23 Νοεμβρίου 1976 – Η αεροπορική τραγωδία της Κοζάνης – «Είναι κανένας ζωντανός;»

Το πρωί της 23 Νοεμβρίου 1976, σαν χθες, συνέβη μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ελληνικής αεροπλοΐας. Ένα από τα ευάριθμα δυστυχήματα, που όμως σημάδεψαν την ιστορία της Ολυμπιακής Αεροπορίας ήταν το αεροπορικό δυστύχημα της Κοζάνης.

Το «Νήσος Μήλος», δικινητήριο αεροσκάφος της Ολυμπιακής Αεροπορίας, τύπου YS-11A  που απογειώθηκε από το αεροδρόμιο του Ελληνικού με τελικό προορισμό το αεροδρόμιο «Φίλιππος» της Κοζάνης συνετρίβη κοντά στο χωριό Μεταξά Κοζάνης.

Το αεροπλάνο εκτελούσε τακτικό δρομολόγιο και κατάπεσε στην περιοχή του Σαραντάπορου, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους και οι 50 επιβαίνοντες.

Οι καιρικές συνθήκες την ημέρα εκείνη ήταν δυσμενείς και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην τραγική κατάληξη της πτήσης καθώς και ο ανεπαρκής τεχνικός εξοπλισμός του αεροδρομίου της Κοζάνης.

Το συγκεκριμένο αεροπορικό δυστύχημα ήταν το πέμπτο στην ιστορία της ελληνικής πολιτικής αεροπορίας και το τέταρτο της Ολυμπιακής Αεροπορίας, που βρισκόταν ήδη υπό κρατικό έλεγχο από τις αρχές του 1975.

Από την πρώτη στιγμή των ερευνών οι αρχές γνώριζαν ότι κομβικό ρόλο στην τραγωδία είχε παίξει η περιορισμένη, λόγω ομίχλης, ορατότητα.

Το μοιραίο δρομολόγιο

Το μοιραίο αεροπλάνο ήταν ένα ελικοφόρο ιαπωνικής κατασκευής σχετικά καινούργιο, από τα κορυφαία για την εποχή του για σύντομες εσωτερικές πτήσεις, ενώ αργότερα εντάχθηκε και στην Πολεμική Αεροπορία.

Κυβερνήτης ήταν ο Κωνσταντίνος Σκιαδάς, έμπειρος πιλότος με προϋπηρεσία σε πολεμικά αεροσκάφη. Η πτήση ξεκίνησε στις 8:35 το πρωί από το αεροδρόμιο του Ελληνικού για την τακτική πτήση ΟΑ830, με προορισμό την Κοζάνη και ενδιάμεσο σταθμό τη Λάρισα.

Εκτός από τον κυβερνήτη, τον συγκυβερνήτη και τις δύο αεροσυνοδούς που αποτελούσαν το πλήρωμα του αεροσκάφους, οι επιβάτες ήταν συνολικά 46 άτομα, 40 εκ των οποίων ήταν Έλληνες και ακόμη 6 αλλοδαποί.

Το δρομολόγιο αυτό προέβλεπε άφιξη στις 9 το πρωί στη Λάρισα, 9.40 αναχώρηση και 10.15. άφιξη στην Κοζάνη.

Φθάνοντας πάνω από τη Λάρισα, λόγω κακής ορατότητας ο πιλότος δεν μπόρεσε να προσγειώσει το αεροπλάνο, έκανε μερικές προσπάθειες και ειδοποίησε ότι συνεχίζει για Κοζάνη.

Ένα τέταρτο πριν από την ώρα που έπρεπε να φθάσει στην Κοζάνη ζήτησε μετεωρολογικό δελτίο και του δόθηκαν οδηγίες από τον πύργο ελέγχου. Η πτήση γινόταν εξ όψεως λόγω έλλειψης ραδιοβοηθημάτων στο αεροδρόμιο της Κοζάνης.

Η τελευταία επικοινωνία του κυβερνήτη

«Δεν μπορώ να προσγειωθώ εξ’ αιτίας της ομίχλης. Βλέπω ένα άνοιγμα. Θα επιχειρήσω να προσγειωθώ, περνώντας ανάμεσα…», ήταν το τελευταίο σήμα του πιλότου του μοιραίου αεροπλάνου προς τον πύργο ελέγχου της Κοζάνης. Ήταν η τελευταία επικοινωνία με το αεροσκάφος. Ύστερα η απόλυτη σιωπή και αργότερα η τραγική είδηση της συντριβής.

Ο πιλότος στην προσπάθεια του να βρει ασφαλή δίοδο κατέβασε το αεροπλάνο χαμηλά με αποτέλεσμα αυτό να προσκρούσει στην κορυφή «Φλάμπουρο» της οροσειράς του Σαρανταπόρου σε ύψος 1.379 μέτρων και να συντριβεί.

Η πτώση του αεροπλάνου τοποθετείται μεταξύ 09:30 – 09:45. Το αεροπλάνο βρέθηκε σε χαράδρα της κορυφής Γκόλνα του υψώματος Ντοβρά και η τοποθεσία αυτή λέγεται Μπαχαλά Λάκος.

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις το αεροπλάνο βρισκόταν γενικά μέσα στην πορεία του, εξ αιτίας όμως της πυκνής ομίχλης που επικρατούσε και ενδεχομένως ισχυρών ρευμάτων έχασε ύψος και παρεξέκλινε της πορείας του.

50 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο δυστύχημα

Οι κάτοικοι του χωριού Μεταξάς άκουσαν την έκρηξη και έσπευσαν πρώτοι στον τόπο του δυστυχήματος, αψηφώντας τη χιονοθύελλα που επικρατούσε στην περιοχή. Οι εικόνες φρίκης που αντίκρισαν θα τους στοίχειωναν για πολύ καιρό.

Το αεροσκάφος είχε κοπεί στα τρία και ανθρώπινα πτώματα καίγονταν σε μεγάλη ακτίνα. Μία φοβερή μυρωδιά από καμένες σάρκες γέμιζε την ατμόσφαιρα σε αρκετή απόσταση. Ύστερα από λίγη ώρα κατέφθασαν τα σωστικά συνεργεία και σύντομα διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να υπάρχουν επιζώντες. Οπλισμένοι χωροφύλακες φρουρούσαν τα πτώματα όλο το βράδυ, με θερμοκρασίες 10 βαθμών κάτω από το μηδέν, για το φόβο επιδρομής λύκων και τσακαλιών.

Την επομένη, άρχισε το μακάβριο έργο της αναγνώρισης των θυμάτων, που δεν ήταν καθόλου εύκολο πράγμα.

Τα θύματα του τραγικού δυστυχήματος ήταν κυρίως νεαρά παιδιά: σπουδαστές που πήγαιναν να γραφτούν στα ΚΑΤΕ (σημερινά ΤΕΙ), φαντάροι που επέστρεφαν στις μονάδες τους, ένας συνάδελφός τους που πήγαινε να πάρει το απολυτήριό του, μια νεόνυμφη, ένας πατέρας που επέστρεφε στο σπίτι του για πρωτοαντικρίσει το νεογέννητο παιδί του και δυο τραγουδίστριες που θα ξεκινούσαν σειρά εμφανίσεων στο κέντρο «Αδυναμία» της Κοζάνης.

Οι μαρτυρίες

Ο άνθρωπος που είδε τα τελευταία δευτερόλεπτα της πτήσης  ήταν ο Ευάγγελος Παπαγιάννης, 48χρονος βοσκός.

«Είδα το αεροπλάνο πάνω από το κεφάλι μου με το κόκκινο φως να αναβοσβήνει. Τα σκυλιά μου τρόμαξαν και άρχισαν να γαυγίζουν και να κυνηγούν το αεροπλάνο. Έτσι όπως πήγαινε φοβήθηκα. Σήκωσα τα χέρια και άρχισα να φωνάζω. Αλλά αυτό χάθηκε μέσα στην ομίχλη. Άκουσα το θόρυβο και σάστισα», είπε.

Από τους πρώτους που έφτασαν στο σημείο της συντριβής ήταν ο ενωμοτάρχης Δ. Σωτηρόπουλος, διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Σερβίων.

«Όταν έφθασα στον τόπο της τραγωδίας – γύρω στις 11 – μερικά ανθρώπινα κορμιά καίγονταν ακόμη. Άλλα είχαν τελείως απανθρακωθεί. Μια άμορφη μάζα σαρκών και σιδερικών ήταν πια το αεροπλάνο με τους επιβάτες του. Μερικοί χωρικοί – που όμως λένε- είδαν το αεροπλάνο να κτυπά στο «μαύρο βουνό», το Φλάμπουρο, και να πέφτει φλεγόμενο, βρισκόντουσαν ήδη εκεί. Είχαν φέρει μαζί τους τσουβάλια και έκαναν απόπειρες να τοποθετήσουν επάνω τα πτώματα για να μην είναι στο χώμα»

Ο τηλεφωνητής του χωριού Μεταξά, Αθανάσιος Μαργαρίτης, δήλωσε:

«Κατά τις 10:30 πήρα την είδηση ότι χάθηκε ένα αεροπλάνο. Πήρα μόνος μου τον σταθμό του ΟΤΕ και μου είπαν ότι άκουσαν ένα θόρυβο, αλλά δεν διακρίνουν τίποτα. Φωνάζω τα παιδιά που είναι στο καφενείο και τους λέω ότι οπωσδήποτε το δυστύχημα έγινε κοντά στα ραντάρ. (…) Μόλις φθάσαμε κοντά, μάς έφερε ο αέρας τη μυρωδιά. (…) Τρέχουμε και βλέπουμε το αεροπλάνο που καιγόταν. Μύριζε ο τόπος από καμμένο κρέας. (…) Αρχίσαμε να φωνάζουμε: «Είναι κανένας ζωντανός;» Τίποτα. Τραβήξαμε κι έναν άλλο που δεν ξέραμε αν ήταν ο πιλότος – πλάι του ήταν το πηλίκιο, είχε λαμπαδιάσει από τη μέση και κάτω. Αρχίσαμε να μαζεύουμε χώμα με τα χέρια για να τη σβήσουμε, αλλά η φωτιά είχε φουντώσει».

Οι κάτοικοι του χωριού Μεταξά Κοζάνης, που ήταν πολύ κοντά στον τόπο της τραγωδίας κινητοποιήθηκαν αμέσως.

«Ο ιερέας του χωριού άρχισε να χτυπάει την καμπάνα της εκκλησίας, ξεσηκώνοντας όλο το χωριό. Έτσι άρχισε μια δραματική πορεία προς το ύψωμα μέσα ομίχλη, παγωνιά και στο χιόνι που έπεφτε συνεχώς».

Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» την επομένη:

«Συγκλονιστική είναι η αερπορική τραγωδία που έπληξε χθες τη χώρα μας. Βαθειά είναι η οδύνη για το χαμό των 50 θυμάτων που βρήκαν τραγικό θάνατο ανάμεσα στα πυρακτωμένα συντρίμμια. Μα πιο βαθειά είναι η οργή για της βαρύτατες ευθύνες που προκάλεσαν την τραγωδία. – Είναι πολύ νωρίς για να λεχθεί σε ποιον ή σε ποιους ανήκουν οι ευθύνες αυτές. Μα τούτο φαίνεται σίγουρο από τις πρώτες κι όλας εξετάσεις: ότι η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Δεν ήταν ένα μοιραίο αναπόφευκτο αεροπορικό δυστύχημα.»

Τα αίτια της πτώσης

Από τις κύριες αιτίες της συντριβής του αεροπλάνου θεωρήθηκε η έλλειψη συστήματος «ραδιοβοηθήματος» στο αεροδρόμιο της Κοζάνης.

«Αν υπήρχε ένα ραδιοβοήθημα που «δίνει» στον πιλότο πληροφορίες για την απόσταση και την κατεύθυνση που βρίσκεται το αεροδρόμιο…», τόνιζαν οι εκπρόσωποι της Ενώσεως Χειριστών Πολιτικής Αεροπορίας, «…ο κυβερνήτης δεν θα αναγκαζόταν να «σέρνει» το αεροπλάνο μέσα στην χαράδρα του Σαραντάπορου για να προσεγγίσει στο αεροδρόμιο της Κοζάνης.

«Θα πετούσε ψηλότερα και θα έκανε κάθοδο πάνω από την πεδιάδα της Κοζάνης, για να προσγειωθεί»

Το αεροπορικό δυστύχημα της Κοζάνης συντάραξε την κοινωνία της εποχής. Ο Τύπος επικέντρωσε την κριτική του στον ανεπαρκή έως ανύπαρκτο τεχνικό εξοπλισμό, όχι μόνο του αεροδρομίου της Κοζάνης, αλλά και πολλών ακόμη ελληνικών περιφερειακών αεροδρομίων.

Ο διοικητής της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, Ηλίας Ντέρος, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι το αεροδρόμιο της Κοζάνης «δεν είναι από τα καλά», ενώ ο υπουργός Συγκοινωνιών, Γεώργιος Βογιατζής, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση (Καραμανλή) θα διέθετε άμεσα 1 δισ. δραχμές για τη βελτίωση της τεχνικής υποδομής των αεροδρομίων.