Η φύση του ιού HIV αλλά και το υποτονικό ενδιαφέρον της αγοράς για την παρασκευή ενός εμβολίου έναντι του AIDS είναι οι βασικοί λόγοι που 40 χρόνια μετά τον εντοπισμό του δεν υπάρχει το πολυπόθητο σκεύασμα
Σειρά εμβολίων κατά του κοροναϊού αναπτύχθηκαν μέσα σε λίγους μήνες, αλλά κανένα κατά του AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας) έπειτα από τόσα χρόνια ερευνών: πώς εξηγείται αυτό το αποτέλεσμα; Από την φύση του ιού HIV, που είναι δύσκολο να εξουδετερωθεί, ακόμη και αν οι έρευνες συνεχίζονται.
Κολοσσιαίες επενδύσεις, διαδικασίες fast track και καινοτόμες έρευνες που αναπτύσσονται εδώ δεκαετίες επέτρεψαν την ανάπτυξη πολλών εμβολίων κατά της covid το περασμένο έτος σε χρόνους ρεκόρ.
Όμως, ο πόλεμος κατά του AIDS δεν είχε την ίδια τύχη. Και παρά τις εντυπωσιακές προόδους που έχουν καταγραφεί στην αντιμετώπισής της, η νόσος σκοτώνει ακόμη: 680.000 άνθρωποι στον κόσμο το 2020.
Από τον εντοπισμό του AIDS το 1983, η έρευνα για το εμβόλιο κατά του ιού HIV που ως χαρακτηριστικό έχει την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος δεν έχει τελεσφορήσει.
Όμως, ο ιός αυτός αποδεικνύεται από την φύση του ιδιαίτερα πολύπλοκος για να εξουδετερωθεί, τονίζουν οι ερευνητές.
Ο HIV «προσβάλλει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος» στο DNA των οποίων ενσωματώνει το γενετικό του υλικό, εξηγεί ο καθηγητής Olivier Schwartz, διευθυντής του τμήματος Ιολογίας και Ανοσίας του Ινστιτούτου Παστέρ.
Αυτή η ιδιότητα καθιστά δύσκολη την στόχευσή του, διότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, όταν δεν βρίσκονται σε εγρήγορση, περνούν μακρές περιόδους σε λανθάνουσα κατάσταση, κατά την διάρκεια των οποίων ο ιός κατορθώνει να περνά κάτω από τα ραντάρ.
Έτσι, ενώ μία πρώτη προσβολή από τον ιό SARS-CoV2 , από την οποία, στις περισσότερες περιπτώσεις ο οργανισμός αναρρώνει με φυσικό τρόπο, επιτρέπει την απόκτηση ανοσίας, δεν συμβαίνει το ίδιο με τον HIV.
Αδιάκοπες μεταλλάξεις
Η μεταβλητότητά του δεν έχει καμία σχέση με την μεταβλητότητα του SARS-CoV2 : «μεταλλάσσεται πολύ ευκολότερα», κατά συνέπεια, «είναι πιο δύσκολη η δημιουργία αντισωμάτων ευρέος φάσματος που θα είχαν την ικανότητα να μπλοκάρουν την μόλυνση», τονίζει οι καθηγητής Schwartz.
Άρα, «ξέρουμε να εμβολιάζουμε αρκετά γρήγορα κατά μίας παραλλαγής, αλλά όχι όταν ένας ιός μεταλλάσσεται υπερβολικά», λέει ο Nicolas Manel, διευθυντής ερευνών στο Inserm και διευθυντής ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Μαρία Κιουρί.
Πρόσφατα, η δοκιμή εμβολίου στην υποσαχάρια Αφρική, το οποίο επρόκειτο να παράσχει προστασία απέναντι σε πολλές παραλλαγές του HIV, τερματίστηκε λόγω ανεπαρκούς αποτελεσματικότητας.
Για την ανάπτυξη εμβολίου, θα πρέπει να γίνει μία «σημαντική επιλογή, αλλά η αγορά είναι σήμερα πολύ υποτονική για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Υπάρχει κραυγαλέα έλλειψη επενδύσεων στον τομέα. Υπάρχουν πολλοί δραστήριοι ερευνητές, αλλά εργάζονται με στοιχειώδη μέσα», λέει ο Nicolas Manel.
Η ανάπτυξη εμβολίου είναι εκ προοιμίου ο μόνος τρόπος για την πλήρη εξάλειψη του ιού, με τον οποίο ζουν περί τα 38 εκατομμύρια στον κόσμο.
Πάντως για την θεραπευτική αγωγή του AIDS «διαθέτουμε σήμερα μία ανοσολογική εργαλειοθήκη: μία τριπλή θεραπεία που έχει εκπληκτικά αποτελέσματα και φάρμακα που μπορούν να προλάβουν την νόσο», υπενθυμίζει ο Monsef Benkirane, διευθυντής έρευνας στο Ινστιτούτο Γενετικής του Ανθρώπου του CNRS.
mRNA
Πολλές δεκάδες εμβόλια βρίσκονται υπό μελέτη. Το ένα από αυτά, της εταιρείας Moderna, βασίζεται στην τεχνολογία του αγγελιαφόρου του RNA (mRNA), στην οποία οφείλεται η επιτυχία του εμβολίου της κατά της Covid.
«Η χρησιμοποίηση αυτής της τεχνολογίας ανοίγει μία νέα ελπιδοφόρα πόρτα για τον ιό HIV», πιστεύει ο καθηγητής Gilles Pialoux, επικεφαλής της υπηρεσίας Λοιμωδών και Τροπικών Νόσων του νοσοκομείου Tenon και ειδικευμένος στο AIDS.
Όμως, τα οριστικά αποτελέσματα δεν θα είναι γνωστά πριν από πολλά ακόμη χρόνια.
«Ποτέ δεν έχουμε μάθει τόσα πολλά για το ανοσοποιητικό σύστημα όσο τα τελευταία χρόνια», λέει η Serawit Bruck-Landais, διευθύντρια επιστημονικών και ιατρικών προγραμμάτων του Sidaction. «Αλλά, από το σημείο αυτό μέχρι να πούμε ότι έχουμε την δυνατότητα να αναπτύξουμε γρήγορα ένα εμβόλιο, θα προτρέχαμε».
Αν η επιδημία της Covid είχε πολύ αρνητικές συνέπειες στην αντιμετώπιση του AIDS, διαταράσσοντας την πρόσβαση των ασθενών στα συστήματα υγείας, τα διαγνωστικά τεστ και την θεραπεία σε πολλές χώρες, οι ερευνητές ελπίζουν ωστόσο ότι θα επιτρέψει επίσης να υπάρξει πρόοδος, και στον εμβολιαστικό τομέα.
«Ποτέ δεν έχουμε μιλήσει τόσο πολύ για την υγεία, για τις λοιμώδεις νόσους, για την αναγκαία συλλογική προσπάθεια στην αντιμετώπιση μίας παγκόσμιας πανδημίας», λέει η Serawit Bruck-Landais.
