Νέα Σμύρνη: Η πολεοδομική παρακμή ενός υπέροχου δήμου

Όσοι είχαν σαγηνευτεί από τη Νέα Σμύρνη των δεκαετιών ’50, ’60, ’70 και εν μέρει του ’80, αντικρίζουν σήμερα με πένθιμες πλερέζες το κατάντημα αυτού του άλλοτε πολεοδομικού ρυμοτομικού και αρχιτεκτονικού κοσμήματος, των ευπατριδών προσφύγων, της αρχόντισσας του ανατολικού Αιγαίου, της μικρασιατικής Σμύρνης, που έλαμψε ως κέντρο της ιωνικής πολιτισμικής παράδοσης.

Ο υπέροχος Δήμος της Νέας Σμύρνης επάξιος απόγονος της μικρασιατικής Σμύρνης ήταν το καμάρι του λεκανοπεδίου της ελληνικής πρωτεύουσας, ήδη από τα χρόνια της δεκαετίας του 1930. Ένας δήμος, ή ορθότερα μια υποδειγματική αστική ζώνη, με άρωμα κοσμοπολιτισμού και κανένα ίχνος νεοπλουτικής αγένειας.

Η ερμηνεία αυτού του περισπούδαστου φαινομένου προκύπτει από τους ίδιους τους Σμυρναίους της Μικρασίας που μετέφεραν, ως εκπατρισμένοι της Ιωνίας, από τους αφιονισμένους για καταστροφή και ληστείες, οθωμανούς Τσέτες, τον πολιτισμό τους, στα νότια του αττικού λεκανοπεδίου, με την υπέροχη θέα και την αύρα του Σαρωνικού.

Ατυχώς, ατυχέστατα, αυτό το όραμα από την μεταμόσχευση της ίδιας της ψυχής του ιωνικού πολιτισμού στην κεντρική αορτή του κλασικού ελληνισμού, στην Αττική, είχε την ημερομηνία λήξης του. Σχεδόν ισοπεδώθηκε από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα του ’80, με την καλπάζουσα άναρχη δόμηση με το καθεστώς της αντιπαροχής.

Οι τρεις κατοπινές μνημονιακές παρενθέσεις, με το στραγγάλισμα της χρηματικής ρευστότητας στην οικονομία μας, ανέστειλαν την άναρχη ανοικοδόμηση, για να επανακάμψει εκδικητικά αυτή η εισπρακτική βουλιμία του εργολαβικού κεφαλαίου το 2019, με την εισβολή της μπουλντόζας και της μπετονιέρας.

Σήμερα λοιπόν, με ρυθμό 2-3 κατεδαφίσεις την εβδομάδα, οι σιδερένιοι τυραννόσαυροι και δεινόσαυροι δηλαδή οι μπουλντόζες ή εκσκαφείς ισοπεδώνουν εν ριπή οφθαλμού πανέμορφες ισόγειες ή διώροφες μονοκατοικίες και αφανίζουν τον δενδροφυτεμένο περίγυρο με τους άλλοτε πολύχρωμους κήπους.

Σα να μην έφθαναν οι θηριώδεις 7 όροφοι οι εργολάβοι προσθέτουν, αντί για ελαφρά ξύλινη πέργολα στην ταράτσα του τελευταίου ορόφου, ένα με μπετόν αρμέ σκελετό, προφανώς έτοιμον για την ανοικοδόμηση ενός όγδοου ορόφου, με πιθανόν αναμενόμενη πολεοδομική απόφαση για όγδοο όροφο…Πριν από την ανέγερση της θηριώδους πολυκατοικίας με την …πέργολα οι νεοσμυρνιώτες αντίκριζαν το μισό Σαρωνικό Κόλπο.

Στη θέση αυτών των ερειπίων, που μας θυμίζουν την  καταστροφή της αρχαίας Παλμύρας από τους Ταλιμπάν και τον ISIS και με τον ταχύτατο ρυθμό «ένας όροφος κάθε μέρα», το περίπου ένα έως ενάμισι κατεδαφισμένο στρέμμα μετατρέπεται σε επταόροφη πολυκατοικία, με μετά βίας λίγα τετραγωνικά μέτρα ακάλυπτο χώρο. Δηλαδή, αναλογία πράσινου ανά κάτοικο μιας πολυκατοικίας, μια ζαρντινιέρα 30Χ80 cm.

Πένθιμο οικιστικό εμβατήριο

Αυτό το οδοιπορικό στη Νέα Σμύρνη, που μας μεταφέρει στην marche funèbre, στη νεκρική πομπή ή και πένθιμο εμβατήριο, των πάλαι ποτέ υποδειγματικών πόλεων, που αργοπεθαίνουν, αυτή λοιπόν η αναδρομική, αλλά και τωρινή περιήγηση κρίνεται απαραίτητη για την απομυθοποίηση του απατηλού «θαύματος» της Ελλάδας της αντιπαροχής.

Αναφορικά με τη Νέα Σμύρνη, η πορεία της, προς την πολεοδομική-οικιστική εκτροπή, ξεκινάει περίπου στα τέλη του ’60 και στις αρχές του ’70. Τότε, το μέγιστο ύψος των πολυκατοικιών δεν περνούσε τους τρεις ορόφους.

Αν λοιπόν θεωρήσουμε ως εκκίνηση του καλπάζοντος ρυθμού της καθ’ ύψος επέκτασης των αστικών κέντρων, το 1975, τότε στο μεσοδιάστημα των 46 χρόνων που μεσολάβησε έως σήμερα, οι πολυκατοικίες του 1975 αύξησαν το ύψος τους κατά 4 ορόφους!

Την ευθύνη για την πολεοδομική αυτή εκτροπή φέρουν οι κατά τόπους αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες πολεοδομίας που προωθούσαν προεδρικά διατάγματα για την αύξηση των ορόφων απολύτως εναρμονισμένα με τη λυσσαλέα εργολαβική βουλιμία, αλλά και την αδικαιολόγητη πολλές φορές ανοχή αυτής της αισχροκερδούς βουλιμίας από τις κατά τόπους δημοτικές αρχές.

Με την καταστροφική μανία των Ταλιμπάν κατεδαφίζουν οι εργολαβικές μπουλντόζες 2-3 υπέροχες μονοκατοικίες, κάθε εβδομάδα!

Το περίεργο σε όλο αυτό το θέατρο της ατιμώρητης, από το ίδιο το κράτος, μετατροπής ορισμένων δήμων σε πολεοδομική φάκα, δηλαδή παγίδα των αιχμαλωτισμένων στα δημοτικά τείχη, όλη αυτή η εξαπάτηση της κοινής γνώμης γίνεται με το δημοκοπικό επιχείρημα κάποιων ψευδοαριστερών δημοτικών συμβουλίων: «Μόνον έτσι θα εξασφαλιστεί η ‘λαϊκή στέγη’, ή «μόνον έτσι θ’ ανασάνουν τα 50 περίπου επαγγέλματα, που συνδέονται με την οικοδομή»!

Εδώ έρχεται και «πέφτει γάντι» σ’ αυτά τα «επιχειρήματα» η απάντηση: 1) Ο χαρακτηρισμός μιας στέγης, ως «λαϊκής», αφορά μόνον τις λεγόμενες λαϊκές ή εργατικές κατοικίες, που ανεγείρονται εξ ολοκλήρου με δαπάνες του κράτους και παραχωρούνται δωρεάν στους άστεγους της κατηγορίας αυτής και μάλιστα με κλήρωση, για το αδιάβλητο της διαδικασίας μεταβίβασης, 2) Τα περίπου 50 επαγγέλματα που συνδέονται με τις εργολαβικές επιχειρήσεις είναι όντως υπαρκτά και ευνοούνται από την καλπάζουσα ανοικοδόμηση.

Όμως οι ανοικοδομήσεις με το σύστημα της αντιπαροχής όταν παραβιάζουν τους κανόνες της οικολογικής ισορροπίας οδηγούν σε φιγουρατζίδικες τερατοπόλεις που αλλοιώνουν το κλίμα και προκαλούν καταστάσεις ασφυξίας.

Και κλείνει το σημερινό μου κείμενο με τα εξής ερωτήματα και απορίες:

– Γιατί στα βόρεια και τα νότια προάστια της Αττικής διατηρούνται επί δεκαετίες οι όροι δόμησης στα ακίνητα, χωρίς τη βαρβαρότητα της αντιπαροχής;

– Γιατί οι διαφορές ανάμεσα στους κεντρικούς δήμους της Αττικής και στους προαστιακούς δήμους έχουν χωρίσει το κέντρο με την περιφέρεια, σε δήμους πατρικίων και πληβείων;

– Γιατί ο Δήμος Νέας Σμύρνης δεν κατόρθωσε να σταματήσει τη μετατροπή του-με ευθύνη βέβαια της τοπικής πολεοδομικής αρχής-από υποδειγματική αστική κηπούπολη, σε πυκνοδομημένη με επταόροφα κτίρια τσιμέντινη φαβέλα;

Διατύπωσε ποτέ ο ίδιος Δήμος το παραμικρό παράπονο για τα απροσπέλαστα τείχη που πνίγουν τον αττικό ορίζοντα από τα επταόροφα lux τερατουργήματα; Γιατί τα ίδια αυτά τείχη απέκλεισαν τη Νέα Σμύρνη από την υπέροχη θέα και τη ζωοδότειρα αύρα του Σαρωνικού; Γιατί έχουν σβήσει με αυτή τη δόμηση οι κορυφογραμμές της Ακρόπολης, του Λυκαβηττού, της Πεντέλης, ακόμα και της Πάρνηθας; Γιατί τέτοια διοικητική παχυδερμία;

– Γιατί οι εργολάβοι των θηριωδών πολυκατοικιών δεν ενδημούν στα ίδια τα δημιουργήματά τους και ζουν στα βόρεια ημιορεινά και τα νότια παραθαλάσσια προάστια και μάλιστα με πισίνες-γιατί όχι και ελικοδρόμια;

– Επομένως, μιλάμε ή όχι για πολιτικό σύστημα με καθαρώς ταξικές προδιαγραφές και διακρίσεις;

Απ’ ότι αντιλαμβάνονται οι αναγνώστες αυτού του κειμένου το σημερινό θέμα δεν έχει τελειωμό. Γι’ αυτό θα επανέλθω σύντομα πάνω στο ίδιο θέμα.