Πρωτοβουλία 1821-2021: Έλληνες πρωτοπόροι στην Ιατρική και τις Βιοϊατρικές Επιστήμες

Από τους πρώτους γιατρούς του ελληνικού κράτους και τον Γεώργιο Παπανικολάου του «τεστ Παπ», μέχρι τον Αλβέρτο Μπουρλά της Pfizer και τον Μενέλαο Πάγκαλο της AstraZeneca, οι Έλληνες που συνεισέφεραν περισσότερο στην πρόοδο της κλινικής ιατρικής και της βιοϊατρικής έρευνας αναδεικνύονται με μια πρωτότυπη μελέτη που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 1821-2021.

Συνολικά 63 Έλληνες ιατροί και ερευνητές βιοϊατρικής επιλέχθηκαν μεταξύ 120 διακεκριμένων επιστημόνων στο πλαίσιο της μελέτης του Ινστιτούτου ARISTEiA για την Προώθηση της Έρευνας και Εκπαίδευσης στις Τέχνες.

Τρεις από τους επιστήμονες που επιλέχθηκαν παρέστησαν στην εκδήλωση παρουσίασης της μελέτης που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Ίδρυμα Θεοχαράκη: οι ακαδημαϊκοί και καθηγητές Χαράλαμπος Μουτσόπουλος του ΕΚΠΑ, Γιώργος Παξινός του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ και Ανδρέας Τζάκης του Cleveland Clinic.

Μεταξύ άλλων, η λίστα περιλαμβάνει επίσης τον Αριστείδη Πατρινό, πρώην διευθυντής του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος, και τον φαραμακοποιό και ιδρυτή φαρμακευτικών εταιρειών Γιώργο Μπεχράκη.

Όπως ανέφερε στην εκδήλωση ο Κωνσταντίνος Δροσάτος, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου ARISTEiA και υπεύθυνος υλοποίησης της μελέτης, η επιλογή των 63 προσωπικοτήτων από το επιστημονικό συμβούλιο της έρευνας δεν έγινε μόνο με κριτήρια βιβλιογραφικών αναφορών.

«Επελέγησαν αυτοί των οποίων το έργο κρίθηκε θετικά για την πρωτοτυπία του, για τον ηγετικό χαρακτήρα σε διεθνείς επιστημονικές δράσεις, για την επίδραση παγκόσμιας εμβέλειας στην ιατρική και την έρευνα αλλά και για τη διαχρονικότητα» είπε ο κ. Δροσάτος.

Η γεωγραφία της ελληνικής Ιατρικής

Από την εποχή της διαμοίρασης του ελληνικού χώρου μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Βενετίας, οι ελληνικοί πληθυσμοί βρέθηκαν σε μια ιδιάζουσα πολιτική, κοινωνική και οικονομική θέση όντας χωρισμένοι μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Σε αυτές τις συνθήκες, ένα τμήμα του Ελληνισμού λειτούργησε ως μεταφορέας γνώσης μεταξύ των δύο κόσμων. Σε αυτό το τμήμα ανήκε και η ομάδα των Ελλήνων γιατρών που σπούδασαν και έδρασαν στη Δύση ασκώντας το επάγγελμά τους και στην Ανατολή. Έλληνες ήταν παρόντες στην ιατρική ιστορία όλων των βαλκανικών χωρών και της Τουρκίας. Ε

ίναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του 19ου αι., η Πύλη είχε σχεδιάσει την ίδρυση ελληνικής Ιατρικής Σχολής στην Κωνσταντινούπολη, η οποία θα στελεχώνονταν με Έλληνες καθηγητές που τελικά δεν έγινε. Ειδικά για την Τουρκία, ο σημαίνων ρόλος των Ελλήνων γιατρών συνέχισε και μετά την Ελληνική Επανάσταση μέχρι και το 1922. Η ίδρυση ελληνικής Ιατρικής Σχολής στην Ιόνιο Ακαδημία προηγήθηκε της ιδρύσεως του ελληνικού κράτους.

Η μεταγενέστερη ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ιατρικής Σχολής του ήταν καθοριστική για την εκπαιδευτική γεωγραφία της ελληνικής ιατρικής και των συναφών επιστημονικών αντικειμένων. Συχνά, οι πρώτοι απόφοιτοι του Πανεπιστημίου Αθηνών έκαναν σπουδές στην Ελλάδα που συνέχιζαν με εκπαίδευση και έρευνα στη Γερμανία και τη Γαλλία ή αργότερα στη Μεγ. Βρετανία και τις ΗΠΑ για να επιστρέψουν στην Ελλάδα για πανεπιστημιακή καριέρα.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών άλλαξε σημαντικά και την κοινωνική γεωγραφία. Οι νέες γενιές επιστημόνων δεν προέρχονταν μόνο από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Τα πρώτα 100 χρόνια μετά την επανάσταση, ήταν καθοριστικά για τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών δομών του ελληνικού ιατρικού κόσμου. Τότε τέθηκαν οι βάσεις της υγειονομικής νομοθεσίας του κράτους και της επιστημονικής δράσης πληθώρας ιατρών και επιστημόνων.

Ο 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος και μετά η Μικρασιατική Καταστροφή και η απώλεια του γεωγραφικού χώρου στα ανατολικά προκάλεσαν ένα κύμα διασποράς των Ελλήνων επιστημόνων προς τις δυτικές χώρες με έμφαση στον αγγλοσαξωνικό κόσμο και τις Ηνωμένες Πολιτείες που υποδέχθηκαν το ταλέντο εκατοντάδων Ελλήνων.

Η περίοδος αυτή συνέπεσε με κοσμογονικές ανακαλύψεις και εξελίξεις στη Βιολογία και τη βιοϊατρική έρευνα που ανέδειξαν νέες προοπτικές στη θεραπεία ασθενειών και τη βιομηχανία φαρμάκων. Η έκρηξη της γνώσης αυτής της περιόδου αντικατοπτρίζεται με σημαντική αύξηση των Ελλήνων που η μέλετη εντόπισε την περίοδο μετά τον 2 ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Δίπλα στον ευρύτατα γνωστό Γεώργιο Παπανικολάου, αυτή η περίοδος περιλαμβάνει δεκάδες Ελλήνων με εκατοντάδες επιστημονικές συνεισφορές που καλύπτουν σχεδόν κάθε τομέα της Ιατρικής και της Βιοϊατρικής έρευνας.

Η μελέτη των Ελλήνων ιατρών και ερευνητών βιοϊατρικής των τελευταίων 200 ετών ανέδειξε μια κοινότητα με έργο διαχρονικής αξίας, παγκόσμια παρουσία και διεθνή αναγνώριση. Οι βιογραφίες αυτών των Ελλήνων βρίθουν παραδειγμάτων σκληρής δουλειάς, αριστείας αλλά και αγάπης για τον άνθρωπο.

Τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιαστούν σύντομα σε βιβλίο και θα αξιοποιηθούν σε επιστημονικές δημοσιεύσεις που βρίσκονται υπό ετοιμασία.