Σημαντικό συνέδριο – Η Ιταλία, τα επαναστατικά κινήματα, η Επανάσταση του 1821

Το Σεμινάριο Ιταλικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας (Εργαστήριο Ιταλικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ) διοργανώνει διήμερο συνέδριο με θέμα: «Κοινωνική διαμαρτυρία, εξέγερση και επανάσταση στα προνεωτερικά Ιταλικά Κράτη (13ος-18ος αι.)». Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στις 29 και 30 Νοεμβρίου 2021 στο Κεντρικό Αμφιθέατρο του Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.

H επικαιρότητα των 200 ετών από την έναρξη του αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία είναι σαφώς η αφορμή για μια νέα συζήτηση όχι μόνο για επαναστάσεις αλλά και για έννοιες συναφείς όπως κοινωνική διαμαρτυρία, εξέγερση, ξεσηκωμός κ.ο.κ., έννοιες με παραπλήσιο περιεχόμενο αλλά διαφορετική ένταση και χαρακτηριστικά, τοπικά και χρονικά, σε σχέση με την επανάσταση.

Παρά το πλήθος των μελετών που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς για το πεδίο της κοινωνικής ιστορίας που θα απασχολήσει το συνέδριο, είναι φανερή η ανάγκη για νέες οριοθετήσεις της επανάστασης και των λεγόμενων «πλησιέστερων συγγενών» της που θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε ότι ευρεία χρήση αλλά και κατάχρηση του όρου επανάσταση γινόταν πάντοτε, ακόμη και σε έτη λιγότερο επαναστατικά από το τρέχον.

Η Ιταλία, στην προνεωτερική πολιτική της κατάσταση, κατακερματισμένη σε πολλά και διαφορετικά κράτη χωρίς ενιαία πολιτική ενότητα ούτε και σαφή αιτήματα προς αυτή την προοπτική, αποτελεί μια πλούσια δεξαμενή παραδειγμάτων λαϊκών αναταραχών ποικίλου χαρακτήρα, συχνά σε στενή διασύνδεση με τον λεγόμενο παραδοσιακό ελληνικό χώρο.

Το εγχείρημα της συνεξέτασης μελετών περίπτωσης που προέρχονται αφενός από τα ιταλικά κράτη και αφετέρου από χώρους ιταλικής κυριαρχίας διαφορετικών κοινωνικών και πολιτισμικών προϋποθέσεων, όπως οι βενετικές κτήσεις στην Αδριατική και την Ανατολική Μεσόγειο, στη βάση της συγκριτικής ιστορίας των επαναστατικών κινημάτων, περιλαμβάνεται επίσης στα επιθυμητά πεδία πραγμάτευσης αυτού του συνεδρίου, όπως και η αντιπαραβολή με ανάλογα φαινόμενα που συμβαίνουν στον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο και στις οθωμανικές επικράτειες.

Στο πρόγραμμα του συνεδρίου περιλαμβάνονται δύο εισαγωγικές ομιλίες και 27 ανακοινώσεις από 29 πρόσωπα. Συμμετέχουν ερευνητές (Ακαδημία Αθηνών), καθηγητές 7 ελληνικών πανεπιστημίων (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ, ΔΠΘ, Ιονίου, Αιγαίου, Θεσσαλίας, ΕΑΠ), καθώς και 12 νέες και νέοι ερευνητές (μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες και διδάκτορες του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ) που έλαβαν μέρος στο ομότιτλο με το συνέδριο σεμινάριο καθόλη τη διάρκεια του προηγούμενου ακαδημαϊκού έτους.

Η παρακολούθηση του συνεδρίου είναι ελεύθερη με τους ισχύοντες υγειονομικούς όρους.

Πρόγραμμα του συνεδρίου

Πρόγραμμα του Επιστημονικού Συνεδρίου:

«Κοινωνική διαμαρτυρία, εξέγερση και επανάσταση

στα προνεωτερικά Ιταλικά Κράτη (13^ος-18^ος αι.)»

Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Σεμινάριο Ιταλικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας

Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2021, 09:30

Κεντρικό Αμφιθέατρο του Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου

Χαιρετισμοί

Δημήτριος Καραδήμας, Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Αχιλλέας Χαλδαιάκης, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εισαγωγικές ομιλίες

Γεράσιμος Δ. Παγκράτης (ΕΚΠΑ), Εισαγωγή στη θεματική του συνεδρίου

Αλίκη Βαξεβάνογλου (Ακαδημία Αθηνών), Οι αγροτικές εξεγέρσεις στα τέλη του Μεσαίωνα: νέες πηγές, προσεγγίσεις και ερμηνείες 

1^η Συνεδρία (10:40-11:55)

Προεδρείο: Αλίκη Βαξεβάνογλου (Ακαδημία Αθηνών)

Τα ιταλικά κράτη: αποτιμήσεις-προσλήψεις

Ελένη Τούντα (ΑΠΘ), Εννοιολογήσεις των εξεγέρσεων στην πολιτική σκέψη και την ιστορική γραφή του Leonardo Bruni

Ανδρονίκη Διαλέτη (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Νομιμοποιώντας την πολιτική ισχύ στα αναγεννησιακά ιταλικά κράτη: λόγοι, πρακτικές, αναπαραστάσεις

Χρήστος Δεσύλλας (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Συγκριτική και τυπολογική θεώρηση των κοινωνικών εξεγέρσεων στην Ιταλική χερσόνησο (1629-1630)

Συζήτηση

Διάλειμμα (11:55-12:20)

2^η Συνεδρία (12:20-14:10)

Προεδρείο: Κώστας Γαγανάκης (ΕΚΠΑ)

Τα ιταλικά κράτη: μελέτες περίπτωσης – ύστερος Μεσαίωνας

Ηλίας Γιαρένης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Πέφτει η νύχτα στο Παλέρμο: σκιές, φωνές και ερμηνευτικά σχήματα για μια βυζαντινή εμπλοκή στον Σικελικό Εσπερινό (1282)

Γιάννης Λουτσόπουλος (ΕΚΠΑ), Οι εξεγέρσεις στη Σιένα (1318): Μια νέα προσέγγιση

Θεοδόσης Νικολαΐδης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Η εξέγερση των Ciompi στο 3ο βιβλίο των Φλωρεντινών Ιστοριών του Μακιαβέλλι

Eυθύμης Ντίκος (ΕΚΠΑ), Συνωμοσία των βαρόνων, Νάπολη 1485

Συζήτηση

Διάλειμμα (14:10-15:00)

3^η Συνεδρία (15:00-16:40)

Προεδρείο: Γιώργος Πλακωτός (Πανεπιστήμιου Αιγαίου)

Τα ιταλικά κράτη: μελέτες περίπτωσης – Πρώιμοι Νεότεροι Χρόνοι

Σωτήρης Κουτμάνης (ΕΚΠΑ), Το «Ματωμένο Καρναβάλι του 1511 στο Ούντινε» 

Δήμητρα Παπαγεωργίου (ΕΚΠΑ), Τα γεγονότα του 1585 στη Νάπολη: επανάσταση, εξέγερση ή κίνημα;

Κατερίνα Ρομανένκο (ΕΚΠΑ), Μεγάλη συζήτηση γύρω από μια μικρή εξέγερση στο Ουρμπίνο το 1572

Γεωργία Καλαρά (ΕΚΠΑ), Η εξέγερση του Μαζανιέλλο, Νάπολη 1647-48: Αντηχήσεις, προσλήψεις, ερμηνευτικές προσεγγίσεις

Συζήτηση

Τρίτη 30 Νοεμβρίου 2021

4^η Συνεδρία (09:30-10:45)

Προεδρείο: Ρουμπίνη Δημοπούλου (ΕΚΠΑ)

Συγκρίσεις: Το βενετικό «κράτος της θάλασσας»

Φώτης Μπαρούτσος (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Η εξέγερση του Αγίου Τίτου 1363-1366

Στάθης Μπίρταχας (ΑΠΘ), Το αντιβενετικό κίνημα του Ιακώβου Διασσωρινού στην Κύπρο (1562-63): κοινωνικοοικονομικά και ιδεολογικά συγκείμενα

Γεράσιμος Δ. Παγκράτης (ΕΚΠΑ), «Η κατά τον ΙΖ΄ αιώνα επανάστασις της ελληνικής φυλής». Η βενετική επιχείρηση για την κατάληψη του Μοριά και η πρόσληψή της από την ελληνική ιστοριογραφία

Συζήτηση

Διάλειμμα (10:45-11:15)

5^η Συνεδρία (11:15-12:30)

Προεδρείο: Ανδρονίκη Διαλέτη (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

Συγκρίσεις: Δυτική Ευρώπη και Οθωμανική αυτοκρατορία

Γιώργος Πλακωτός (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Ανασύσταση του παρελθόντος, προνεωτερικός εξεγερτικός λόγος και ιστοριογραφική «αμηχανία»: από τον Girolamo Savonarola στον Gerrard Winstanley

Κώστας Γαγανάκης (ΕΚΠΑ), Ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία ως ιστοριογραφικό πρόβλημα

Αντώνης Χατζηκυριάκου (ΕΑΠ), Οι προνεωτερικές εξεγέρσεις της οθωμανικής εποχής των επαναστάσεων

Συζήτηση

6^η Συνεδρία (12:30-14:10)

Προεδρείο: Γιώργος Πηλείδης

Επανάσταση και Λογοτεχνία

Μυρτώ Αυγέρου (EΚΠΑ), «Ροβολατόροι και αφεντάδες»: η ανατομία μιας εξέγερσης στο ιστορικό μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη (Η Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ,1945)

Mariangela Ielo (ΕΚΠΑ), Aristotele, Machiavelli e la rivoluzione morale della politica italiana

Νίνα Παναγιωτοπούλου (ΕΚΠΑ), Masaniello: Ο «βασιλιάς των δέκα ημερών» και η πρόσληψή του στα αναγνώσματα του 19^ου αι.

Άννα Θέμου (ΕΚΠΑ), “Επαναστατικές” θεωρήσεις του L. A. Muratori στη σύγχρονη ελληνόγλωσση βιβλιογραφία

Συζήτηση

Διάλειμμα (14:10-15:00)

7^η Συνεδρία (15:00-16:40)

Προεδρείο: Ιωάννης Τσόλκας (ΕΚΠΑ)

Επανάσταση και Τέχνες

Ιωάννης Ακριτίδης – Μαρία Σγουρίδου (ΕΚΠΑ), Οι Σικελικοί Εσπερινοί στις απεικονιστικές Τέχνες

Στέλλα Φαρμάκη (ΕΚΠΑ), Το ηρωικό πορτρέτο του Μαζανιέλο και η ζωγραφική μάχης στην εποχή του Μπαρόκ

Διονύσης Αλεβίζος – Έλενα Ζαπρούδη (ΕΚΠΑ), I Promessi Sposi: η απόδοση της εξέγερσης του San Martino σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές από το 1908 έως το 2004Κώστας Καρδάμης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Οι προνεωτερικές ιταλικές επαναστάσεις υπό το φως της “Filosofia della Musica” του Giuseppe Mazzini: Η περίπτωση της όπερας “La battaglia di Legnano”

Συζήτηση

8^η Συνεδρία (16:40-17:30)

Προεδρείο: Κατερίνα Φλώρου (ΕΚΠΑ)

Επανάσταση και Γλώσσα

Παναγιώτης Γ. Κριμπάς (ΔΠΘ), Από τους ξεσηκωμούς στις… περιστροφές: στάσεις, επαναστάσεις, revolutiones

Αλεξάνδρα Ελένη Σουλάνη (ΕΚΠΑ), “Con dolci parole furono da me acquietati/Tenerci sottoposti come schiavi”. Ανάλυση συναισθήματος σε ιστορικές πηγές μέσω της Γλωσσολογίας Σωμάτων Κειμένων

Συμπεράσματα συνεδρίου: Γιώργος Πλακωτός (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Κλείσιμο εργασιών

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Ανδρονίκη Διαλέτη, Μόνιμη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας – Άννα Θέμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας Φιλολογίας – Θεοδόσης Νικολαΐδης, Καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου, Τμήμα Μετάφρασης-Διερμηνείας – Στάθης Μπίρταχας, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας – Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, Καθηγητής ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας – Γιώργος Πλακωτός, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας – Μαρία Σγουρίδου, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας Φιλολογίας – Ελένη Τούντα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας ΑΠΘ – Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας Φιλολογίας

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Γεράσιμος Δ. Παγκράτης (ΕΚΠΑ), Δήμητρα Παπαγεωργίου (ΕΚΠΑ), Κατερίνα Ρομανένκο (ΕΚΠΑ)

Διαδικτυακή μετάδοση: http://live.uoa.gr