Καραϊβική – Η επανάσταση του Μπαρμπάντος

Επί αιώνες βρετανική αποικία, ιστορικά ταυτόσημη με το δουλεμπόριο, σύγχρονος φορολογικός παράδεισος και μέχρι πρότινος συχνά αποκαλούμενη «Μικρή Αγγλία», η νήσος  Μπαρμπάντος (ή Μπαρμπέιντος) γράφει στην γαλαζοπράσινα νερά της Καραϊβικής τη δική της ιστορία.

Ανήμερα της επετείου της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας της, προ 55ετίας, η μικροσκοπική χώρα στις Μικρές Αντίλλες ανακηρύχθηκε δημοκρατία, η νεότερη στον πλανήτη.

Κι έτσι, στο λυκόφως της βασιλείας της 95χρονος βασίλισσας Ελισάβετ Β’, έγινε η πρώτη εδώ και τρεις δεκαετίες αποικία που αποχωρεί από την κυριαρχία του βρετανικού στέμματος, αποποιούμενη τη συνταγματική μοναρχία.

Ως εκ τούτου, η βασίλισσα απομακρύνθηκε από αρχηγός του κράτους και στη θέση της διορίστηκε η πρώτη πρόεδρος της χώρας: η 73χρονη νομικός και μέχρι χθες Γενική Κυβερνήτης, Σάντρα Μέισον.

Το νησιωτικό κράτος παραμένει πάντως μέλος της Κοινοπολιτείας: μίας ένωσης 54 ανεξάρτητων κρατών, κυρίως πρώην βρετανικών αποικιών, που συνολικά αριθμεί 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους και αντιπροσωπεύει το 18% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Ενδεικτική ενός βελούδινου «διαζυγίου» με το Ηνωμένο Βασίλειο -αν και προκάλεσε έντοντες αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία- είναι η παρουσία στο νησί του διαδόχου του βρετανικού θρόνου, πρίγκιπα Καρόλου.

Πέταξε στο Μπαρμπάντος ειδικά για την τελετή στην πρωτεύουσα Μπρίτζταουν, στην κεντρική πλατεία των Εθνικών Ηρώων, που μέχρι πρότινος ονομαζόταν Τραφάλγκαρ και στην οποία δέσποζε μέχρι πέρυσι το άγαλμα του Άγγλου ναυάρχου Νέλσον.

Μια… κολασμένη σχέση

Οι πρώτοι Άγγλοι άποικοι πάτησαν πόδι στο νησί το 1627, δύο δύο χρόνια αφότου ένα αγγλικό πλοίο το διεκδίκησε για λογαριασμό του τότε βασιλιά Ιάκωβου Α’, στις λεγόμενες Δυτικές Ινδίες.

Η γεωγραφική θέση του, το κλίμα, το έδαφος αλλά και οι ορδές σκλάβων μετέτρεψαν το Μπαρμπάντος σε μια απάνθρωπη «μηχανή» κέρδους για το βρετανικό στέμμα και τη διατήρηση της αυτοκρατορικής υπερδύναμής του.

Από το καλλιέργεια ζάχαρης, κυρίως, δημιουργήθηκε μια κάστα νεόπλουτων αποίκων, στις «πλάτες» χιλιάδων δούλων. Αρχικά ήταν αυτόχθονες, αιχμάλωτοι πολέμου, εξόριστοι κατάδικοι ή απλά φτωχοί, κυρίως Ιρλανδοί, που βρέθηκαν ξαφνικά σε καταναγκαστική εργασία χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα.

Μετέπειτα, σε ακόμη χειρότερη μοίρα, βρέθηκαν δεκάδες χιλιάδες Αφρικανοί σκλάβοι. Αυτή ήταν η απάντηση των Βρετανοί αποικιοκρατών στην πρώτη εξέγερση στο νησί, στα μέσα του 17ου αιώνα, γνωστή και ως Επανάσταση της Ζάχαρης.

Tο άγαλμα του Άγγλου ναυάρχου Νέλσον πριν από την απομάκρυνσή του από την κοινή θέα στην Μπρίτζταουν

Με αίτημα τη χειραφέτηση, ακολούθησαν άλλες τρεις ανεπιτυχείς εξεγέρσεις, ακόμη και μετά την κατάργηση της δουλείας. Όλες κατεστάλησαν με βία. Η τελευταία ήταν κατά Μεγάλη Ύφεση, στην τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα.

Χρειάστηκε να δείξει το ημερολόγιο 1966 μέχρι το Μπαρμπάντος να κηρύξει την ανεξαρτησία του, έπειτα από πολλούς αγώνες.

Παρ’ όλα αυτά έγινε κατ’ όνομα, μιας και αρχηγός του κράτους παρέμεινε η βασίλισσα Ελισάβετ, που εκπροσωπείτο στο νησί από τον Γενικό Κυβερνήτη.

Έκτοτε, είχαν γίνει διάφορες συζητήσεις για αλλαγή του πολιτεύματος και αποκοπή από το βρετανικό στέμμα, όπως είχαν κάνει και άλλες πρώην βρετανικές αποικίες στην περιοχή.

Το εγχείρημα μπήκε ωστόσο τότε στον «πάγο», καθώς η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, στις επιχειρήσεις και στις τράπεζες της Γηραιάς Αλβιώνας, που συν τω χρόνω το ανέδειξαν σε έναν από τους σύγχρονους φορολογικούς παραδείσους.

Νεόκοπη δημοκρατία, παλιά προβλήματα

Τελικά, η μετάβαση από την ανεξαρτησία έως την ανακήρυξη αβασίλευτης Δημοκρατίας κράτησε πάνω από μισό αιώνα.

Στην συντέλεσή της, τελικά, εκτιμάται ότι συνέβαλαν διάφοροι παράγοντες.

Όπως το γεγονός ότι ο αντίκτυπος από το κίνημα κατά των διακρίσεων και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης BLM έφτασε μέχρι την Μπρίτζταουν, κυρίως στους νέους του Μπαρμπάντος που γεννήθηκαν μετά την ανεξαρτητοποίηση και ουδέποτε κατάλαβαν γιατί οι αποφάσεις για τον τόπο τους θα πρέπει να λαμβάνονται 6,5 χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε μία άλλη χώρα.

Η πανδημία της COVID-19 αποτέλεσε, εν τω μεταξύ, άλλη μια  απτή απόδειξη ότι οι δεσμοί με τη Βρετανία δεν ήταν και τόσο «αδελφικοί».

Η χώρα δεν έλαβε ούτε κάποια οικονομική βοήθεια από το Λονδίνο, ούτε όμως και εμβόλια, που τελικά έφτασαν στο νησί μέσω του προγράμματος COVAX. Σήμερα είναι πλήρως εμβολιασμένο λίγο πάνω από το 47% των περίπου 300.000 κατοίκων.

Πολλοί στο Μπαρμπάντος κάνουν πάντως λόγο για τελετή-«βιτρίνα», προκειμένου η τοπική κυβέρνηση να αποπροσανατολίσει από τους χειρισμούς της στην οικονομία, που έχει δεχθεί σοβαρό πλήγμα, κυρίως στην τουριστική βιομηχανία της, λόγω κοροναϊού.

Υπάρχει επίσης δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι δεν διεξήχθη δημοψήφισμα για την πολιτειακή μετάβαση, ενώ ήταν αμελητέα η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην όλη διαδικασία.

Στη σχετική διακήρυξη της κυβέρνησης γίνεται πάντως μνεία στην ισότητα των πολιτών, στον αλληλοσεβασμό, στο καθολικό δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, στη διαβίωση σε ασφαλές και υγιές περιβάλλον, και στην αρμονική συνύπαρξη του κράτους στο διεθνές σύστημα.

Μεγάλο τεστ θα αποτελέσει εάν θα προχωρήσει τελικά στη διεκδίκηση αποζημιώσεων από το Ηνωμένο Βασίλειο τα ιστορικά εγκλήματα των αποικιοκρατών στη νήσο.

Προς το παρόν, το σίγουρο είναι ότι το Μπαρμπάντος θα ενταχθεί επίσημα στο «μετασύμπαν» (metaverse), ανοίγοντας από τον ερχόμενο Ιανουαρίο… εικονική πρεσβεία.

«Ο επόμενος»

Πρόκειται για την τέταρτη πρώην αποικία της ευρύτερης περιοχής που διακόπτει τους δεσμούς με τη βρετανική μοναρχία.

Είχαν προηγηθεί η Γουιάνα, το Τρινιντάντ και Τομπάγκο και η Δομινίκα.

Στο πιο πρόσφατο παρελθόν, η αποικία που προχώρησε σε αυτή την κίνηση ήταν το Μαυρίκιος στον Ινδικό Ωκεανό, το 1992. Όπως και το Μπαρμπάντος, ωστόσο, παρέμεινε στην Κοινοπολιτεία.

Στην Καραϊβική, εν τω μεταξύ, υπάρχουν άλλες οκτώ πρώην βρετανικές αποικίες που συνεχίζουν να δηλώνουν πίστη στο βρετανικό στέμμα.

Ωστόσο, σκέψεις για ανακήρυξη αβασίλευτης Δημοκρατίας γίνονται ήδη στις Παρθένες Νήσους, στη Τζαμάικα, στον Άγιο Βικέντιο, στις Γρεναδίνες.

Αναλυτές πλέον εκτιμούν ότι το τέλος της βασιλείας της Ελισάβετ Β’, όταν αυτό έρθει, θα πυροδοτήσει -εκτός από μία βαθιά κρίση στον αναχρονιστικό θεσμό- ένα νέο κύμα αποκοπής πρώην αποικιών από το στέμμα, καθώς και διεκδίκησης αποζημιώσεων για την εκμετάλλευση κατοίκων και φυσικών πόρων από την βρετανική μοναρχία.