Ενας εφιαλτικός πανδημικός αριθμός επικρέμαται τις τελευταίες ημέρες επάνω από τη «γειτονιά» και το «σπίτι» μας. Πρόκειται για τον αριθμό 300.000 που αφορά ανθρώπινες ζωές – για την ακρίβεια, τις επιπλέον ανθρώπινες ζωές που μπορεί να στοιχίσει η πανδημία του νέου κοροναϊού στην Ευρώπη σε περίπτωση που δεν αυξηθούν οι εμβολιασμοί και δεν ακολουθηθούν αυστηρά μέτρα.
Μαζί με αυτόν έρχεται άλλος ένας εφιαλτικός αριθμός: σχεδόν 1.000.000 επιπλέον νοσηλείες επί ευρωπαϊκού εδάφους, αρκετές εκ των οποίων θα «θρέψουν» τη θνητότητα, απειλεί να κοστίσει ο SARS-CoV-2, αν δεν υπάρξει σταθερή και συνεχής αντίδραση εναντίον του. Αλλά και συγκεκριμένα για τη χώρα μας, οι αριθμοί είναι εξίσου ζοφεροί: 16.000 επιπλέον θάνατοι και 37.000 επιπλέον νοσηλείες ως το τέλος της πανδημίας.
Μπορεί αυτά τα νούμερα να αποτελούν μέχρι στιγμής μόνο προβλέψεις του χειρότερου σεναρίου ενός μοντέλου σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας που ανέπτυξαν ερευνητές της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου και το οποίο αφορούσε 19 ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο μαρτυρούν ότι τώρα είναι περισσότερο από ποτέ η ώρα για δράση προκειμένου να μη βγουν ποτέ αληθινά. Αυτό αναφέρει στο ΒΗΜΑ-Science ο επικεφαλής των ερευνητών, επίκουρος καθηγητής Μοντελοποίησης των Μεταδιδόμενων Νοσημάτων δρ Λόιντ Τσάπμαν.
Ακραίο σενάριο
Ο δρ Τσάπμαν εξηγεί ότι η ανάλυση του ίδιου και της ομάδας του – η οποία έχει ανέβει στην πλατφόρμα προδημοσίευσης medRχiv και τώρα βρίσκεται υπό κρίση για δημοσίευση στην επιθεώρηση «Eurosurveillance» – αφορά το ακραίο σενάριο κατά το οποίο όλοι οι περιορισμοί στις ευρωπαϊκές χώρες θα αίρονταν και οι επαφές μεταξύ των ανθρώπων θα επέστρεφαν σε προπανδημικά επίπεδα.
Με πιστοποιητικό εμβολιασμού ή rapid test η είσοδος στα καταστήματα (SOOC)
«Η εκτίμηση αυτή είναι πράγματι ακραία, δεν λαμβάνει υπόψη της την πρόοδο των εμβολιασμών στις διαφορετικές χώρες – αν και πρέπει να παραδεχθούμε ότι σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες οι εμβολιασμοί πλέον δεν εμφανίζουν κάποια σημαντική αύξηση – ούτε τα περιοριστικά μέτρα που επιβάλλονται. Την ίδια στιγμή βέβαια προβλέπει την εξέλιξη της πανδημίας μόνο με βάση το κυρίαρχο στέλεχος Δέλτα του νέου κορωνοϊού – δεν αναλύεται η παράμετρος εμφάνισης άλλων, ακόμη πιο επιθετικών στελεχών του ιού, η οποία είναι πιθανή και μπορεί να μεταφραστεί σε επιπλέον νοσηλείες αλλά και θανάτους στην Ευρώπη. Με κάποιον τρόπο λοιπόν επέρχεται μια ισορροπία στο μοντέλο. Σε κάθε περίπτωση, η εκτίμησή μας αποτελεί ένα καμπανάκι προς τα ευρωπαϊκά κράτη δείχνοντας τι θα μπορούσε να συμβεί αν δεν υπάρχει συνεχής και συντονισμένη δράση ενάντια στην COVID-19. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι ο SARS-CoV-2 είναι ακόμη εδώ και είναι απρόβλεπτος».
Πώς κατέληξαν όμως οι ειδικοί της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου στις ακραίες, αλλά απαραίτητες για όλους μας – κράτη και πολίτες – προβλέψεις τους; Οπως περιγράφει ο επικεφαλής τους, συνέλεξαν δεδομένα σχετικά με τους θανάτους από COVID-19 σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες 19 χωρών της Ευρώπης (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Αγγλία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία), με βάση τα οποία εκτιμήθηκε ο συνολικός αριθμός των ατόμων που είχαν μολυνθεί με τον νέο κορωνοϊό σε κάθε χώρα ως τις αρχές Νοεμβρίου του 2021.
Αυτός ο αριθμός σε συνδυασμό με τα στοιχεία για τα ποσοστά εμβολιασμού στην εκάστοτε χώρα, αποτέλεσαν τη βάση για τον υπολογισμό του τμήματος του πληθυσμού που δεν είχε αποκτήσει ανοσία στον νέο κορωνοϊό ως τις αρχές Νοεμβρίου – αυτή η μερίδα του πληθυσμού είναι εκείνη που αντιμετωπίζει και τον πιο αυξημένο κίνδυνο νοσηλείας ή θανάτου εξαιτίας της COVID-19, αν σταματήσουν να υπάρχουν περιορισμοί στις χώρες. Στην ανάλυση ελήφθησαν επίσης υπόψη και τα άτομα που συνεχίζουν να είναι «ευάλωτα» στον ιό παρά την προηγούμενη έκθεσή τους σε αυτόν ή τον εμβολιασμό τους εναντίον του εξαιτίας άλλων παραμέτρων όπως η μεγάλη ηλικία.
Το κύριο εύρημα της ανάλυσης ήταν ότι υπήρχε σημαντική διαφοροποίηση στις προβλέψεις σχετικά με το μελλοντικό κόστος της COVID-19 στις 19 χώρες, η οποία εξαρτιόταν άμεσα από το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης στην κάθε χώρα, από το πόσα άτομα στον πληθυσμό της είχαν ήδη μολυνθεί με τον ιό και είχαν αποκτήσει φυσική ανοσία εναντίον του καθώς και από το πόσο γηρασμένος ήταν ο πληθυσμός.
Για παράδειγμα, με βάση τις προβλέψεις του μοντέλου, οκτώ στα 1.000 άτομα στη Ρουμανία όπου τα ποσοστά εμβολιασμού είναι χαμηλά (της τάξεως του 37%), αντιμετωπίζουν κίνδυνο να νοσηλευθούν έως το τέλος της πανδημίας σε σύγκριση με λιγότερο από 1 άτομο ανά 1.000 στην Αγγλία. Σε απόλυτους αριθμούς, περί τα 280.000 άτομα στη Γερμανία, όπου τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης είναι σχετικώς καλά αλλά όχι τα απαιτούμενα, μπορεί να καταλήξουν στο νοσοκομείο σε σύγκριση με μόλις 6.300 άτομα στη Δανία.
Η πρόβλεψη για την Ελλάδα
Τι δείχνουν όμως οι προβλέψεις για τη χώρα μας; Οπως απαντά ο δρ Τσάπμαν, η εικόνα που προσφέρει η ανάλυση δεν είναι και η πιο αισιόδοξη – για την ακρίβεια, η Ελλάδα έρχεται δεύτερη στις κακές προβλέψεις, πίσω μόνο από τη Ρουμανία. «Το χειρότερο σενάριο, με βάση το μοντέλο μας, δείχνει 16.000 επιπλέον θανάτους και 37.000 επιπλέον νοσηλείες στην Ελλάδα ως το τέλος της πανδημίας. Σε αναλογία ανά 1.000 κατοίκους, μιλάμε για περίπου 3,5 νοσηλείες ανά 1.000 κατοίκους και περίπου 1,5 θανάτους ανά 1.000 κατοίκους. Η αναλογία αυτή κατατάσσει την Ελλάδα στη δεύτερη χειρότερη θέση των προβλέψεων για νοσηλείες και θανάτους, πίσω μόνο από τη Ρουμανία. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι και άλλες χώρες βρίσκονται πολύ κοντά στην Ελλάδα στην κατάταξη που προκύπτει από το μοντέλο μας – χώρες με παρόμοια ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης με τη δική σας όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία. Ωστόσο μετά τη Ρουμανία που είναι μακράν η… αρνητική πρωταθλήτρια των προβλέψεων, έρχεται η Ελλάδα».
Αύξηση παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στον ρυθμό των εμβολιασμών (SOOC)
Ενα ερώτημα που αμέσως γεννάται είναι το γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό σε ό,τι αφορά τη χώρα μας. «Ενας από τους λόγους πιθανώς είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει τόσο μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού με ανοσία στον ιό εξαιτίας νόσησης. Εκτιμάται, με βάση το μοντέλο μας, ότι περίπου το 20% του πληθυσμού έχει μολυνθεί με τον νέο κορωνοϊό όταν ο μέσος όρος των χωρών που μελετήσαμε ξεπερνά το 21% – σε αυτές τις μολύνσεις περιλαμβάνονται και κάποιες που αφορούν εμβολιασμένα άτομα, αλλά στην πλειονότητά τους έχουν να κάνουν με ανεμβολίαστους. Eπίσης η Ελλάδα διαθέτει πιο γηρασμένο – άρα και ευάλωτο σε σοβαρή νόσηση, νοσηλεία και θάνατο – πληθυσμό σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των χωρών που αναλύσαμε. Για την ακρίβεια, το ποσοστό ατόμων στον ελληνικό πληθυσμό ηλικίας 60 ετών και άνω είναι της τάξεως του 29% όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στις χώρες που μελετήσαμε είναι 26%».
Κομβικές παράμετροι
O δρ Τσάπμαν επαναλαμβάνει πολλές φορές κατά τη συζήτησή μας ότι οι αριθμοί που προκύπτουν από την πρόβλεψη της ομάδας του δεν σημαίνει ότι θα γίνουν πραγματικότητα. «Λέμε όμως ότι όλοι πρέπει να μην εφησυχάζουν αφού θα μπορούσαν να αποτελέσουν πραγματικότητα αν δεν συνεχίσουν να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα και αν δεν αυξηθούν οι εμβολιασμοί, οι οποίοι σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζουν πλέον στασιμότητα και καθίσταται πάρα πολύ δύσκολο να μπορέσει να σταματήσει η πανδημία μόνο μέσω αυτών. Πρέπει μάλιστα να επισημάνω ότι οι προβλέψεις μας έχουν γίνει με βάση το στέλεχος Δέλτα και όχι ένα άλλο, νέο, ακόμη πιο επιθετικό και μεταδοτικό στέλεχος το οποίο είναι πιθανό να εμφανιστεί και να σημάνει ακόμη μεγαλύτερη διάρκεια της πανδημίας».
Η ανάλυση έχει περιορισμούς, παραδέχεται ο επικεφαλής της, συμπληρώνοντας ότι η ερευνητική ομάδα τροφοδοτεί τώρα και με άλλες παραμέτρους το μοντέλο της ώστε να εξαγάγει λεπτομερέστερα συμπεράσματα. «Στη συγκεκριμένη μελέτη επικεντρωθήκαμε μόνο στο χειρότερο σενάριο και δεν λάβαμε υπόψη στοιχεία όπως ο αριθμός επαφών μεταξύ ατόμων, η μείωση της ανοσίας με την πάροδο του χρόνου αλλά και η ανάδυση νέων στελεχών του SARS-CoV-2, τα οποία θα μπορούν να διαφύγουν από την ανοσία. Στην ανάπτυξη του πρώτου αυτού μοντέλου μας υπήρχε και άλλο ένα εμπόδιο, ότι δεν ήταν διαθέσιμο το ίδιο εύρος δεδομένων για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που εξετάσαμε. Προχωράμε τώρα τροφοδοτώντας το μοντέλο με περισσότερα στοιχεία ώστε να έχουμε δυναμικές και πιο λεπτομερείς προβλέψεις, ωστόσο αυτό θα πάρει χρόνο».
Τι σημαίνει «τέλος» για μια πανδημία
Οι προβλέψεις των ειδικών της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου αφορούν το διάστημα ως το τέλος της πανδημίας. Πότε θα έρθει αυτό; είναι το… παγκόσμιο ερώτημα που δεν μπορούμε να μη θέσουμε και στον δρα Τσάπμαν. «Το τέλος της πανδημίας – και μιλώντας για τέλος εννοούμε το να μη δίνει πλέον ο ιός μεγάλα επιδημικά κύματα όπως τώρα αλλά να περάσει σε μια ενδημική κατάσταση, στην οποία θα υπάρχει στην κοινότητα χωρίς όμως να είναι τόσο απειλητικός – εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν θα κάνουν την εμφάνισή τους νέα, πιο μεταδοτικά και θανατηφόρα στελέχη του. Και το να αποτρέψουμε την εμφάνιση τέτοιων στελεχών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα δράσουμε τώρα – αν τα κράτη χαλαρώσουν τα μέτρα τους, τότε θα αφήσουν πολύ μεγάλο περιθώριο στον ιό να κυκλοφορεί, να μολύνει και να βρίσκει ευκαιρίες για γέννηση νέων παραλλαγών του» απαντά ο ερευνητής και προσθέτει: «Αν λοιπόν δεν του δώσουμε την ευκαιρία για νέες, επικίνδυνες παραλλαγές και αν συγχρόνως οι εμβολιασμοί αυξηθούν στα ευρωπαϊκά κράτη, τότε πιθανότατα σε έναν χρόνο από τώρα θα δούμε το τέλος της πανδημίας στην Ευρώπη, με τον ιό να εμφανίζει πλέον εποχικές μόνο εξάρσεις όπως συμβαίνει με τη γρίπη και με την ελπίδα ότι ο τακτικός εμβολιασμός θα αποτρέπει τη σοβαρή νόσηση στον πληθυσμό».
Ωστόσο η προσπάθεια αναχαίτισης του ιού μέσω των εμβολιασμών και των μέτρων πρέπει να είναι συλλογική, καταλήγει ο ερευνητής. «Βλέπουμε ότι ακόμη και στην Ευρώπη που ανήκει στον ανεπτυγμένο κόσμο και όπου υπάρχει πρόσβαση όλων στα εμβόλια, η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού είναι διαφορετικών ταχυτήτων. Φανταστείτε τι σημαίνει αυτό για άλλες χώρες του κόσμου με ελάχιστη πρόσβαση στα εμβόλια. Δεν μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για το τέλος της πανδημίας αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε. Χρειάζεται ένας τρόπος συλλογικός!». Οπως αποδεικνύεται περίτρανα, το τέλος αυτής της πρωτόγνωρης για τον αιώνα μας πανδημίας θέλει και τρόπο και κόπο…
Τα μέτρα-«κυματοθραύστες» στην Ευρώπη
Η Ευρώπη έχει ήδη βιώσει το «μένος» διαφορετικών κυμάτων της κορωνο-πανδημίας από την έναρξή της πριν από περίπου δύο χρόνια ως σήμερα – όλοι γνωρίζουμε ότι ήδη ένα νέο πανδημικό κύμα χτυπά την Ελλάδα και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ορισμένες εκ των οποίων μπροστά στο τεράστιο βάρος που αντιμετωπίζουν τα συστήματα υγείας τους αντιδρούν με αυστηρά περιοριστικά μέτρα, ακόμη και λοκντάουν.
Στον… χορό του εγκλεισμού για έναν ακόμη χειμώνα μπήκε πρώτη η Αυστρία (66% του πληθυσμού πλήρως εμβολιασμένο), η οποία βρίσκεται ήδη σε ολικό λοκντάουν για συνολικά 20 ημέρες, ενώ έγινε και η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα όπου από την 1η Φεβρουαρίου ο εμβολιασμός θα είναι υποχρεωτικός για το σύνολο του πληθυσμού.
Στη Γερμανία, με το ποσοστό των πλήρως εμβολιασμένων πολιτών να είναι γύρω στο 67%, οι Αρχές κάνουν λόγο για «εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης», χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο νέου γενικού λοκντάουν. Στο κρατίδιο της Σαξονίας έχει μάλιστα ήδη επιβληθεί μερικό λοκντάουν για τους ανεμβολίαστους και περιορισμός στις επαφές για όλον τον πληθυσμό. Στη δε Βαυαρία απαγορεύθηκαν ακόμη και οι παραδοσιακές χριστουγεννιάτικες αγορές.
Ακόμη και η Ολλανδία, όπου το ποσοστό του πλήρως εμβολιασμένου πληθυσμού είναι 85%, έχει τεθεί σε κατάσταση μερικού λοκντάουν για τρεις εβδομάδες. Τα εστιατόρια και τα μπαρ κλείνουν στις 8 μ.μ. ενώ τα μισά σχολεία στη χώρα έχουν επιστρέψει στην τηλεκπαίδευση.
Ακόμη πιο υψηλό ποσοστό εμβολιασμού στον πληθυσμό έχει επιτύχει η Ιρλανδία – 90% των ατόμων άνω των 12 ετών είναι πλήρως εμβολιασμένο –, ωστόσο ο ιός δείχνει και εκεί τα δόντια του. Ετσι πλέον η εστίαση κλείνει τα μεσάνυχτα ενώ η είσοδος σε μπαρ, νυχτερινά κέντρα, κινηματογράφους και θέατρα γίνεται μόνο με πιστοποιητικό εμβολιασμού.
Στην Πορτογαλία, όπου το ποσοστό των πλήρως εμβολιασμένων πολιτών αγγίζει το 88%, επέστρεψε η υποχρεωτική χρήση μάσκας στους εξωτερικούς χώρους, ενώ είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο για λήψη περαιτέρω μέτρων εν όψει των εορτών.
Στη Σουηδία, με ποσοστό πλήρως εμβολιασμένων πολιτών γύρω στο 75%, από την 1η Δεκεμβρίου η είσοδος σε εκδηλώσεις με συμμετοχή άνω των 100 ατόμων θα γίνεται μόνο με την επίδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού. Επίσης και τα εμβολιασμένα άτομα θα είναι υποχρεωτικό να υποβάλλονται σε διαγνωστικά τεστ.
Η Ιταλία την περασμένη Τετάρτη έλαβε αυστηρότερα μέτρα για τους ανεμβολίαστους. Με βάση αυτά τα μέτρα που θα ισχύσουν από τις 15 Δεκεμβρίου οι ανεμβολίαστοι δεν θα μπορούν να εισέρχονται σε κλειστούς χώρους όπως οι κινηματογράφοι, τα νυχτερινά κέντρα, τα εστιατόρια, τα θέατρα και τα γήπεδα ενώ από τις 6 Δεκεμβρίου θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα ΜΜΜ μόνο με επίδειξη αρνητικού διαγνωστικού τεστ. Τα μέτρα θα ισχύσουν ως τις 15 Ιανουαρίου. Επίσης αποφασίστηκε η επέκταση του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε όλο το προσωπικό των σχολείων, στην αστυνομία και στον στρατό ενώ οι υγειονομικοί για τους οποίους ο εμβολιασμός ήταν ήδη υποχρεωτικός θα πρέπει να κάνουν την ενισχυτική δόση του εμβολίου προκειμένου να παραμείνουν στις θέσεις τους.
Η Ελλάδα ακολουθεί αυτή τη στιγμή τη λογική του «απαγορευτικού» μόνο για τους ανεμβολίαστους, οι οποίοι έχουν αποκλειστεί από όλους τους κλειστούς χώρους (εστίαση, κέντρα διασκέδασης, γυμναστήρια, θέατρα, κινηματογράφοι, μουσεία, εκθέσεις, συνέδρια, γήπεδα). Καθώς μάλιστα οι σκληροί δείκτες των νοσηλειών, των διασωληνώσεων και των θανάτων γίνονται καθημερινά ολοένα και… σκληρότεροι, στο τραπέζι έχουν πέσει περαιτέρω μέτρα για τους ανεμβολίαστους, όπως η είσοδός τους με διαγνωστικό τεστ ακόμη και στα σουπερμάρκετ. Πάντως μέχρι στιγμής η κυβέρνηση εμφανίζεται πλήρως αρνητική στο ενδεχόμενο ενός γενικού λοκντάουν.
Αυτόματες κάμερες στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου στη Βραζιλία, αποκαλύπτουν - για πρώτη φορά - στιγμιότυπα από την κοινότητα των Massaco, η οποία ακμάζει παρά τις περιβαλλοντικές απειλές.
Ο Ζέλσον Μαρτίνς σκόραρε κόντρα στη Λαμία και έδωσε το τρίποντο αλλά μέχρι τότε ήταν ο Τζολάκης που κράτησε τον Ολυμπιακό στο παιχνίδι, συνεχίζοντας το σπουδαίο φετινό σερί.
Ζούμε σε μια εποχή με γρήγορους και έντονους ρυθμούς, που πολλά πράγματα μπορούν να φέρουν την καθημερινότητά μας άνω κάτω. Για αυτό ο αυτοέλεγχος είναι σημαντικός.
