Ferdinand von Schirach: Λίγο πριν τη μεγάλη πρεμιέρα ο δημιουργός του TERROR αποκαλύπτεται

Στις 26 Μαΐου και λίγο μετά τις οκτώ το απόγευμα, ένα αεροπλάνο της Lufthansa ταξιδεύει από το Βερολίνο προς στο Μόναχο με 164 επιβάτες, υπό καθεστώς ομηρίας. Η διαταγή του τρομοκράτη προς τον πιλότο είναι να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου, κατά τη διάρκεια του αγώνα Γερμανίας – Αγγλίας, τον οποίο παρακολουθούν ζωντανά 70.000 φίλαθλοι. Η γερμανική κυβέρνηση ενημερώνεται άμεσα και σηκώνει δύο μαχητικά αεροσκάφη για να εκτοξεύσουν ρουκέτα, που θα σκοτώσει τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί. Είναι αθώος ή ένοχος; Το κοινό της παράστασης παίρνει την θέση των ενόρκων και ψηφίζει.

Η παράσταση-φαινόμενο είναι και πάλι εδώ. Το συγκλονιστικό δικαστικό θρίλερ του Φέρντιναντ φον Σίραχ «Terror», στο οποίο αποφασίζει ζωντανά το κοινό με ψηφοφορία για την τελική έκβαση της δίκης, έχοντας γνωρίσει τεράστια επιτυχία σε εβδομήντα και πλέον σκηνές στην Ευρώπη και την Αμερική, παρουσιάστηκε, τη σεζόν 2019-2020, αλλά διακόπηκε, παρά τα συνεχόμενα sold out, λόγω των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας.

Τώρα, επιστρέφει ανανεωμένο στις 28 Νοεμβρίου στο «Θέατρο Αθηνών», με ένα εξαιρετικό πρωταγωνιστικό καστ.

Ο συγγραφέας του έργου αποκαλύπτεται το in.gr*.

Πως αποφασίσατε να γράψετε το θεατρικό έργο «Terror»;

Πιστεύω ότι η τρομοκρατία μαζί με τη γενετική τεχνολογία και την ψηφιοποίηση αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση των ημερών μας. Γι´ αυτό το λόγο ήθελα να γράψω κάτι σχετικά. Αρχικά το „Terror“ ήταν προγραμματισμένο ως μια έκθεση ιδεών, αλλά όλο και περισσότερο παρατηρούσα ότι από όλο αυτό θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια συζήτηση, ένας διάλογος. Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας είναι δύσκολη. Λίγες μέρες μετά το χτύπημα στη σατιρική εφημερίδα „Charlie Hebdo“, 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι στην Γαλλία διαδήλωσαν υπέρ της ελευθερίας της γνώμης.

Συλλογιστείτε για λίγο: Για ένα θεμελιώδες δικαίωμα κατεβήκανε στους δρόμους περισσότεροι άνθρωποι από ό,τι για τη Γαλλική Επανάσταση. Αυτό με συγκλόνισε. Θα πρέπει να καταλάβουμε, ότι την δημοκρατία μας δεν θα την καταστρέψουν οι τρομοκράτες. Δεν το μπορούν. Μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε σοβαρά να θέσουμε σε κίνδυνο τις αξίες μας. Μόνο εμείς οι ίδιοι, οι δημοκρατικοί, μπορούμε να βλάψουμε τη δημοκρατία.

Οι Λαȉκιστές αποκτούν δύναμη, οι πολιτικοί απαιτούν σκληρότερες ποινές, οι μυστικές υπηρεσίες περισσότερη εξουσία και δύναμη. Παντού τα κόμματα μιλούν για έναν „απειλητικό εξισλαμισμό της Ευρώπης“, και νοιώθουν επιβεβαιωμένοι μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα. Αυτή είναι και η επίδραση της τρομοκρατίας τελικά, είναι έμμεση και γι´ αυτό επικίνδυνη. Και μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας εκ θεμελίων. Το «Terror» μπορεί να προκαλέσει συζητήσεις για περισυλλογή για σε τί είδους κοινωνία θέλουμε τελικά να ζούμε.

Οδηγείτε το θεατή σε ένα κλασικό δίλημμα και τελικά σε μια άλυτη και αφηρημένη κατάσταση. Ποιός είναι ο σκοπός σας;

Θα χαιρόμουν αν οι θεατές μιλήσουν σχετικά με το έργο αναμεταξύ τους, εάν συλλογιστούν και σκεφτούν ένα πρόβλημα που πιθανόν δεν τους ήταν προηγουμένως συνειδητό. Περισσότερα δεν μπορεί κανείς να πετύχει σαν συγγραφέας. Στο θέατρο συναντούμε τον ίδιο μας τον εαυτό, τα αντανακλαστικά και τις αντιδράσεις μας, τα συναισθήματά μας, τις σκέψεις μας. Παλεύουμε με τους ίδιους μας τους εαυτούς, ταλαντευόμαστε πέρα δώθε, μαλώνουμε, αμφιβάλλουμε, απορρίπτουμε και ψάχνουμε για την σωστή λύση. Η ψηφοφορία στο θεατρικό έργο γίνεται για την αφύπνιση του κοινού, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Προσωπικά βίωσα το πως θεατές μετά την παράσταση δεν πήγαιναν για φαγητό αλλά παρέμεναν στο φουαγέ και συνέχιζαν να μιλάνε μεταξύ τους για το έργο. Ο καθένας βέβαια γνώριζε ότι δεν αποφάσισε πραγματικά για την ενοχή ενός ανθρώπου.

Αλλά όλοι μιλούσαν για το κράτος, τον κρατικό μηχανισμό, για την κοινωνία και το μέλλον μας. Το Σύνταγμα ξαφνικά έπαιρνε σάρκα και οστά. Η γλώσσα, το θέατρο, τα βιβλία ανήκουν σε εμάς και πρέπει να τα υποστηρίξουμε απέναντι σε ψέματα, εκφράσεις και κενά λόγια. Ο Albert Camus είπε το 1957: „Η τέχνη στα μάτια μου δεν είναι μια μοναχική απόλαυση. Η τέχνη είναι ένα μέσο για να ευαισθητοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αριθμό ανθρώπων.“ Και εγώ πιστεύω, η τέχνη το μπορεί ακόμη. Και ειδικά ακόμη στις μέρες μας, σε μια εποχή, που ο κόσμος απειλείται να καταρρεύσει, πρέπει η τέχνη να το προσπαθήσει και πάλι. Εάν λειτουργήσει αυτό, τότε μόνο μπορεί το θέατρο να αποκτήσει και πάλι την συνάφεια και την επικαιρότητα που έχει χάσει.

Ήδη στην Αρχαιότητα γίνονταν συζητήσεις ότι η πλοκή στο θέατρο μπορεί να είναι καλή ακόμη και όταν αυτή είναι νομικά αδικία. Στο κείμενό σας έχετε βασιστεί σε ιστορικά πρότυπα;

Το θέατρο ήταν ένα δημοκρατικό φόρουμ, η λεγόμενη „res publica“, το δημόσιο θέμα διαπραγματευόταν. Δεν είχα κανένα ιστορικό πρότυπο για το κείμενο του έργου, αλλά η βασική ιδέα -το θέατρο ως ο τόπος συζήτησης για τα προβλήματα της κοινωνίας- παραμένει φυσικά πάντα η ίδια.

Το έργο σας «Terror» ανέβηκε στο μεταξύ σε περισσότερες από 20 χώρες και παίχτηκε ακόμη και στην τηλεόραση. Το «αθώος» υπερέχει στις ψηφοφορίες. Το περιμένατε αυτό;

Είναι πολύ πιο απλό και εύκολο φυσικά να τον αθωώνει κανείς γιατί απλά το υπαγορεύει η „κοινή λογική“. Σχεδόν αυθόρμητα ο καθένας θα υποστήριζε ότι είναι σωστό να θυσιάσει κανείς λίγους ανθρώπους για να σώσει τους πολλούς. Για να καταδικαστεί (ο κατηγορούμενος πιλότος) θα πρέπει ο θεατής να θέσει την αξιοπρέπεια του ανθρώπου υπεράνω και της ίδιας του της ζωής. Και αυτό είναι δύσκολο. Το γεγονός όμως, ότι τόσο πολλοί θεατές παρόλα αυτά πείστηκαν από τα επιχειρήματα της Εισαγγελίας κατά τη διάρκεια του έργου, είναι απίστευτο. Και ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι, όπως φαίνεται, υπάρχει μια βαθειά πεποίθηση στον άνθρωπο που τίθεται και πάνω από το νόμο, είναι υπεράνω του νόμου. Σχεδόν παντού στον κόσμο το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας βρίσκεται στο 60:40, αυτό σημαίνει το 60% των θεατών ψηφίζει „αθώος“, ενώ το 40% καταδίκη, „ένοχος“. Στην Βενεζουέλα για παράδειγμα, σε αυτήν την φτωχή χώρα, που βρίσκεται στα πρόθυρα της δικτατορίας και που κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί προς το παρόν ότι πρόκειται για ένα κράτος δικαίου, οι θεατές ψηφίζουν επιτυγχάνοντας τα ίδια αποτελέσματα με αυτά της Ζυρίχης ή του Μονάχου.

Υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανάμεσα στα κράτη, δηλαδή αν η Γερμανία αποφασίζει διαφορετικά από ό,τι η Γαλλία;

Υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες. Στην Ιαπωνία και την Κίνα ο πιλότος καταδικάστηκε τις περισσότερες φορές αντί να αθωωθεί. Πιστεύω ότι οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ιαπωνία επικρατεί μια άλλη έννοια Ηρωισμού: Ο Ηρωας, ο Σαμουράι, θυσιάζεται για τους πρίγκιπες ή και για την κοινότητα και το να τον καταδικάσει κανείς δεν θεωρείται πραγματικά σφάλμα. Στην Κίνα τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Μέχρι πριν την παράσταση δεν γνωρίζαμε εάν η ηγεσία του κράτους θα επέτρεπε να ανεβεί το έργο. Ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι όροι όπως „ανθρώπινη αξιοπρέπεια“ και „ελευθερία“ έχουν άλλο άκουσμα και ένταση και δεν είναι αυτονόητοι. Εμείς σκεφτόμαστε διαφορετικά. Ας πάρουμε για παράδειγμα την „Ελευθερία“.

Για φανταστείτε, δύο αεροπλάνα είναι έτοιμα για την πτήση τους για τη Νέα Υόρκη. Στο ένα αεροπλάνο ελέγχονται όλοι οι επιβάτες αυστηρά, αναγκάζονται να ξεντυθούν αφήνοντας μόνο τα εσώρουχα τους και κάθε βαλίτσα διερευνάται δεόντως. Στο άλλο αεροπλάνο οι επιβάτες μπορούν να επιβιβαστούν στο αεροπλάνο χωρίς κανέναν έλεγχο. Ποιό αεροπλάνο θα διαλέγατε; Φυσικά και θα παίρνατε το πιο ασφαλές αεροσκάφος. Η ελευθερία είναι συνδεδεμένη πάντα με κινδύνους, δεν την θεωρούμε πια και πολύ σημαντική. Αλλά όμως θα πρέπει να είμαστε και προσεκτικοί. Εάν θυσιάσουμε την ελευθερία της ασφάλειας θα τα χάσουμε όλα. Πρέπει να βρούμε λοιπόν μια λογική ισορροπία, μια χρυσή τομή, «το παν μέτρο άριστον».

Πως θα κρίνατε εσείς στην περίπτωση του «Terror»;

Αυτό δεν παίζει κανένα ρόλο. Εδώ πρόκειται για τη συζήτηση των θεατών και όχι για την προσωπική μου άποψη. Δεν είμαι ούτε παπάς ούτε δάσκαλος, το επιδεικτικό δάκτυλο είναι κάτι το άγνωστο και δυσάρεστο σε μένα. Εγώ θέτω μόνο ερωτήσεις. Τις απαντήσεις τις δίνει το ίδιο το κοινό.

Σε κανονική αίθουσα δικαστηρίου όπου γίνονται οι διαπραγματεύσεις δεν πρόκειται μόνο για ενοχή ή αθώωση αλλά και για το ύψος της ποινής σε περίπτωση καταδίκης. Το έργο σας είναι πάρα πολύ ρεαλιστικά γραμμένο, αλλά το ζήτημα της ποινής -στην έκκληση της Εισαγγελίας- δεν παίζει κανένα απολύτως ρόλο. Γιατί;

Η κατάρριψη ενός αεροπλάνου θα ήταν έγκλημα απέναντι στους επιβάτες. Το ύψος της ποινής σε περίπτωση καταδίκης θα ήταν αναγκαστικά ισόβια δεσμά.

TERROR

Θέατρο Αθηνών

Βουκουρεστίου 10 | Τηλ.: 2103312343

Παραστάσεις από 28 Νοεμβρίου κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 20.00 και κάθε Κυριακή 17.30

Προπώληση https://www.ticketmaster.gr/showEventInfo.html?idEvent=2005494

Ταυτότητα

Σκηνοθεσία Γιώργος Οικονόμου

Μετάφραση: Ευαγγελία A. Νάνου

Διασκευή: Μιρέλλα Παπαοικονόμου

Σκηνογραφία: Κωνσταντίνος Ζαμάνης

Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης

Φωτισμοί: Βαγγέλης Μούντριχας

Sound Designer: Βασίλης Κορρές & Χρήστος Τριανταφύλλου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Αντώνης Αντωνάκος

Οργάνωσης Παραγωγής: Αλεξάνδρα Ξυδά

Φωτογραφίες: Εβίτα Σκουρλέτη

Οπτική Ταυτότητα: Saint of Athens

Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Διανομή

Κα Νέλσον – εισαγγελέας: Μαρίνα Ασλάνογλου

Πρόεδρος Δικαστηρίου: Βασίλης Παλαιολόγος

Μπίγκλερ – συνήγορος Υπεράσπισης: Μιχάλης Αλικάκος

Λαρς Κοχ – κατηγορούμενος: Γιώργος Σπάνιας

Λάουτερμπαχ – μάρτυρας Υπεράσπισης: Δημήτρης Λιόλιος

Μάιζερ – μάρτυρας κατηγορίας: Βιργινία Ταμπαροπούλου

*Η συνέντευξη δόθηκε στις 24.11.2018 στον δημοσιογράφο Gerhard Lob της Βαυαρέζικης Ραδιοφωνίας (Bayerischer Rundfunk – BR) και δημοσιεύεται στο in.gr με την ευγενική παραχώρηση του δημοσιογράφου σε μετάφραση Ευαγγελίας Νάνου, μεταφράστριας και του έργου στα ελληνικά, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ηριδανός» με τον τίτλο «Στον αστερισμό του τρόμου».