Μαγιορκίνης για AIDS – Οπισθοδρομική χώρα η Ελλάδα

Του Γιώργου Γκίλσον

«Πριν 40 χρόνια, πέντε νέοι άντρες στο Λος Άντζελες ήταν τα πρώτα επιβεβαιωμένα κρούσματα μιας νόσου που αργότερα όλος ο κόσμος θα γνώριζε ως AIDS. Σε αυτές τις δεκαετίες, 700,000 Αμερικανοί και 32.7 εκατομμύρια άνθρωποI πέθαναν παγκοσμίως,” είπε ο Λευκός Οίκος σε ανακοίνωση τον Ιούνιο.

Αν και οι επέτειοι – όπως και η Παγκόσμια Μέρα για το AIDS την 1η Δεκεμβρίου – συνήθως συνδέονται με μια ιστορική ανασκόπηση και τον προσδιορισμό στόχων για το μέλλον, στην Ελλάδα το γεγονός έμεινε σχεδόν απαρατήρητο στον δημόσιο διάλογο.

Όπως μας εξήγησε σε συνέντευξη, o Επίκουρος Καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης η χώρα μας είναι από τις πιο οπισθοδρομικές του Δυτικού κόσμου ως προς την συνεχιζόμενη αντίληψη για το HIV/AIDS ως κάτι ταμπού που ακόμα φέρει στίγμα.

Ο κ. Μαγιορκίνης ως επιστημονικά υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Ρετροιών (ΕΚΑΡ) στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ έχει κομβικό ρόλο στην διαχείριση της νόσου στην χώρα μας και έχει συγγράψει ή συνυπογράψει πάνω από 45 μελέτες πάνω σε πολλές πτυχές του HIV/AIDS, συμπεριλαμβανομένης της μετάδοσης του ιού σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Ξεκίνημα στα σχολεία

Ο κ. Μαγιορκίνης αναφέρει ότι, «Υπάρχει ακόμα και ταμπού και στίγμα για τους ασθενείς του HIV. Αυτό δεν υπάρχει στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου. Στην Ελλάδα εξακολουθεί διότι δεν είναι αρκετή η ενημέρωση από το σχολείο.»

Μπορεί μεν να συνδέεται με μια ευρύτερη έλλειψη σεξουαλικής παιδείας στα σχολεία μας, αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

«Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να γίνει αυτό είναι στα σχολεία. Να διδάξουν ποια είναι η νόσος, πως κολλάει, τι θα πρέπει να προσέχουμε, και πως θα πρέπει να το αντιμετωπίζουν αν μάθουν ότι κάποιος είναι ασθενής. Θα μπορούσε την Παγκόσμια Μέρα του AIDS να γίνει μια ενημέρωση που να μαθαίνουν τα παιδιά τι είναι, πως μεταδίδεται, και πόσο επικίνδυνο είναι γιατί μερικά από αυτά τα πράγματα δεν τα γνωρίζουν.»

Μια από τις πιο συγκλονιστικές φωτογραφίες για τους ασθενείς με AIDS

Ευαισθητοποίηση του κόσμου

Ερωτηθείς για το πώς θα μπορούσε να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη για τα προβλήματα τον οροθετικών, ο κ. Μαγιορκίνης αναφέρει ότι: «Το βασικό μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι δεν μεταδίδουν στην καθημερινότητα τους, είτε παίρνουν φάρμακα είτε όχι. Όταν παίρνουν φάρμακα δε, δεν μεταδίδεται ούτε με την σεξουαλική επαφή. Είναι εξαιρετικά δύσκολο. Οπότε με τους ασθενείς αυτούς δεν θα πρέπει να υπάρχει κανένας απολύτως φόβος να κάνουν οτιδήποτε στην καθημερινότητά τους.»

Η πρόκληση του HIV και το τέρας της γραφειοκρατίας

Η πιο δύσκολη φάση της διαχείρισης του HIV στην χώρα μας, όπως μας είπε ο πρόεδρος τον οροθετικών Ελλάδος Νίκος Δέδες, ήταν η περίοδος 2015-2019, όταν το ΕΚΑΡ λάμβανε δείγματα οροθετικών, και, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, κρατούσε το αίμα αλλά δεν προχωρούσε στις εξετάσεις ιικού φορτίου λόγω…παντελούς έλλειψης αντιδραστηρίων.

Ενώ αναφέρει ο κ. Μαγιορκίνης ότι δεν έχει πλήρη εικόνα για την άκρως προβληματική περίοδο 2015-2019 (ανέλαβε καθήκοντα τον Φεβρουάριο του 2020) – σύμφωνα με πληροφορίες ενώ υπήρχαν χρηματοδοτήσεις δεν προχωρούσε η αγορά αντιδραστηρίων.

Αυτό οφειλόταν σε διοικητική δυσπραγία που δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις πάγιες δυσλειτουργίες του συστήματος οικονομικής διαχείρισης των δημόσιων εξόδων, την παροιμιώδη γραφειοκρατία, και τους σαφείς περιορισμούς που θέτουν οι κανονισμοί της ΕΕ δεδομένου του συγκεκριμένου μοντέλου διαχείρισης.

Η διαδικασία συμπεριλαμβάνει μια περίπλοκη «Προγραμματική Σύμβαση» μεταξύ του ΕΟΔΥ και του ΕΚΠΑ, και ύστερα μια πολύπλοκη και χρονοβόρο διαδικασία διαγωνισμού για την αγορά αντιδραστηρίων. Η εκτέλεση των εξετάσεων αυτών από τα Κέντρα Αναφοράς που βρίσκονται μέσα σε Πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι απαραίτητη για την ανώνυμη και δωρεάν εξέταση των ασθενών, ενώ η υψηλή εξειδίκευση αυτών των κέντρων εξασφαλίζει την αξιόπιστη και υψηλής ποιότητας εργαστηριακή παρακολούθηση που χρειάζεται για έναν από τους πιο δύσκολους εργαστηριακά ιούς.

Τελικά, το ποσό των 440.000 ευρώ ενεργοποιήθηκε για το ΕΚΑΡ τον Μάιο του 2020. Δίνεται μια προκαταβολή και βάσει του απολογισμού που γίνεται ανά μήνα πληρώνει ο ΕΟΔΥ.

«Πρακτικά αυτό που έγινε τον Μάιο του ’20 είναι ότι εγκρίθηκε η Προγραμματική Σύμβαση από την Σύγκλητο του ΕΚΠΑ μετά από ενδελεχή νομικό έλεγχο. Είναι μια σύμβαση συνεργασίας για δυο οργανισμούς που έχουνε κοινό σκοπό. Οι διαδικασίες του διαγωνισμού [για την αγορά αντιδραστηρίων ] ξεκίνησαν τον Ιούλιο. Οι διαδικασίες του διαγωνισμού ολοκληρώθηκαν αρχές Ιανουαρίου του ’21 και ακολουθεί ο προβλεπόμενος νομικός έλεγχος. Τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου αρχίσαμε να παίρνουμε τα αντιδραστήρια,» μας λέει ο καθηγητής.

Έκτοτε, έχουν γίνει περισσότεροι από 4.500 έλεγχοι δειγμάτων ιϊκού φορτίου και έχει επέλθει μια σημαντική ομαλοποίηση της κατάστασης. Μέσω ορθολογικού προγραμματισμού των αντιδραστηρίων εκτελέσθηκε τουλάχιστον 1 εξέταση απλής παρακολούθησης ανά ασθενή που παραπέμφθηκε εντός του 2021 και όλες οι επείγουσες εξετάσεις πρωτοδιάγνωσης και επαλήθευσης. Από την αρχή της προγραμματικής έχουν εκτελεσθεί όλες οι εξετάσεις γονοτυπικής αντοχής. Και όλα αυτά σε περίοδο πανδημίας όπου το εργαστήριό μας εξέτασε περισσότερα από 130.000 δείγματα COVID-19. Να σημειωθεί ότι ενώ σε παγκόσμια κλίμακα τα εργαστήρια δυσκολεύθηκαν να ανταποκριθούν στην ταυτόχρονη εξέταση COVID-19 και HIV-1, σε εμάς υπήρξε σημαντική ομαλοποίηση.

Ανάγκη απλούστευσης διαδικασιών οικονομικής διαχείρισης ΕΚΠΑ

Για να γίνει όλο αυτό χρειάστηκε να διορθωθούν πολλά διοικητικά προβλήματα. Είχαν γίνει πολλά λάθη σε διοικητικές πράξεις του παρελθόντος που έπρεπε να διορθωθούν και αυτό χρειάστηκε αρκετό χρόνο υπομονή και επιμονή για να στρώσει.

Ο κ. Μαγιορκίνης θεωρεί απαραίτητη την αναμόρφωση και απλούστευση της διαδικασίας οικονομικής διαχείρισης του πανεπιστημίου.

«Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να γίνει αυτό. Ένας βασικό πρόβλημα που υπάρχει στην πολυπλοκότητα των διαδικασιών είναι ότι αυτή την στιγμή το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε λογιστικά βιβλία των φορέων της κεντρικής Κυβέρνησης. Αυτό δημιουργεί τεράστια προβλήματα όσον αφορά την διαχείριση των οικονομικών. Δεν υπάρχει ευελιξία. Από την εμπειρία μου, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ναι μεν είναι μη-κερδοσκοπικό ίδρυμα και λαμβάνει κρατική επιχορήγηση, αλλά δεν ανήκει σε φορείς της κεντρικής Κυβέρνησης, οπότε δεν υπάγεται απευθείας στους κανονισμούς της Ευρωπαικής Ένωσης των κεντρικών φορέων κυβέρνησης που είναι πολύ δυσλειτουργικοί και οδηγούνε σε τεράστιες γραφειοκρατίες όσον αφορά την οικονομική διαχείριση,» μας λέει.

«Για να μπορέσουμε να επιταχύνουμε τις διαδικασίες δυο πράγματα μπορεί να γίνουνε. Η να φύγει τελείως από φορέας της κεντρικής κυβέρνησης και να ανήκει σε περιφερειακούς φορείς, ή θα πρέπει να βρεθεί ένα σύστημα πλήρους αυτοματοποίησης της οικονομικής διαχείρισης, με λιγότερες διοικητικές διαδικασίες που να μπορεί να οδηγεί και σε διαφανείς διαδικασίες διαγωνισμών και στο να μην απαιτείται για έναν διαγωνισμό 5-6 μήνες για να ολοκληρωθεί. Δεν είναι θέμα του πανεπιστημίου ή του ελληνικού κράτους. Είναι οι κανόνες της ΕΕ αυτοί.  Όταν ένας φορέας χρηματοδοτείται απευθείας από το κράτος πρέπει να ακολουθεί κάποιους συγκεκριμένους κανόνες, οι οποίοι είναι εξαιρετικά πολύπλοκοι. Η λύση προφανώς δεν είναι απλή.»

Αξιολόγηση πανεπιστημίων

Ο κ. Μαγιορκίνης τονίζει και την αναγκαιότητα η χρηματοδότηση να γίνεται σε συνάρτηση με την αξιολόγηση των πανεπιστημίων.

«Ο τρόπος που χρηματοδοτούνται τα πανεπιστήμια στο Ηνωμένο Βασίλειο εξαρτάται από την αξιολόγησή τους με δείκτες και ανάλογα με τους δείκτες που έχει το κάθε πανεπιστήμιο είναι και η χρηματοδότηση. Από την στιγμή που γίνεται μια αξιολογική διαδικασία με την χρηματοδότηση, τότε δεν θεωρείται απευθείας χρηματοδότηση, οπότε θεωρείται ανταγωνιστική χρηματοδότηση και όχι απευθείας, οπότε έχει διαφορετικούς κανόνες.»