Κίνητρα για να επιστρέψουν οι επιστήμονες από το εξωτερικό

Ερχεται η… βοήθεια από το εξωτερικό! Και αυτή τη φορά δεν είναι με τη μορφή των μελών ενός συμβουλίου διοίκησης, που στο παρελθόν ελάχιστα ωφέλησε τα ελληνικά ΑΕΙ, αλλά με τη μορφή ειδικών θέσεων στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας που θα απευθύνονται στους μεγάλους επιστήμονες του εξωτερικού. Οι νέοι ακαδημαϊκοί μας «δεσμοί», έτσι, δεν θα στηριχθούν σε επικοινωνιακές κινήσεις και ηχηρές δεσμεύσεις, αλλά σε σοβαρές νομοθετικές πρωτοβουλίες που εισάγονται για πρώτη φορά στη χώρα και δημιουργούν προϋποθέσεις για επιστημονική άνθηση στον χώρο της έρευνας και σύνδεση της Ελλάδας με τα μεγάλα κέντρα του εξωτερικού.

Η χώρα μας ανοίγει διάπλατα την ακαδημαϊκή της πόρτα στους επιστήμονες που έχασε τα τελευταία 10 χρόνια (αλλά και παλαιότερα) και ειδικά αυτούς που βρίσκονται εντός των ευρωπαϊκών συνόρων καθώς, όπως αναφέρουν τα στοιχεία, περίπου 420.000 έλληνες επιστήμονες μετακινήθηκαν σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης όλη την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Συνολικά την τελευταία δεκαετία έχουν φύγει περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Ελληνες, η πλειονότητα των οποίων είναι υψηλού μορφωτικού επιπέδου ή επιστήμονες. Οι αιτίες της φυγής τους βέβαια δεν ήταν μόνο η οικονομική κρίση, αλλά και η αναξιοκρατία, ο νεποτισμός, η βαθιά διαφθορά που συναντούσαν στα ελληνικά ανώτατα ιδρύματα ή το άσχημο εργασιακό περιβάλλον σε εγχώριες επιχειρήσεις.

Ερευνητικές συνεργασίες

Οπως αναφέρουν οι αποκλειστικές πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», με τον νέο νόμο – πλαίσιο του υπουργείου Παιδείας που αναμένεται να παρουσιαστεί αμέσως μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων, εισάγονται τώρα στην ελληνική πραγματικότητα, οι παρακάτω θεσμοί:

Οι περίφημες Joint Chairs που θα απευθύνονται σε έλληνες καθηγητές πανεπιστημίων του εξωτερικού, οι οποίοι και ενδιαφέρονται να επιστρέψουν ακαδημαϊκά στη χώρα μας. Πρόκειται για έναν διαδεδομένο θεσμό στο εξωτερικό, ο οποίος φέρνει σε επαφή το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό διαφορετικών ιδρυμάτων ή και χωρών. Με τις ρυθμίσεις του νέου νόμου θα μπορεί να δοθεί η δυνατότητα στους έλληνες καθηγητές που εργάζονται σε πανεπιστήμια ή μεγάλα ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού να αποκτήσουν μια πιο «σταθερή» θέση επισκέπτη καθηγητή σε ελληνικό ΑΕΙ.

Τι σημαίνει αυτό; Οτι για έναν έως τρεις μήνες τον χρόνο θα βρίσκονται σε ελληνικό πανεπιστήμιο, όπου και θα ασκούν υποχρεωτικά με φυσική παρουσία τα διδακτικά και ερευνητικά τους καθήκοντα. Οπως είναι φυσικό, η παρουσία τους θα περιορίσει τα φαινόμενα καθηγητών της πρώτης βαθμίδας που έχουν χάσει το «κίνητρό» τους για διδασκαλία ή έρευνα, καθώς πλέον έχουν φτάσει στην ανώτερη θέση του επιστημονικού τους πεδίο. Ο «ανταγωνισμός» θα έρθει… εκ των έσω, καθώς κανείς δεν θα θέλει να εργάζεται σε ένα περιβάλλον όπου είναι προφανής σε όλους η διαφορά στο επίπεδο της ακαδημαϊκής παρουσίας.

Οπως θα αναφέρεται στον νόμο, η χρονική διάρκεια αυτής της σχέσης των επισκεπτών καθηγητών με την Ελλάδα μπορεί να είναι κατ’ ελάχιστον τρία συν τρία έτη, ώστε καθένας εξ αυτών να αποκτήσει ισχυρό ακαδημαϊκό δεσμό με τα ελληνικά πανεπιστήμια. Ο θεσμός των Joint Chairs (που εφαρμόζεται ήδη με μεγάλη επιτυχία στο τεχνολογικά προηγμένο Ισραήλ και σε άλλες χώρες) θα υποστηρίξει και θα ενισχύσει τις ερευνητικές συνεργασίες των ΑΕΙ, ενώ θα τα αναβαθμίσει άμεσα στις διεθνείς αξιολογήσεις, τις οποίες πλέον οι διοικήσεις τους υπολήπτονται ιδιαίτερα, ανακοινώνοντας διαρκώς τα αποτελέσματά τους.

Μερική απασχόληση

Σε ποιους απευθύνεται το νέο αυτό διεθνές κάλεσμα; Αφορά καταξιωμένους έλληνες καθηγητές (σε θητεία βέβαια), οι οποίοι ενώ εργάζονται σε πανεπιστήμια του εξωτερικού μπορούν παράλληλα να έχουν μερική απασχόληση, εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα και σε άλλα ανώτατα ιδρύματα του κόσμου και συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτή, σε τμήματα ή σχολές ελληνικών ΑΕΙ.

Τι θα αναλάβουν στη χώρα μας; Οπως θα προβλέπουν οι διατάξεις του νέου νόμου, θα αναλάβουν τη διδασκαλία μαθημάτων σε ελληνικά πανεπιστήμια, μεταφέροντας την τεχνογνωσία τους στη χώρα μας (δηλαδή προπτυχιακά ή μεταπτυχιακά μαθήματα), την επίβλεψη πτυχιακών ή διπλωματικών εργασιών, θα επιβλέπουν και θα κατευθύνουν υποψήφιους διδάκτορες, θα συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα αν το επιθυμούν, αλλά παράλληλα θα υποστηρίζουν συνολικά επιστημονικά το τμήμα υποδοχής τους, ώστε να αναβαθμιστεί, να συνάψει νέες διεθνείς συνεργασίες, να συνδεθεί με τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, θα απαιτούνται κατ’ ελάχιστον δύο μήνες με φυσική παρουσία στο ελληνικό ΑΕΙ, ενώ το υπόλοιπο διάστημα εάν ο κάθε καθηγητής ή καθηγήτρια το επιθυμεί, η ακαδημαϊκή συνεργασία του με τη χώρα μας μπορεί να εκτελείται από απόσταση.

Ο θεσμός των κοινών πτυχίων

Η πρόσφατη περίπτωση σύνδεσης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με το Columbia των ΗΠΑ «φώτισε» τον δρόμο. Θεσμοθετούνται, λοιπόν, και επίσημα πλέον τα προγράμματα σπουδών συνεργασίας (Joint Degrees), αλλά και «κοινών πτυχίων» μεταξύ ελληνικών και ξένων ΑΕΙ. Η συνεργασία αυτή θα μπορεί να γίνεται και στους τρεις κύκλους σπουδών (προπτυχιακό, μεταπτυχιακό ή διδακτορικές έρευνες), ενώ σε αυτές θα μπορούν να συμμετέχουν και έλληνες καθηγητές που είναι στο εξωτερικό.
Η δημιουργία νέων θέσεων μελών Διδακτικού – Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) για αποδέκτες των ERC grants που αφορούν σε μεγάλα ερευνητικά έργα τα οποία χρηματοδοτεί το European Research Council (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας). Τα προγράμματα αυτά θεωρούνται σήμερα τα πλέον ανταγωνιστικά και υψηλότερου κύρους ερευνητικά προγράμματα στην Ευρώπη.
Μάλιστα, στον νόμο του υπουργείου Παιδείας θα αναφέρεται ότι για να προσελκύσουμε νέους αξιόλογους ερευνητές στην Ελλάδα, θα επιτρέπεται στα πανεπιστήμια να διαθέσουν θέσεις στο διδακτικό προσωπικό τους για μέλη Διδακτικού – Ερευνητικού Προσωπικού που θέλουν να γυρίσουν στην Ελλάδα με ERC grants. Οπως είναι προφανές, βέβαια, μια τέτοια δυνατότητα θα λειτουργούσε ως μια πολύ σημαντική προϋπόθεση που θα ωθούσε και νέους ερευνητές ή ερευνήτριες του εξωτερικού να κάνουν αιτήσεις για αντίστοιχα προγράμματα με φορέα ένα πανεπιστήμιο της Ελλάδας.