίζουν προβλήματα. «Οι αριθμοί τους μειώνονται», τονίζει ο Έλιοτ. Οι πληθυσμοί των περιπλανώμενων άλμπατρος που μελετά πλέον σημειώνουν μείωση 10-15% κάθε χρόνο, μια τάση που ξεκίνησε – αν και πιο ήπια – περίπου το 2005. Αιτία για αυτό η μείωση των θηραμάτων, τα θερμότερα νερά των ωκεανών και οι αυξανόμενες συναντήσεις των άλμπατρος με αλιευτικά σκάφη, τα οποία συχνά πιάνουν και σκοτώνουν τα πτηνά κατά λάθος.

Η μείωση του αριθμού τους επηρεάζει και με άλλους τρόπους τα αναπαραγωγικά μοτίβα των πτηνών, σημειώνει ο Έλιοτ, καθώς παρατηρούνται όλο και περισσότερα ομόφυλα ζευγάρια. «Βλέπουμε ζευγάρια αρσενικών μεταξύ των πτηνών στις Αντίποδες Νήσους, πράγμα που δεν είχαμε ξαναδεί», τονίζει στον Guardian. «Ένα μικρό ποσοστό των αρσενικών ζευγαρώνει με άλλα αρσενικά επειδή δεν μπορούν να βρουν θηλυκό ταίρι».

Η μελέτη της Royal Society εξέτασε έναν πληθυσμό άλμπατρος με μαύρα φρύδια στις Νήσους Φώκλαντ, όπου οι αριθμοί τους παραμένουν υψηλοί και όπου τα διαζύγια δεν είχαν καταστροφική επίδραση, επισημαίνει ο Βεντούρα, δηλαδή τα πτηνά κατάφερναν να βρουν άλλους συντρόφους. Όμως τονίζει ότι οι ίδιες δυναμικές θα μπορούσαν να ισχύουν και σε άλλους πληθυσμούς με πιο επικίνδυνα αποτελέσματα, εξαιτίας του εύθραυστου αριθμού τους.

«Αν μιλάμε για έναν πληθυσμό με πολύ μικρότερο αριθμό αναπαραγωγικών ζευγών, αυτή η διαταραχή του δεσμού θα μπορούσε σίγουρα να προκαλέσει αναταραχές στις φυσιολογικές διαδικασίες αναπαραγωγής», αναφέρει στον Guardian.

Τώρα, ο Έλιοτ ελπίζει ότι η δημοτικότητα των άλμπατρος στους ανθρώπους ενδέχεται να μας κινητοποιήσει σε αλλαγές στη συμπεριφορά μας, προκειμένου να καταπολεμήσουμε την περιβαλλοντική απειλή που αντιμετωπίζουν τα πτηνά – ιδίως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αλιείας τόνου.

«Χρειαζόμαστε μια διεθνή εκστρατεία για να σώσουμε αυτά τα πουλιά», λέει. «Αν δεν αλλάξουμε τα πράγματα, θα εξαφανιστούν».