Nurdles – Τα άγνωστα τοξικά απόβλητα που είναι χειρότερα από τις πετρελαιοκηλίδες

Τον περασμένο Μάιο, η Σρι Λάνκα σείστηκε από μια καταστροφή: το φορτηγό πλοίο X-Press Pearl ανεφλέγη και στη συνέχεια βυθίστηκε στον Ινδικό Ωκεανό, δημιουργώντας φόβους για τη δημιουργία κηλίδας βαρέων καυσίμων συνολικού βάρους 350 τόνων. Η περιβαλλοντική καταστροφή θα ήταν αδιανόητη και θα έθετε σε τρομερό κίνδυνο τους κοραλλιογενείς υφάλους, αλλά και την αλιεία στην οποία στηρίζεται σημαντικό μέρος της οικονομίας της περιοχής.

Ωστόσο, η «χειρότερη θαλάσσια καταστροφή» στην ιστορία της Σρι Λάνκα, όπως χαρακτηρίστηκε από τον ΟΗΕ, δεν προκλήθηκε από τα βαρέα καύσιμα, ούτε από τα επικίνδυνα χημικά που μετέφερε το πλοίο.

Οι «σημαντικότερες» βλάβες προκλήθηκαν από τη βύθιση 87 κοντέινερ, γεμάτων με πλαστικά σφαιρίδια στο μέγεθος φακής. Τα λεγόμενα nurdles.

Στους μήνες που ακολούθησαν, δισεκατομμύρια nurdles ξεβράζονται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα της ακτογραμμής της χώρας. Εκτιμάται ότι θα καταλήξουν στις ακτές ολόκληρου του Ινδικού, από την Ινδονησία και τη Μαλαισία, μέχρι και τη Σομαλία. Σε ορισμένες περιοχές, η συγκέντρωσή τους φτάνει ακόμη και τα δύο μέτρα ύψους. Έχουν εντοπιστεί στα πτώματα δελφινιών και στις στοματικές κοιλότητες ψαριών. Περίπου 1680 τόνοι nurdles απελευθερώθηκαν συνολικά στον ωκεανό. Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ, πρόκειται για το πιο εκτεταμένο περιστατικό πλαστικής ρύπανσης στην ιστορία.

• Διαβάστε επίσης: Σρι Λάνκα: Μεγάλη οικολογική καταστροφή – Κοντέινερ, πλαστικά, χημικά ξεβράστηκαν στις ακτές της χώρας

Επίσημη ονομασία των nurdles είναι «πλαστικά σφαιρίδια προ-παραγωγής». Πρόκειται για το σχετικά άγνωστο δομικό υλικό όλων των πλαστικών προϊόντων, με σύσταση που μπορεί να διαφέρει: από πολυαιθυνέλιο, μέχρι πολυπροπυλένιο και πολυστυρένιο, οι πλαστικές χάντρες αποτελούνται από διάφορα υλικά. Όταν απελευθερώνονται στο περιβάλλον από εργοστάσια πλαστικού ή κατά τη μεταφορά τους σε όλο τον πλανήτη ως πρώτη ύλη για εργοστάσια, ανάλογα με την πυκνότητά τους και την πυκνότητα των υδάτων, καταλήγουν είτε να επιπλέουν είτε να βυθίζονται.

Θαλασσοπούλια, ψάρια και άλλα άγρια ζώα συχνά τα περνούν για τροφή.

Στο φυσικό περιβάλλον, διασπώνται σε νανοσωματίδια, προκαλώντας πιο περίπλοκους κινδύνους. Αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή μικρορύπων στον ωκεανό από άποψη βάρους, μετά τη σκόνη από τη διάσπαση των ελαστικών. Πώς μεταφράζεται αυτό σε αριθμούς; Κάθε χρόνο, 230.000 τόνοι nurdles καταλήγουν στον ωκεανό.

Όπως και το αργό πετρέλαιο, τα nurdles είναι ρύποι με πολύ μακρά διάρκεια ζωής, πράγμα που σημαίνει ότι επί σειρά δεκαετιών συνεχίζουν να κυκλοφορούν στα ωκεανικά ρεύματα και να ξεβράζονται στις ακτές. Επιπλέον, είναι «τοξικοί σπόγγοι», δηλαδή προσελκύουν χημικές τοξίνες και άλλους ρύπους στις επιφάνειές τους.

«Τα ίδια τα σφαιρίδια είναι χημικά μείγματα – είναι ορυκτά καύσιμα», εξηγεί στον Guardian ο Τομ Γκαμάζ, της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικών Ερευνών (ΕΙΑ), ενός διεθνούς περιβαλλοντικού οργανισμού. «Όμως λειτουργούν ως τοξικοί σπόγγοι. Πολλά τοξικά χημικά – τα οποία, στην περίπτωση της Σρι Λάνκα, ήδη βρίσκονται στον ωκεανό – είναι υδροφοβικά [δηλαδή, απωθούν το νερό], με αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται στην επιφάνεια των μικροπλαστικών.

Οι ρύποι μπορεί να εμφανίζουν εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη συγκέντρωση στην επιφάνεια των σφαιριδίων σε σχέση με το νερό», παρατηρεί. «Και γνωρίζουμε από εργαστηριακές μελέτες ότι όταν ένα ψάρι τρώει τα σφαιρίδια, ορισμένοι ρύποι απελευθερώνονται».

Τα nurdles λειτουργούν επίσης ως «οχήματα» για βλαβερά βακτήρια όπως το E.coli ή ακόμη και η χολέρα, σύμφωνα με μια μελέτη.

Μεταφέρουν τους βάκιλους από τις αποχετεύσεις και τα χωράφια προς τις παραλίες.

Όμως τα nurdles, σε αντίθεση με άλλες ουσίες όπως η κηροζίνη, το ντίζελ και το πετρέλαιο, δεν θεωρούνται επικίνδυνα βάσει του κώδικα του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ) για την ασφαλή διαχείριση και αποθήκευση επικίνδυνων αγαθών. Κι όμως, ο κίνδυνος που αποτελούν για το περιβάλλον είναι γνωστός εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες, όπως αποδεικνύεται από λεπτομερή έκθεση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος που κυκλοφόρησε το 1993.

Τώρα, οι περιβαλλοντολόγοι ενώνουν τις δυνάμεις τους με την κυβέρνηση της Σρι Λάνκα, με στόχο να μετατρέψουν την περιβαλλοντική καταστροφή που προκάλεσε το X-Press Pearl σε καταλύτη αλλαγών.

Περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι έχουν ανταποκριθεί στο κάλεσμα της Σρι Λάνκα για συλλογή υπογραφών για την καταχώριση των nurdles ως επικίνδυνου υλικού. «Τίποτα δεν εμποδίζει την επανάληψη αυτού που συνέβη στη Σρι Λάνκα», εξηγεί ο Γκαμάζ στον Guardian.

Μόνο πέρυσι υπήρξαν τουλάχιστον δύο περιστατικά απελευθέρωσης nurdles τους ωκεανούς. Ένα εξ αυτών αφορούσε 10 τόνους σφαιριδίων που κατέληξαν στις ακτές της Δανίας, της Σουηδίας και της Νορβηγίας.

Ο κίνδυνος από τα σφαιρίδια γίνεται όλο και πιο κατανοητός. Και το κυριότερο είναι ότι, σύμφωνα με τους ακτιβιστές, μπορεί να αποτραπεί. «Το ναυάγιο του X-Press Pearl και η απελευθέρωση επικίνδυνων χημικών προϊόντων και πλαστικών σφαιριδίων στις θάλασσες της Σρι Λάνκα προκάλεσε ανείπωτες καταστροφές στη θαλάσσια ζωή και τον βιοπορισμό των κατοίκων της χώρας», λέει στον Guardian η Χεμάνθα Γουίθανατζ, διευθύντρια του Κέντρου για την Κλιματική Δικαιοσύνη στη Σρι Λάνκα. Η κατανάλωση ψαριών, της κύριας πηγής πρωτεΐνης για το 40% των κατοίκων της χώρας, έχει μειωθεί δραματικά, τονίζει. «Ήταν ένα τεράστιο ατύχημα και δυστυχώς δεν υπήρξε καμιά καθοδήγηση από το ΙΜΟ».

Η ταξινόμηση των nurdles ως επικίνδυνων, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα εκρηκτικά, τα εύφλεκτα υλικά και άλλες ουσίες που είναι βλαβερές προς το περιβάλλον, θα οδηγούσε στην επιβολή αυστηρών κανόνων για τη μεταφορά τους. «Θα πρέπει να φυλάσσονται στα επίπεδα κάτω από το κατάστρωμα, μέσα σε πιο ανθεκτικές συσκευασίες με ξεκάθαρη σήμανση», επισημαίνει στον Guardian η Τάνια Κοξ, ειδικός στη θαλάσσια πλαστική ρύπανση στην φιλανθρωπική οργάνωση Διεθνής Χλωρίδα & Πανίδα. «Θα έπρεπε επίσης να υπόκεινται σε πρωτόκολλα διαχείρισης καταστροφών που θα μπορούσαν, αν εφαρμοστούν σε περίπτωση ανάγκης, να αποτρέψουν τις δυσμενέστερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις».

Με πληροφορίες από Guardian